Alþýðublaðið - 21.08.1985, Qupperneq 4

Alþýðublaðiö, Ármúla 38, 3. hæð, 108 Reykjavík., Sími: 81866
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjórn: Friðrik Þór Guðmundsson (ábm.)
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson.
Skrifstofa: Helgi Gunnlaugsson, Halldóra Jónsdóttir og Eva Guömundsd.
Setning og umbrot: Alprent hf., Ármúla 38.
Prentun: Blaðaprent hf, Síðumúla 12.
Miðvikudagur 21. ágúst 1985
alþýöu-
■ n Fr>TT>m
Askriftarsíminn
er 81866
AFI SPÁ T
FRAMTÍÐINA
Framtíðarsýn hefur lengi verið
fólki hugleikin. Sumir fara til spá-
konu, aðrir lesa sig til í heimi vís-
indaskáldsögunnar, en flestir telja
ógerlegt að sjá fyrir það sem fram-
tíðin ber í skauti sér.
Einn er sá maður, sem lagt hefur
fyrir sig framtíðarspár í atvinnu-
skyni undanfarin þrjátíu ár. Ferill
hans hófst i starfi hjá Pentagon, en
nú rekur hann eigið fyrirtæki sem
spáir í framtíðina. Maður þessi
nefnist Marvin Cetron og er banda-
rískur. í viðtali sem birtist við hann
í blaði um vísindi fyrir almenning
lýsir hann framtíðarsýn sinni.
Áreiðanleiki framtíðar-
spádóma
Marvin Cetron hefur oft spáð
rétt í framtíðina á löngum ferli.
Hann spáði t. d. falli íranskeisara
löngu áður en atburðirnir sjálfir
áttu sér stað. Hann spáði fyrir um
ókyrrðina í Póllandi, pólitískum
óeirðum á Indlandi og sá fyrir hern-
aðarbrölt íraka. Hann spáði um
stórfelldar breytingar á stöðu kynj-
anna og uppgangi hægri aflanna í
Bandaríkjunum. Marvin Cetron
segir velgengni sína byggða á stað-
reyndum, hann tölvukeyrir ákveðn-
ar staðreyndir og fær út framtíðar-
spá, sem er raunhæf. Framtíðar-
sinnar.segir hann, spá út í loftið, í
krafti hugmynda, hugsjóna, en slíkt
er einungis fallegur óraunveruleiki
og hefur engin áhrif. Framtíðar-
sinnarspá þvíað við munum leggja
undir okkur geiminn á næstu 50 ár-
um, þrátt fyrir að slíkt sé bæði
óþarft og allt of dýrt. Þeir spá því
einnig að sólarorkan verði megin-
orkugjafi jarðar á 21. öldinni, þrátt
fyrir að sólarorka sé í dag tvisvar
sinnum dýrari en olía.
I framtíðarspá, „Stefnumóti við
framtíðina", sem Cetron gaf út árið
1982, spáði hann endurkjöri Reag-
ans í forsetastól í Bandaríkjunum,
hann spáði því einnig að á næstu ár-
um muni kraft draga úr verkalýðs-
félögum vestra og félögum þeirra
muni fækka. Hann hefur spáð því
að vélmennin muni í auknum mæli
taka yfir þá vinnu, sem fram fer við
færiböndin, og hann sagði fyrir um
„kreditkortaþjóðfélagið" — þjóð-
félag þar sem ávísanir og lausafé
væru úr sögunni. í bókinni
„Stefnumót við framtíðina" spáir
Cetron smátölvunni auknum vin-
sældum í heimilislífinu, auknum
áhrifum hennar í viðskiptum og
skólakerfinu. Hann gerði sér einnig
grein fyrir þeirri þróun sem fylgir í
kjölfar tölvuvæðingar að æ fleiri
ættu þess kost að vinna heima hjá
sér.
Um þessar mundir, á meðan um-
rótið í Mið-Austurlöndum er enn
að aukast og ástandið í Suður-
Afríku er forsíðuefni blaða um all-
an heim — rétt eins og Cetron
spáði, vinnur hann að útgáfu
tveggja bóka sem fela í sér framtíð-
arspá um skóla framtíðarinnar og
stöðu konunnar á næstu öld.
Að spá í staðreyndirnar
Þær framtiðarspár sem Cetron
vinnur að núna eru unnar sam-
kvæmt kerfi sem hann hefur þróað.
Ótal upplýsingar eru tölvukeyrðar
og síðan liggja niðurstöðurnar til
grundvallar því hvort líkur eru á að
einhver ákveðinn atburður eigi sér
stað á næstu fimm árum, tíu eða
tuttugu árum. Hann vinnur með
módel og vaxtaskilgreiningar á 200
þáttum þjóðfélagsins, allar breyt-
ingar eru færðar inn jafnóðum og
þannig tengjast ólíkir þættir saman
í eina heild, sem spádómurinn
byggir á. Ef til dæmis spurt er um
framtíð plastefna í bílaiðnaði, þá
verður að spyrja um það hvers kon-
ar plast komi til greina, og i staðinn
fyrir hvað á að nota það? Hann
kannar breytingar á kostnaði,
styrkleika og þunga og aðra þætti
efnisins, sem nota skal í stað
málma. Ef skilgreina á vöxt í ein-
hverri grein þá eru athuguð efni sem
til greina koma í stað annarra, svo
sem möguleiki á að nota gervi-
gúmmí í stað gúmmís, og sætuefni
í stað sykurs.
Síðan eru settar fram spurningar
sem fela í sér svör við því hvaða þró-
un hefur orðið í gerviefnaiðnaði,
hvers vegna sú þróun átti sér stað og
á hve löngum tíma.
Cetron segist byggja niðurstöður
sínar á notkun sextíu og fjögurra
fasta. Vitneskjan um það hvað á að
mæla verður að liggja fyrir. Fast-
arnir eru að hans mati mikilvæg-
asta stærðin í framtiðarspánni og
flestir þeirra eru hans atvinnu-
leyndarmál. En hann minnist oft á
þær tvær föstu stærðir sem eru
honum hugleiknastar — sú fyrri er
atvinnuleysi ungra, ógiftra karla
milli 18 og 30 ára aldurs. Það eru
órólegu árin að mati Cetrons og
þessir menn geta hafið byltingu
fjölgi þeim um of. Annar mikil-
vægasti fastinn er hlutfall launa í
viðmiðunarhópum, sem fela í sér
annars vegar 10% þeirra tekju-
hæstu og hins vegar 10% þeirra
tekjulægstu. Á Norðurlöndunum
er munurinn á tekjum þessara við-
miðunarhópa 2,5. Annars staðar í
Evrópu er munurinn á milli sex til
átta, en í Bandaríkjunum hefur
annar hópurinn allt að því tíu til
ellefu sinnum meiri tekjur.
Cetron segir að ástæðan fyrir þvi
að unnt var að sjá fyrir þær breyt-
ingar sem áttu sér stað í íran hafi
verið sú að hjá viðmiðunarhópun-
um hafi ajlt farið úr böndum. Hóp-
urinn sem fyllti topp tíu hafði rétt
fyrir byltingu um það bil 38 sinnum
meira úr að spila en tíu prósentin
sem á botninum voru.
Öllum hulið
En ýmsar uppákomur í heimin-
um hafa farið framhjá vökulu auga
Cetrons og má þar nefna Falklands-
eyjastríðið. Hann segist ekki hafa
getað séð fyrir innrás Argentínu-
manna, né heldur vilja breskra yfir-
valda til þess að verja svo miklum
fjármunum í að halda eyjunum
undir breskum yfirráðum. Einnig
virðist pólitísk þróun í Bandaríkj-
unum hafa verið hulin honum á
nokkurn hátt. Hann sá að vísu fyrir
endurkjör Reagans Bandaríkjafor-
seta, en sá hins vegar ekki fyrir að
Demókratar myndu halda meiri-
hluta í bandaríska þinginu.
Hann telur ákveðnar orsakir
liggja að baki þessari þróun.
Bandarískir kjósendur vilji hafa
nokkra mótstöðu sem ekki fylgi
endilega röddinni í Hvíta húsinu,
þeir hafni ríkisstjórn héraðsmála
og vilji að yfirstjórnin nái einungis
til varnarmála, landbúnaðarmála
og slíkrar stjórnunar.
Orkumál
Cetron sér ekki fyrir hækkun á
olíuverði næstu árin, heldur lækk-
un ef eitthvað er. Hann rökstyður
það á eftirfarandi hátt: Saudi-Ara-
Framh. á bls. 2
Hvernig verður það þjóðfélag sem
barnabörnin okkar koma til með að
búa í?
Er unnt að birta framtíðarspár sem
byggja á raunveruleikanum, en ekki
einungis á ímynduðum heimi
vísindaskáldsögunnar?
Molar
Veðdeild eða . . .
Það er oft nokkuð margt um
manninn á Veðdeild Landsbank-
ans í Reykjavík og jafnvel þótt
biðraðirnar séu ekki alveg út úr
dyrum, getur maður engu að síð-
ur þurft að bíða drjúga stund áð-
ur en röðin kemur að manni.
En þótt maður sé loksins kom-
inn að, er málinu ekki þar með
sjálfkrafa farsællega lokið. Fyrst
þarf að bíða meðan verið er að
finna skjalamöppuna. Sumir
segja að það sé svo sjaldgæft, að
skjalamappan sé þar sem hún á að
vera að þar sé yfirleitt leitað síð-
ast. 1
Svo getur náttúrlega komið fyr-
ir að enn vanti einhver vottorð eða
undirskriftir til að þú getir fengið
„greiðsluerfiðleikalánið" þitt af-
greitt og sömuleiðis höfum við
sannar fregnir af því að Veðdeild-
in hafi sent út eyðublöð sem ekki
voru nauðsynleg fyrir þessa sér-
stöku tegund af láni og fólk hafi
þannig þurft að leggja á sig vissa
aukavinnu.
Fróðir menn segja þó að yfir-
leitt hafist þetta allt saman með
þolinmæðinni og sértu tilbúinn
að leggja á þig að fara nægilega
margar ferðir, þá komi lánin yfir-
leitt til útborgunar að lokum.
Einn þessara fróðu og lífs-
reyndu manna skaut því að okkur
um daginn að trúlega væri and-
rúmslofti því sem ríkir innan dyra
deildarinnar betur lýst ef nafninu
væri breytt örlítið. Það ætti að
fjarlægja V-ið úr nafninu, sagði
hann, og setja G í staðinn!
„Laun samkvæmt . . .“
„Laun samkvæmt launakerfi
starfsmanna ríkisins". Eitthvað á
þessa leið hljóðar yfirleitt niður-
lag auglýsinga um lausar stöður
hjá hinu opinbera og sú var tíðin
að þessi orð þóttu nokkur trygg-
ing fyrir sæmilegum launum.
Eitthvað mun þetta hafa breyst á
síðustu árum og nú lesum við í
Vestfirska fréttablaðinu að í
nokkurt óefni sé komið hjá emb-
ætti bæjarfógeta á ísafirði.
Þar mun nú vanta bæði gjald-
kera og innheimtufulltrúa. Áug-
lýsingar um störfin bera ekki ár-
angur og þó hefur verið leitað
með logandi ljósi út um allt að
fólki í stöðurnar síðan í maí, að
sögn blaðsins.
En það er víst ekki nóg með að
umsóknir hafi ekki komið inn.
Það hefur ekki komið svo mikið
sem ein einasta fyrirspurn!
Bjór á útsölu
Sterkur bjór er mikil munaðar-
vara á íslandi svo sem kunnugt er
enda fæst hann ekki öðruvísi en
smyglaður. Hins vegar munu all-
margir aðilar annast þann inn-
flutning þótt ólöglegur sé og því
nokkurt framboð á þessari mun-
aðarvöru.
Eftir því sem við komumst
næst mun verðið á smyglaða
bjórnum vera nokkuð misjafnt
eða frá sextán til sautján hundruð
krónum upp í tvö þúsund og fimm
hundruð.
Margir íslenskir bjórunnendur
vildu því sjálfsagt fegnir vera
staddir í Danmörku núna, en þar
er þýska ölið komið á útsölu eftir
að dönsku verksmiðjurnar tóku
aftur til starfa eftir verkfallið.
Samkvæmt áreiðanlegum
heimildum kostar kassinn af
sterkum þýskum bjór á útsölu
núna þessa daga 100 krónur
danskar, eða um 400 íslenskar.
Dýr sönglög
Frá útlöndum höfum við líka
spurt þau tíðindi að Michael
Jackson hafi fjárfest í útgáfurétt-
inum að þeim sönglögum Bítl-
anna sem samin voru á tímabilinu
frá 1964 til 1970.
Fyrir höfundarréttinn að lög-
unum gaf Jackson hvorki meira
né minna en fjörutíu og sjö og
hálfa milljón dollara, sem er
stærri fjárhæð en svo að við
treystum okkur til að þýða hana
yfir á íslenskar krónur. Þessi upp-
hæð er þó ekki sögð vera nema
svo sem helmingurinn af eignum
Jacksons.
Michael Jackson keypti höf-
undarréttinn af fyrirtækinu ATV
sem náði honum af Bítlunum eftir
málaferli 1969.
Sagt er að meðal lysthafenda
hafi einnig verið stórfyrirtæki á
borð við sjónvarpsstöðina CBS og
Coca Cola að ógleymdum þeim
Paul McCartney og Yoko Ono.
Snögg ákvörðun
Það var til þess tekið á föstudag-
inn hvað útvarpsstjóri var snögg-
ur að ákveða sig, þegar röðin kom
að honum að skipa í stöður eftir
umsagnir útvarpsráðs.
Svo sem kunnugt er mælti út-
varpsráð með Helga Helgasyni
sem fréttastjóra sjónvarps en
Markús Örn skipaði Ingva Hrafn
í staðinn. í stöðu deildarstjóra
innlendrar dagskrárgerðar mælti
útvarpsráð með Tage Ammen-
drup en útvarpsstjóri skipaði
Hrafn Gunnlaugsson.
Allt gerðist þetta svo snöggt að
varla hafði frétin af niðurstöðum
útvarpsráðsfundarins borist á
blöðin, fyrr en komin var fréttatil-
kynning um ákvörðun útvarps-
stjóra.
Fréttatilkynningin var bæði
löng og ítarleg og þykir af þeim
sökum einsýnt að hún hljóti að
hafa verið tilbúin fyrir fund út-
varpsráðs!