Alþýðublaðið - 23.06.1989, Blaðsíða 3

Föstudagur 23. júnl 1989
3
Fréttaskyring
Magnús Árn
Magnússon
Könnun Félagsvísindastofnunar á viðhorfi til opinberrar þjónustu:
Að spara eða ekki spara
Lítur fólk á stjórnsýsluþáttinn sem stcersta útgjaldalið hins opinbera?
Nýlega birti Félagsvísindastofnun Háskólans
niöurstööur könnunar á viðhorfum íslendinga til
opinberrar þjónustu. Niðurstöðurnar voru á
margan hátt athyglisverðar, þó ekki nema fyrir
þær sakir hversu mikils misræmis virðist gæta i
svörum fólks þegar spurt er annarsvegar um op-
inbera geirann almennt, og svo þegar kafað er
dýpra í einstaka þætti hans. Flestir vilja spara,
en þegar komið er að því hvar megi spara þá má
hvergi spara nema í stjórnsýslu. En þáttur henn-
ar er bara svo sorglega lítill hluti af heildinni.
Ein spurningin hljóðaði
svona: Telurðu að opinberi
geirinn sé of stór, hæfilega
stór eða of lítill? Það er
skemmst frá því að segja að
yfirgnæfandi meirihluta
fannst hann of stór, eða um
70% af þeim sem afstöðu
tóku. 25% fannst hann
hæfilega stór en einungis
4% fannst hann of lítill.
Síðan var fólk spurt um
afstöðu sína til breytinga á
útgjöldum til málaflokka
þeirra sem saman mynda
hinn opinbera geira. Þeir
málaflokkar voru heil-
brigðisþjónustan, sam-
göngur, dagvistun barna,
skólakerfið, ráðuneyt-
in/stjórnsýslan, almanna-
tryggingar og þjónusta við
aldraða. Þar var nú aldeilis
annað uppá teningnum. í
flestum þessarra þátta vildi
meirihlutinn auka útgjöld
eða halda í horfinu en sam-
dráttarprósentan náði
hvergi tveggja stafa tölu
nema í stjórnsýslugeiran-
um.
Annarskonar
niðurstöður
Við á Aiþýðublaðinu
reiknuðum að gamni út
meðaltal niðurstaðnanna
og það var á þessa leið:
48,6% vildu auka útgjöld,
37,5% vildu halda í horf-
inu en einungis 13,9%
vildu draga saman.
í þessum útreikningum
var þáttur ráðuneyta og
stjórnsýslu svo frábrugð-
inn hinum þáttunum að
hann breytti verulega nið-
urstöðum meðaltalsút-
reikninga. Þar vildu 68%
draga saman 26% halda í
horfinu en 4,5% auka út-
gjöld.
Nú er hlutfall útgjalda til
yfirstjórnar 2,36% af
heildarútgjöldum ríkisins,
og 5-10% hjá minni sveit-
arfélögum, þannig að við
ákváðum að skoða hversu
mikið hlutfall landsmanna
vildi skera niður útgjöld til
annarra þátta opinbera
geirans en stjórnsýslunnar.
Þá eru niðurstöðurnar
þessar: 55,8% vilja auka
útgjöld, 39,4% vilja halda
greiðslum í horfinu og ein-
ungis um 4,8% vilja draga
saman seglin. Hvað er nú
orðið um 70 prósentin sem
blésu í herlúðra gegn bákn-
inu þegar spurningin um
„opinbera geirann" var
borin upp?
Einnig var spurt um
hvort fólki fyndust laun
opinberra starfsmanna of
há, en af þeim sem afstöðu
tóku til þess þá fannst 51%
þau of lág, 40,4% þau
hæfileg og 8,6% þau of
há. Þannig að ekki er
meirihlutinn hlynntur nið-
urskurði á launakostnaði
opinbera geirans.
Dæmigert misræmi
Fyrir svörum um þetta
misræmi varð Halldór
Jónsson hjá Félagsvísinda-
stofnun Háskólans. Hann
sagði að þetta væri dæmi-
gert þegar spurt væri ann-
arsvegar almennt, eins og
þegar spurt var um opin-
bera geirann í heild sinni,
og hins vegar sértækt eins
og þegar farið er að kafa
niðrí einstaka málaflokka.
Þá kemur það uppúr dúrn-
um að fólk vill ekkert skera
niður nema stjórnsýsluna.
Það er verst hvað stjórn-
sýslan er sorglega lítill þátt-
ur í þessu öllu saman. Ef
við segjum að kalli fólksins
yrði hlýtt og skorið yrði
niður í stjórnsýslunni um
t.d. 25%, þá yrði það af
heildarútgjöldum ríkisins
ekki nema 0,6% niður-
skurður.
Það skal tekið fram að
þegar talað er um heildar-
útgjöld ríkisins þá er þar
meira inni en „opinberi
geirinn“ svokallaði, en þó
er hann megnið af heild-
inni.
Hannes segir ennfrem-
ur: „Málið er að fólk gerir
sér almennt ekki grein fyrir
hve stjórnsýslan er Iítill
þáttur af opinbera geiran-
um. Umræðan um stjórn-
sýsluþáttinn hefur verið
neikvæð uppá síðkasfið og
.fólk gerir sér svo háar hug-
myndir um þann þáttinn,
heldur að þetta sé svo ægi-
legt batterý sem að tekur til
sín alltof mikið fjármagn
en gera sér ekki grein fyrir
því að einhver niðurskurð-
ur þar, hefur svotil enga
þýðingu. Svo þegar spurt er
um þjónustu við aldraða,
um heilbrigðisþjónustuna
og um menntakerfið þá
skynja menn þetta miklu
sértækar og þetta eru allt
jákvæð málefni og þar má
ekki skera niður. En þegar
spurt er almennt þá lítur
fólk á þetta í heild, og þá
vex því í augum þessi
„stjórnsýsla öll og allt
báknið þar og brennivíns-
S'ukkið og allt þetta“, þannig
að þetta er dæmigerð þver-
sögn sem vill koma fram í
svona könnunum þegar
bæði er spurt svona al-
mennt og sértækt".
Stjórnsýslan____________
óvinsæl_________________
Niðurstöður könnunar
Félagsvísindastofnunar
eru þá þessar: Fólk vill al-
mennt ekki spara í opin-
bera geiranum þegar allt
kemur til alls, það vill þvert
á móti auka hann. Því þó
svo að við þurrkuðum
gjörsamlega út þann þátt
hans sem fólki er hvað mest
í nöp við, stjórnunarþátt-
inn, þá stæðum við samt
eftir með það mikla aukn-
ingu á öðrum sviðunt að
útrýming stjórnenda yrði
sem dropi í hafið.
En svo getur verið annað
fyrirbæri á ferðinni. Það er
það að hugtakið „opinberi
geirinn“ sé svona almennt
misskilið. Það er að fólk
líti einfaldlega ekki á skóla,
heilbrigðisþjónustu og
annað slíkt sem hluta þess
„bákns sem við er að
glíma“ og hefur þessa nei-
kvæðu ímynd útávið. Það
er hinsvegar ráðamönnum
umhugsunarefni ef þetta er
afstaða fólksins til vinnu-
umhverfis þeirra.
Telur þú aö opinberi geirinn sé of stór, hæfilega stór eöa
of lítill?
Afstaðatil breytingaáútgjöldum til einstakra málaflokka.
Meðaltal af heilbrigöisþjónustu, sanhgöngum, dagvistun
barna, skólakerfi, ráöuneytum/stjórnsýslu, almanna-
tryggingum og þjónustu viö aldraða.
100
(% af þeim sem taka afstöðu.)
90 „
70
G0
50
40 L
30
2U
10
48.6%
37.5 vry-rr-i ■//// % m. m w
f/A ’ .• y //,
13.3% m >y& '//// ■'///< m.
777? m-. m í'n-T
draga
san'isn
halda i
horfinu
auka
Afstaöa til breytinga á útgjöldum til allra ofangreindra
málaflokkaopinberageirans nema stjórnsýslu. Meðaltal.
Afstaðatil breytingaáútgjöldum til ráðuneyta/stórnsýslu.
I00
90 L
80
70
60
50
40
30
20
10
(% af þeim sem taka afstöðu.)
68.3%.
Y777T,
*■■'///}
V //,.■
ys/A
'm
m
y/.y.

26,6%
F7777I
m
V///,
'0
////
4.5%
drauga
sarfiðn
hðJda í
horfinu
auka