Alþýðublaðið - 08.02.1991, Blaðsíða 2

2
Föstudagur 8. februar 1991
Fólk
Ráðinn
atvinnumálatuHtrúi
Arnaldur Mar Bjarnason, 48
ára, fyrrum bæjarstjóri í Vest-
mannaeyjum, hefur veriö ráðinn
atvinnumálafulltrúi Framleiðni-
sjóðs landbúnaðarins, Landbún-
aðarráðuneytisins og Stéttar-
sambands bænda. Meðal verk-
efna hans verður að hjálpa
sveitafólki að koma auga á
möguleika á nýrri atvinnustarf-
semi, auka fjölbreytnina í at-
vinnu í sveitum, og þá ekki síst
meðal kvenna.
Hnakktaska i
dragnótina
Árni Tryggvason, leikarinn og
trillukarlinn, sem gerir út frá
Hrísey á sumrum, er mikill bar-
áttumaður fyrir verndun heima-
miða þeirra Hríseyinga. Honum
ofbýður hvernig dragnótin er
látin skafa botninn nánast upp í
kálgarða eyjarskeggja. Það
gerðist reyndar fyrir ekkert svo
mörgum árum að Jóhann Jó-
hannsson, hríseyskur skipstjóri
sem nú býr á Akureyri, fékk
hnakktösku í dragnótina! Og
þessi saga mun vera dagsönn
Liens styður
greiningarstöðista
Sjö Lions-klúbbar hafa samein-
ast í átaki. Þeir hafa ákveðið að
styðja við bakið á starfsemi
Greiningarstödvar ríkisins í
Kópavogi. Núna nýlega afhentu
Lionsmenn stöðinni gjöf upp á
eina milljón króna, ýmis hjálpar-
tæki fyrir fötluð börn. Á mynd-
inni er Gudjón Jónsson, svæðis-
stjóri Lions, að afhenda Stefám
Hreiðarssyni, forstöðumanni
Greiningarstöðvarinnar, gjöfina.
ísland sækir inn i
Evrépu
Þau eru fleiri dæmin að undan-
förnu, að íslensk fyrirtæki sæki
inn á Evrópumarkaðinn og komi
sér þar fyrir, en að Evrópumenn
komi með fyrirtæki sín til að
stunda hér viðskipti. Fyrir
skömmu tók íslenskur fram-
kvæmdastjóri við fyrirtækinu
Nord Morue í Frakklandi, Sig-
Iwatur Bjarnason, sem tók við af
Gilles Mercier. Fyrirtækið sér-
hæfir sig í saltfiskréttum fyrir
franskan neytendamarkað og
selur saltfisk frá SÍF. SÍF keypli
fyrirtækið á síðasta ári. Nord
Morue er öflugt fyrirtæki og var
með 1,4 milljarða króna í veltu á
síðasta ári. Reiknað er með að
það skili SÍF hagnaði þegar á
þessu ári.
Varla vill nokkur maður viðhalda gamla laginu við losun á sorpi? Bætt meðferð og betri frágangur kostar hins vegar meira. Það verður ekki bæði sleppt
og haldið.
Mikil áhorsle or nú lögð á að halda verðlagi niðri
og viðhalda með þvi móti þjóðarsáttinni. Eftirlit með
hœkkunum er talsvert og heffur launþegahreyffingin
fylgrt grannt með þeím Ssr eyfingum sem átt hafa eg
eiga sór stað. Nú stendur styrr um hvort eðlilegt sé
að innhelmta gjalr* vegna nýrra aðfferða <sg betri
ff^ágaesgs á serpi.
TRYGGVI HARÐARSON SKRIFAR
Það er ekki verðstöðvun í gildi í
landinu. Reyndin hefur verið sú aö
verðstöðvanir hafa fyrst og fremst
frestað vanda en ekki leyst. Við
verðstöðvun myndast þrýstingur
til hækkunar hvers konar og eykst
þar til allt springur og verðbólgan
fer á fulla ferð. Því hafa menn kos-
ið að fara þá leið að róa að því öll-
um árum að halda verðiagi niðri
rneð aðhaldi og eftirliti í stað verð-
hafta.
Aðhald en ekkl
verðstöðvun_____________
Eins ber að líta til þess að þörf
fyrir hækkanir á einstökum vör-
um, vöruflokkum eða þjónustu
getur verið mjög mismunandi.
Það gengur ekki að segja að í ár sé
stefnt að þvi að halda verðbólg-
unni í 8% og því megi allir hækka
sitt um 8% og enginn meira.
Óþarfi getur veriö að hækka
nokkra þætti um nokkurn skapað-
an hlut meðan aðrir hlutir krefjast
meiri hækkunar. Menn verða þvi
að taka tillit til og meta aðstæður
i hverju tilviki.
Verðlagseftirlit er því mjög
vandmeðfarinn hlutur. Ekki dugir
að líta eingöngu á prósentulegar
hækkanir um áramót á einum
tíma heldur verður aö skoða
dæmið yfir lengra tímabil. Hafi t.d
rakari boöið upp á klippingu á síð-
asta ári fyrir 800 kr. og annar fyrir
1100 kr. er hæpið að segja að ódýr-
ari rakarinn hafi brotið þjóðarsátt
þegar hanri hæklcar sitt verð í 900
kr. en sá dýrari haldi sig innan
hennar af því hann hækki sitt verð
aðeins í 1150 kr.
Þá eru ýtnis fyrirtæki með
margþættan rekstur. Hjá trygg-
ingafélagi getur t.d. verði tap á
ákveðnum flokki trygginga en
heildarafkoma þess engu að síður
mjög góð. Þótt þeir kunni að hafa
réttlætingu fyrir hækkun á þessu
ákveðna sviði ætti samsvarandi
lækkun að koma fram á öðrum
sviðum að því gefnu að heildaraf-
koman sé mjög góð. Sama á reynd-
ar við um t.d. bankastofnarnir sem
hafa margar hverjar skilað mikl-
um hagnaði að undanförnu. Það
er eðlilegt að hinum almenna
launamanni gremjist að horfa upp
á svo og svo mikinn gróða hjá slík-
um fyrirtækjum á sama tíma og
sultarólin hjá honum er hert.
Bara ékeypls _____
•»áttÚMWM©r«*l?______________
Nú þykir óvíst hvort umhverfis-
ráðherra staðfestir gjaldskrá ým-
issa sveitarfélaga vegna sorpeyð-
ingar. Með þvi er umhverfisráð-
herra í raun að segja að umhverfis-
vernd sé vond, kosti hún peninga.
Það ætti hins vegar að vera hverj-
um manni Ijóst að náttúruvernd
og mengunarvarnir kosta sitt. Ailt
hjal um auknn náttúruvernd verð-
ur marklaust séu menn ekki til-
búnir að leggja fram fjármagn í
slíkt.
Þar fyrir utan er það móðgun
við sveitarstjórnir ef ráðherrann
ætlar ekki að staðfesta þær gjald-
skrár sem ýmis sveitarfélög hafa
samþykkt vegna sorpeyðingar.
Þeiin hefði flestum verið í lófa lag-
ið að afla sömu tekna innan mark-
aðra tekjustofna. Sum sveitarfé-
laganna sem sækja um að inn-
heiinta sorpevðingargjald leggja á
lægsta leyfilegt fasteignagjald og
með hækkun á því hefðu þau get-
að náð samsvarandi tekjum og
með sorpeyðingargjaldinu. Um-
hverfisráðherra kæmi því illa í
bakið á sveitarfélögunum núna ef
hann ætlar að neita að staðfesta
gjaldskrá um sorpeyðingu.
Sveitarffélögiiii____________
Iwnheigwffaaðilaff SOBPIP
Þess má einnig geta að hér á
höfuðborgarsvæðinu, starfssvæði
SORPU bs., voru upphaflega hug-
myndir um að SORPA myndi sjálf
afla tekna til reksturs fyrirtækisins
og sveitarfélögin kæinu bar hvergi
nærri. Hins vegar varð ofan á að
einstök sveitarfélög sæju um að
innheiinta sorpeyðingargjaldið og
skila því til SORPU. Því er ekki um
það að ræöa að sveitarfélögin séu
að auka tekjur sínar.
SORPA er sjálfstætt fyrirtæki
sem sér um móttöku, flokkun,
pressun og urðun sorps. Fyrirtæk-
ið verður ekki rekið án tekna og
varla er það hugsun umhverfisráð-
tierra að sveitarfélög skeri niður til
dagvistarmála, öldrunarmála eða
menntamála til bess að koma
inegi sorpi fyrir á viðunandi hátt.
Það hlýtur að teljast mjög óeðli-
legt ef ríkisvaldið ætlar í þessu
efni aö koma í bakið á sveitarfé-
lögunum. Umhverfisráðherra
hlýtur aö vera bæði blindur og
heyrnarlaus hafi hann ekki vitað
fyrir löngu að til stóð að taka gjald
vegna aukins kostnaðar samfara
nýjum og betri aðferðum við frá-
gang á sorpi. Það hefði því verið
lágmarjc að láta sveilarfélögin vita
af því ef til stæði að neita sveitarfé-
lögunum að innheiinta sorpeyð-
ingargjald. Þá hefðu þau getað
tekið mið af því við gerð fjárhags-
áætlana sinna en inörg sveitarfé-
lög eru með vannýtta tekjustofna
sem nemur margföldu sorpeyð-
ingargjaldi. Retra væri ef ríkis-
valdið nýtti sína tekjustofna af
samsvarandi Varúð.
bjónustugjöM
mjög misiiá________
í framhaldi af ofanrituðu er rétt
að benda á að auk þess að sveitar-
félög nýta tekjustofna sína mjög
misinunandi eru ýmis þjónustu-
gjöld hjá þeim mjög mishá. Getur
munað tugum prósenta milli ein-
stakra sveitarfélaga hversu tnikið
þau taka fyrir sömu þjónustu. Má
þar taka sem dæmi gjöld fyrir dag-
vistun og gatnagerðargjöld svo
eitthvað sé nefnt.
Það er því ekki haigt að setja
samaseinmerki á milli hækkana á
t.d. dagvistargjöldum þeirra sveit-
arfélaga sem eru í neðsta kantin-
um og viija nálgast það gjald sem
gengur og gerist. Hins vegar væri
eðlilegt að fylgjast grannt með
þeim sem taka hæstu gjöldin fyrir
þjónustu sem þessa. Þá getur ver-
ið mjög misjafnt hversu langt er
síðan einstök sveitarfélög hækk-
uðu gjaldskrár sínar síðast.
Það er Ijóst að ýmis sveitarfélög
hafa innheimt gatnagerðargjöld
sem eru langt umfram það sem
nemur tilkostnaði við gatnagerð
samfara byggingu nýrra hverfa.
Dæmi eru um allt að helmings
mun á gatnagerðargjöldum á höf-
uðborgarsvæðinu. Svo lág geta
gatnagerðargjöld hjá einstaka
sveitarfélögum veiið að þau dugi
hvergi nærri fyrir þeirri gatnagerð
sem beim er ætlað að standa und-
ir. Til þessa verða verðlagseftirlits-
menn iaiídsins að taka tillit og
setja ekki allar hækkanir undir
einn og sama hatt.
Sorpeyðing og
þjóðarsáttin