Alþýðublaðið - 04.09.1991, Qupperneq 4

Laugardaga 10-17
Sunnudaga 14-17 |
TM-HUSGÖGN
SÍDUMÚLA 30 SÍMÍ 686822
Fréttir í hnotskurn
LANDSUÐIÐ GEGN DÖNUM: b0 Johansson landsliðsþjálfari
hefur valið leikmenn til að leika gegn Dönum á Laugardalsvelli þann
4. september. Liðið skipa Ólafur Gottskálksson, KR, Birkir Kristinsson,
Fram, Atli Eðvaldsson, KR, Sævar Jónsson, Val, Valur Valsson, Breiða-
bliki, Einar Páll Tómasson, Val, Ólafur Kristjánsson, FH, Þorvaldur Ör-
lygsson, Fram, Sigurður Jónsson, Arsenal, Ólafur Þórðarson, Lyn,
Hlynur Stefánsson, ÍBV, Guðmundur Ingi Magnússon, Víkingi, Arnór
Guðjohnsen, Bordeaux, Eyjólfur Sverrisson, Stuttgart, Ríkharður
Daðason, Fram, og Arnar Grétarsson, Breiðabliki.
RÁÐSTEFNA FJÖLMIÐLAMANNA: Norrænir útvarps- og sjón-
varpsstarfsmenn á ríkisfjölmiðlum halda ráðstefnu, NORDFAG ’91,
dagana 3. til 8. september næstkomandi á Hvanneyri. Þar verða rædd
sameiginleg hagsmunamál og starfsmannastefna ríkisfjölmiðla. Meg-
ináherslan verður lögð á að ræða hvernig þjónustuhlutverk ríkisfjöl-
miðla við almenning hefur breyst með vaxandi samkeppni á fjölmiðla-
markaðnum. Innlendir og erlendir fulltrúar flytja erindi um stöðu ríkis-
fjölmiðla á Norðurlöndum, breytt hlutverk þeirra og nýjar kröfur
starfsmanna. A ráðstefnunni verða íslendingi, sem unnið hefur ötul-
lega að útbreiðslu hugmyndarinnar um almannaþjónustu og jafnframt
unnið við ljósvakamiðla í þágu almennings, afhent NORDFAG-verð-
launin.
ALÞJÓÐLEG RALLKEPPNI: Dagana 6. til 8. september fer fram
tólfta alþjóðlega rallkeppnin sem haldin er hér á landi. Undirbúningur
er nú kominn á lokastig, en keppnin verður ræst frá Perlunni í Öskju-
hlíð kl. 16.30 þann 6. september. Ljóst er að keppendur verða á milli
30 og 40. Að minsta kosti sex erlendir aðilar munu mæta til leiks og
ber þar hæst Finnana Peter Geitel og Saku Vierima, auk Bretans
Andrews Orchard. Af íslensku þátttakendunum ber hæst þá feðga Rún-
ar Jónsson og Jón Ragnarsson og Steingrím Ingason og Guðmund
Björn Steindórsson.
TONLISTARHATIÐ: Alþjóðieg tónlistarhátíð Gaudeamus-stofnun-
arinnar í Amsterdam fer fram þar í borg frá 2. til 8. september næst-
komandi. Stofnunin stendur fyrir slíkri hátíð árlega, en á hana eru val-
in til flutnings ný tónverk eftir ung tónskáld hvaðanæva. Ur um þrjú
hundruð innsendum verkum eru fyrst valin þau tólf sem fá að keppa
um sérstök verðlaun Gaudeamus. Eitt íslenskt verk er meðal þeirra
sem valin voru að þessu sinni, A verso fyrir píanó eftir Atla Ingólfsson.
Það verður flutt af japanska píanóleikaranum Tomoko Mukayama á
síðustu tónleikum hátíðarinnar, 8. september. Mukayama hlaut fyrstu
verðlaun í keppni ungra einleikara sem Gaudeamus hélt fyrr á árinu.
SJOSTANGVEIÐI : Félag ungra jafnaðarmanna í Reykjavík stendur
fyrir sjóstangveiði laugardaginn 14. september. Farið verður frá Reykj-
arvíkurhöfn kl. 14.00 með Arnesi, sem áður var flóabáturinn Baldur.
Skipið hefur á síðustu mánuðum farið með tugi hópa út á sundin til sjó-
stangveiði og þykir þetta hin besta skemmtun. Þeir sem hafa áhuga á
að slást í hópinn eru vinsamlega beðnir að hafa samband við skrifstofu
Alþýðuflokksins sem allra fyrst og skrá sig, en takmarkað pláss er um
borð. Verðinu er mjög stillt í hóf; dagurinn kostar aðeins 3.000 krónur
og er þá innifalin leiga á veiðistöng.
BÆTT KJ0R FATLAÐRA: Örvi, starfsþjálfunarstaður fatlaðra, hef-
ur það meginmarkmið að veita fötluðu fólki þjálfun til að starfa á al-
mennum vinnumarkaði. Með því að beina viðskiptum til Örva eiga fyr-
irtæki ekki einungis vísa góða og fjölbreytta þjónustu, heldur fá þau
um leið tækifæri til að stuðia að því að fötluðum verði gert kleift að
lifa mannsæmandi lífi, segir í fréttabréfi frá Örva. Fyrirtækið hefur á
síðustu misserum sífellt verið að færa út verksvið sitt og fjölga atvinnu-
tækifærum fatlaðra. Við starfsþjálfun í Örva er lögð megináhersla á al-
menna vinnuaðlögun einstaklingsins, rétt vinnunbrögð, góðar starfs-
venjur, aukið starfsþrek og félagsleg samskipti. Örvi hefur náð góðum
árangri í að koma fólki út á almennan vinnumarkað og þannig gert því
kleift að vinna fyrir sér á arðbæran hátt og hasla sér völl í samfélaginu
þar sem því vegnar best, segir ennfremur í fréttabréfinu.
Valdið tilfólksins. segir í álvktun Útvarðar. en erfólkið
ekki að vfirgefa landsbxggðina?
Þriðji hver
flutti úr
strjálbýlinu
1970-1990
FRÉTTASKÝRING ÞQRLÁKUR HELGASON
Taflan sýnir mannfjölda á íslandi 1970 og 1990
Landsvæði 1970 Hlutfall 1990 Hlutfall
Allt landið 204.578 255.708
Þéttbýli (200 íbúar og fl.) 85,65% 90,75%
Strjálbýli 14,35% 9,25%
Höfuðbbrgarsv., þéttb. 53,17% 56,84%
Reykjavík 39,93% 38,16%
Höfuðborgarsvæðið 109.238 145.980
Suðurnes 10.584 5,17% 15.202 5,95%
Vesturland 13.205 6,45% 14.537 5,69%
Vestfirðir 10.050 4,91% 9.840 3,83%
Norðurl. vestra 9.909 4,84% 10.446 4,09%
Norðurl. eystra 22.225 7,84% 26.127 8,18%
Austurland 11.315 5,53% 13.216 5,17%
Suðurland 18.052 8,82% 20.402 7,98%
ísland er þéttbýlast Norður-
landa. Hér á landi er hæst hlut-
fall þeirra sem búa í byggð med
yfir 200 íbúa. Byggðastefna hef-
ur ekki náð að breyta því að fólk
flytur suður. Ekki tij Reykjavík-
ur heldur til kaupstaðanna í
kringum Reykjavík. Hafnar-
fjörður, Mosfellsbær og Garða-
bær stækka, en færri búa í
Reykjavík nú en fyrir tveimur
áratugum. Þriðji hver íbúi sem
bjó í strjálbýli 1970 hafði yfirgef-
ið það árið 1990.
Byggðahreyfingin Útvörður er
meðal þeirra samtaka sem hafa lýst
yfir áhyggjum af byggðaþróun síð-
ustu ára. A aðalfundi samtakanna
24. ágúst sl. er hvatt til að víkja af
leið.
Héraðsstjórnir
Segja talsmenn hreyfingarinnar
aö undanfarin ár hafi ítrekað komið
fram tillögur frá nefndum allra
stjórnmálaflokka um aðrar leiðir í
byggðamálum en nú er fylgt. ,,Þær
fela í sér réttarbót til handa almenn-
ingi til ráðstöfunar eigin mála með
stofnun millistjórnstigs á grundvelli
landshlutanna og meö valddreif-
ingu frá ríkinu," segir í fundarsam-
þykkt aðalfundarins.
Héraðsstjórnir ættu þær að heita
þessar nýju stjórnsýslueiningar. Þá
gætu þær borið heiti eins og Hér-
aðsstjórn Austurlands, Norðurlands
o.s.frv. Yrðu þeim falin ýmis verk-
efni sem sveitarfélögum yrði um
megn að sinna nú, en landshlutarnir
gætu frekar glímt við. Telja Útvarð-
armenn að sveitarfélögin séu ekki
nógu öflugar einingar til aö „áhrifa
þeirra gæti í stjórnkerfinu syðrá'.
Slíkt millistig í stjórnsýslunni ætti
einnig að geta aukið samvinnu í
landshlutunum. í náinni framtíð geti
samvinna skipt sköpum fyrir þróun
byggðar og mannlífs.
Fólkið á leið suður
Útvörður telur aö með héraðs-
stjórnum mætti færa valdið nær
fólkinu og íbúar landshlutanna ættu
greiðari aðgang að slíkri valdastofn-
un. í dag virðist svo sem fólk sé aö
yfirgefa heilu byggðirnar. Síðast-
liðna tvo áratugi hefur fólki í strjál-
býli á íslandi fækkað um 35% miðað
við óbreyttan hlut af fjölgun. Það
þýðir að þriðji hver hefur yfirgefið
strjálbýlið og sest að í þéttbýli. Og
landshlutarnir hafa gefið eftir, að
suövesturhorninu og Norðurlandi
eystra undanskildu.
Árið 1970 var Norðurland vestra
fámennasti landsfjórðungurinn. Nú
búa fæstir á Vestfjörðum. Vestfirðir
eru eina kjördæmið þar sem fólki
hefur beinlínis fækkað á síðustu
tveimur áratugum. Og það þrátt fyr-
Byggðahreyfingin Útvörður leggur
til að kosið verði til héraðsstjórna
og að þær taki að sér mjög stóra
málaflokka, sem ríkið sinnir nú.
Meðal þess eru heilsuvernd og
sjúkrahús.
ir aö þjóðinni hafi fjölgað um hálft
hundrað þúsund rnanns.
Valdið til sveitarstjórnarmanna?
I tillögu sérstaks starfshóps Út-
varðar er lagt til að kosið verði til
héraðsstjórna skömmu eftir að
sveitarstjórnarkosningar hafa farið
fram. Sveitarstjórnarmenn væru
þeir einu sem væru kjörgengir í hér-
aðsstjórnirnar til að tryggja tengsl
milli sveitarstjórna og héraðsstjórn-
ar. Héraðsstjórnir tækju við þeim
verkefnum sem héraðsnefndir
hefðu nú með höndum og leysa
landshlutasamtök sveitarfélaga af
hólmi að mestu leyti.
Lagt er til að héraðsstjórnum séu
tryggðir ákveðnir tekjustofnar en
að auki geti þær ráðstafað fjár-
magni til ákveðinna málaflokka
sem Alþingi hefði áður eyrnamerkt
viðkomandi landsvæði. Héraðs-
stjórnirnar mundu þannig taka
þannig ákvarðanir um fram-
kvæmdaröð og skipulag opinberra
verkefna heima í héraði.
Gífurlega stórir málaflokkar
Útvörður ætlar héraðsstjórnum
að taka yfir mjög stóra málaflokka,
sem í dag eru á hendi ríkisvaldsins
og fjármagnaðir í heilu lagi með al-
mennum sköttum. Meðal mála-
flokka sem gætu verið á könnu hér-
aðsstjórna nefna útverðir;
— byggðaáætlanir
— samgöngumál
— heilsugæslu og sjúkrahús
— skipulags- og umhverfismál
— atvinnumál
— löggæslu
— húsnæðismál
— framhaldsskóla
— fræðsluskrifstofur
— málefni fatlaðra.
í Útverði er fólk úr öllum stjórn-
málaflokkum. Á aðalfundi Útvarðar
var minnt á álit tveggja nefnda sem
komu til kasta Alþingis í fyrravetur,
en þar eru tillögur sem fara sumar
hverjar nærri því sem útverðir
leggja nú til. Af og til er hreyft við
byggðamálunum. Forsætisráðherra
hefur lýst því yfir að byggðastefnan,
eins og hún hefur verið rekin und-
anfarin ár, hafi gengið sér til húðar.
Stjórnmálaflokkar hafa reifað svip-
aðar hugmyndir og Útvörður leggur
nú til. Það er vandséð að gengið
verði framhjá tillögum um breyting-
ar á stjórnsýslunni við mótun nýrrar
byggðastefnu.