Alþýðublaðið - 30.01.1992, Blaðsíða 2

2
Fimmtudaqur 30. janúar 1992
fimwiíifinii
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson (í starfsleyfi)
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Leturval sf.
Prentun: Oddi hf.
Símar eftir lokun skiptiborðs:
Ritstjórn: 625538 - Dreifing: 625539 - Fax: 627019
Tæknideild: 620055
Áskriftarverð kr. 1.200 á mánuði. Verð í lausasölu kr. 90
Áróður í kjölfar
uppgjafar
Fundahöld Jóns Baldvins Hannibalssonar utanríkisráðherra með
bændum víðs vegar um landið um málefni GATT eru merkileg fyrir
margra sakir. í fyrsta lagi er það virðingarvert að ráðherra kynni
málaflokka sína milliliðalaust fyrir viðkomndi aðilum og hagsmuna-
hópum. Á slíkum fundum gefst öllum kostur á að leggja fram rök sín
og sjónarmið í málinu og ræða umbúðalaust. Þessi vinnubrögð eru
til fyrirmyndar og mættu margir aðrir ráðherrar taka upp þessa
beinu aðferð. í öðru lagi er málflutningur bænda á þessum fundum
athyglisverður. Óg í þriðja lagi eru viðbrögð forystumanna Fram-
sóknarflokksins og Stéttarsambands bænda merkileg. í fjórða lagi
er umfjöllun fjölmiðla um fundina umhugsunarverð.
Utanríkisráðherra valdi þá heiðarlegu leið að mæta bændum sjálf-
ur á mörgum fundum og ræða ýmsar hliðar fyrirhugaðs GATT-samn-
ings, sem margar hverjar hafa verið afar viðkvæmar fyrir bændur.
Það er ákvörðun sem ber vott um pólitískan kjark, og málflutningur
Jóns Baldvins á fundunum var bæði fræðandi og málefnalegur.
Margir bændur hafa að loknum fundum lýst því yfir, meðal annars
í sjónvarpsfréttum, að þeir væru nú stórfróðari um GATT og að um-
ræddur samningur væri ekki sá ógnarvaldur sem þeir hefðu haldið.
Upplýsingum í stað einhliða áróðurs hafði loks verið skilað til
bænda. En það er allrar athygli vert, að málflutningur sumra bænda
á þessum fundum var síður en svo málefnalegur. Fúkyrðin og djöful-
móðurinn í máli sumra hafa verið slík, að venjulegir fjölmiðlar hafa
ekki treyst sér til að hafa umyrðin eftir. DV birti þó í gær glefsur úr
einni „ræðunni". Við lestur þeirrar tölu snarlækkar virðing lesand-
ans fyrir málflutningi bænda, enda mun forsvarsmaður bænda hafa
beðið utanríkisráðherra afsökunar á ummælum sumra bændanna á
einum fundinum. Og varla vanþörf á. Hin sjúku ummæli um utanrík-
isráðherra afhjúpa botnlaust hatur en einnig botnlaust þekkingar-
leysi og botnlausan skort á mannasiðum. Það er auðvitað bænda-
stéttinni til vansæmdar að eiga slíka talsmenn. Fúkyrðin stangast þó
mjög á við yfirlýsta ánægju bænda með fundina. Hvað veldur? Það
skyldi ekki vera að bændur mættu til fundar hlaðnir skipulögðum
skammarræðum en snerist hugur þegar rökin og upplýsingarnar
kæmu í ljós?
*
I raun er ekki við bændum að amast. Þeir hafa verið múraðir inni
í hagsmunakeðju Sambandsins og Framsóknarflokksins í áratugi.
Afurðir bændanna hafa notið hömlulausrar ríkisforsjár í fram-
leiðsiu- jafnt sem sölumálum. Svikamyllan hefur verið svo haglega
gerð, að bændur hafa verið líkt og skynlaus hjörð á beit meðan
Framsóknarflokkurinn annaðist pólitíska fyrirgreiðslu sem tryggði
Sambandinu bestu kjörin. Nú loks, þegar langri valdase*u Fram-
sóknarflokksins lýkur og utanríkisráðherra Alþýðuflokksins sýnir
fyrstur ráðherra það þor að takast á við hinn raunverulega vanda
í landbúnaðarmálunum, er auðvitað lítið um málefnalegar umræð-
ur í forystuliði bænda og Framsóknarflokksins. Rökin fyrir áfram-
haldandi landbúnaðarstefnu eru auðvitað engin. Það er hins vegar
fullkomlega skiljanlegt að bændur séu óttaslegnir um framtíðina.
Þeir þekkja aðeins eitt kerfi; svikamyllu Framsóknar og SÍS, og ótt-
ast hið ókomna. Sem er mannlegt og eðlilegt. Þess vegna er mikil-
vægt að skýra GATT-samninginn og framtíðarlínur íslensks land-
búnaðar fyrir bændum. Fundahöld Jóns Baldvins eru hluti af þeirri
upplýsingu. Það er einnig skylda Stéttarsambands bænda að við-
halda slíkri upplýsingu í stað þess að ala á tortryggni og einhæfum
áróðri fyrir óbreyttu kerfi.
Fað er því dapurlegt til þess að vita, að Stéttarsambandið og forysta
Framsóknarflokksins hafi gefist upp í rökfræðilegri og málefnalegri
umræðu um málefni landbúnaðarins, en flýi þess í stað í lágkúrulega
fjölmiðlaumræðu um afsökunarbeiðni ráðherra vegna ummæla
hans um ófrægingarherferð gegn sér. Fjölmiðlar hafa einnig gert sig
seka um að sniðganga kjarna málsins en þess í stað látið draga sig
niður í lágkúruna, eins og hið makalausa viðtal Stöðvar 2 á dögun-
um við bóndakonuna sem átti geldan hrút sýndi vel. Á hvaða plani
eru umræðan og fjölmiðlarnir eiginlega?
— IM
GATT-samningar og
hagsmunir neytenda
- eftirJón Magnússon hœstaréttarlögmann,
formann Neytendafélags höfuðborgarsvœðisins
Það gleymist oft í umræðu um
þjóðmál hér á landi, að það eru
fáar þjóðir sem eiga jafnmikið
undir frjálsum viðskiptum þjóða
í milli og við Islendingar. Þetta
stafar einfaldlega af því, að fáar
þjóðir flytja hlutfallslega jafn-
mikið út af framleiðslu sinni og
við og fáar þjóðir flytja hlutfalis-
lega jafnmikið inn af neysluvör-
um sínum og við. Greið og
hnökralaus alþjóðaviðskipti eru
því eitt helsta hagsmunamál
okkar allra. Ekki eingöngu neyt-
enda á fslandi heldur einnig ís-
lenskra framleiðenda, íslenskra
atvinnuvega.
Mér hefur fundist þessi staðreynd
gleymast nokkuð í þeim umræðum
sem undanfarið hafa farið fram um
þau samningsdrög sem nú liggja fyr-
ir hjá Gatt og miða m.a. að því að
auka verslun þjóða í millum með
landbúnaðarvörur og draga úr þeim
ofurþunga sem skattgreiðendur
þurfa víða að bera vegna styrkja og
framlaga til þessarar atvinnugrein-
ar. Það er hinsvegar mikill misskiln-
ingur, að Gatt-viðræður og -samn-
ingar snúist fyrst og fremst um land-
búnaðarvörur, eins og mér virðist
sem allmargir talsmenn íslensks
landbúnaðar vilji nú láta í veðri
vaka. Hitt er svo annað mál, að erf-
itt hefur verið að ná nokkru sam-
komulagi um aukið frelsi í fram-
leiðslu og sölu þessara framleiðslu-
vara þar sem svo flókið styrkja- og
verðmyndunarkerfi umlykur víðast
hvar þessa atvinnustarfsemi og þeir
sem þess hagræðis njóta á kostnað
skattgreiðenda og neytenda eru
hvergi tilbúnir til að gefa nokkuð
eftir af sínum hlut.
GATT og hagsmunir íslands
Umræðan hér á landi hefur að
nokkru verið með þeim hætti, að
ætla mætti að Gatt-samtökunum
væri stefnt gegn hagsmunum ís-
lensku þjóðarinnar og eitt af megin-
viðfangsefnunum væri að leggja ís-
lenskan landbúnað endanlega í
rúst. Hér gleyma menn hinsvegar
því, að helstu þjóðir heims hafa
komið sér saman um aukið frelsi í
viðskiptum vegna samstarfs og
samninga á vegum Gatt.
Árið 1968 var samið um það á
vegum Gatt, að lækka tolla á ýms-
um mikilvægum sjávarafurðum í
Bandaríkjunum. Einnig var samið
um tollalækkanir á lagmeti, ullar-
vörum og fjölmörgum iðnaðarvör-
um. Þetta samkomulag hefur orðið
okkur til verulegra hagsbóta.
Árið 1979 var samið um frekari
lækkun tolla af sjávarafurðum og
sem dæmi má nefna að einnig lækk-
uðu tollar af osti, sem gerði það
mögulegt að flytja út töluvert magn
af þessari vöru, m.a. til Bandaríkj-
anna.
Þessi dæmi sýna að alþjóðasamn-
ingar á vettvangi Gatt um frjálsari
viðskipti og tollalækkanir hafa ekki
orðið okkur til ills heldur góðs. En
er þá sérstaklega vegið að íslensk-
um hagsmunum í þeirri samninga-
lotu sem nú stendur yfir og kennd
hefur verið við þjóðlandið Urúgvæ í
Suður-Ameríku? Síður en svo.
Minni hömlur
Þær viðræður aðildarlanda Gatt
sem kenndar eru við Úrúgvæ hafa
orðið lengri en búist var við og erf-
iðara reynst að ná samkomulagi en
ýmsir bundu vonir við í upphafi.
Einna helst hefur strandað á því að
aðildarlönd Gatt gætu náð saman
um samkomulag um frjálsari við-
skipti með búvörur. Það má hins-
vegar ekki gleyma því að sú samn-
ingalota Gatt-þjóðanna sem nú
stendur yfir tekur til margra ann-
arra vörutegunda en eingöngu land-
búnaðarvara. Það sem er keppikefli
okkar í viðræðunum sem nú fara
fram er m.a. að ná fram auknum
tollalækkunum á fiskafurðum og
tækjum og búnaði til fiskvinnslu.
Það er því hagsmunaatriði fyrir
okkur, að samningar Gatt-þjóðanna
leiði til niðurstöðu að þessu leyti.
En það er einnig fjallað um búvör-
ur í þessari samningalotu. Aukin og
frjálsari viðskipti með búvörur er
það sem gengur verst að semja um.
En hvað er þá verið að tala um núna
í þessu sambandi? Um hvað fjalla
þessar voðalegu tillögur sem munu
leggja íslenskan landbúnað í rúst að
mati talsmanna bændasamtakanna
með góðum undirtektum fyrrver-
andi og núverandi landbúnaðarráð-
herra?
Tillögur þær sem nú liggja fyrir
fjalla ekki um annað eða merkilegra
en:
I fyrsta lagi að dregið verið
nokkuð úr markaðstruflandi innan-
landsstuðningi við landbúnað eða
um 20%. Það felur það hinsvegar
ekki í sér að ekki megi t.d. verja því
fjármagni sem þannig sparast til að
styrkja búháttabreytingar, til um-
hverfismála, til eflingar byggðar og
nýrra atvinnutækifæra í dreifbýli.
I öðru lagi að draga úr útflutn-
ingsstuðningi um 36%. Benda má á
í því sambandi að í stjórnmálaálykt-
unum margra stjórnmálaflokka,
m.a. flokks landbúnaðarráðherra,
hefur iðulega verið vikið að nauð-
syn þess að draga úr útflutnings-
stuðningi í áföngum, og það meira
en hér er lagt til.
í þriðja lagi að tryggja betri
markaðsaðgang en verið hefur
landa á milli með viðskipti með bú-
vörur. Þær hugmyndir sem þar
liggja að baki koma þó ekki í veg
fyrir að enn sem fyrr geti aðildarríki
Gatt hindrað viðskipti á grundvelli
heilbrigðis og hollustu, þó að þær
ástæður verði að verða örlítið
merkilegri en þær eru í dag t.d. hér
á landi.
Þetta er nú allt og sumt. Ekkert
meira en þetta er hin voðalega
Gatt-ógnun við íslenskan landbún-
að. Þrátt fyrir það er það skoðun
talsmanna íslensks landbúnaðar að
nái þessar voðalegu tillögur fram að
ganga muni þær leiða til landauðn-
ar í sveitum landsins.
föstudagskvöld 31. janúar
kl. 21. - 01.00
í TiLEFNI
ENDALOKA SOVÉTRÍKJANNA
FAGNA
UNGIR JAFNAÐARMENN
SÉRSTAKLEGA.
Mætum öll og tökum þátt.
Utanríkismáíanefnd SUJ