Alþýðublaðið - 11.08.1992, Page 2

2
Þriðjudagur 11. ágúst 1992
fihiiiiiimiin
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Siguröur Jómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Leturval
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing: 625566
Fax: 629244
Áskriftarveró kr. 1.200 á mánuöi. Verö i lausasölu kr. 90
SAMEINING Á
MATVÖRUMARKAÐI
Stórfrétt helgarinnar úr viðskiptaheiminum voru helmingskaup Hag-
kaupa í samkeppnisaðilanum Bónus. Kaupverð hefur ekki fengist
uppgefið enda kannski ekki aðalatriðið i þessari sameiningu þessara
tveggja risa á íslenskummatvörumarkaði. Forráðsmenn Hagkaupa og
Bónusar segja ástæðuna fyrir sameiningunni í Bónus vera þá, að tryg-
gja stöðugleika á íslenska vörumarkaðnum með því að halda vöru-
verði niðri með stærri og hagkvæmari innkaupum en áður hafa verið
möguleg. Einnig segja forráðamenn þessara tveggja verslunarfyrir-
tækja að hætta sé á að erlendir aðilar muni stunda verslun í miklum
mæli á Islandi með tilkomu Evrópska efnahagssvæðisins. og því sé
best að bregðast við í tíma og tryggja að íslensk matvöruverslun kom-
ist ekki í hendur erlendra stórfyrirtækja.
JJótt hinar uppgefnu ástæður hljómi fallega, læðist hins vegar sá grun-
ur að neytendum, að forráðamenn Hagkaupa og Bónusar hafí gefíst
upp á hinni miklu samkeppni sem á milli þeirra ríkti.
Samkeppnin var hins vegar af hinu góða fyrir neytendur, því hún hef-
ur þýtt aukið vöruval, lægra vöruverð og betri þjónustu fyrir almenn-
ing. Eftir að Hagkaup hefur keypt helminginn í Bónus og nýtt hlutafé-
lag stofnað um rekstur Bónusar, er aðeins einn samkeppnisaðili eftir á
íslenska markaðnum sem getur veitt risunum tveimur aðhald. Það er
Mikligarður en staða þess fyrirtækis hefur verið mjög bágborin svo
ekki sé meira sagt og taprekstur tilfinnanlegur. Það er því spuming,
hve mikið eða hve lengi Mikligarður getur veitt sameinuðum Hag-
kaupum og Bónus aðhald í vöruverði, þjónustu og vöruvali. Sam-
keppnin stóð fyrst og fremst milli Hagkaupa og Bónusar meðan Mikli-
gaður stóð fyrir utan slaginn. Nú hafa hins vegar fjendumir sameinast
sem hlýtur að gera stöðu Miklagarðs enn erfiðari.
ROKSTOLAR
Hjálpræðið að vestan
Loksins er kominn skriður á lausn
hins margfræga vanda sjávarútvegs-
ins. Einsog gjaman áður kom hjálp-
ræðið að vestan. Davíð Oddsson, vor
ágæti forsætisráðherra fór við þriðja
mann á Flateyri til fundar við for-
stjóra Hjálms hf, og fyrrum bjargvætt,
Einar Odd Kristjánsson. En einsog
þjóðinni er í fersku minni tók hinn
hvatskeytti Vestfirðingur á sínum tíma
að sér að bjarga þjóðinni. Það var
meðan Einar Oddur var hjá Vinnó. Nú
er Einar Oddur hins vegar illu heilli
hættur hjá Vinnó sem hann lét í hend-
umar á Þórami V. Þórarinssyni og
Magnúsi Gunnarssyni (sem hefur tek-
ið að sér að bjarga Þorsteini Pálssyni
einum). Við þessa breytingu hefur
bjargvætturinn slegið Íítillega af, og er
þessa dagana mest í því að bjarga
Vestfjörðum einum.
Honum veitist það vafalaust létt
verk. Að minnsta kosti þurfti ekki
nema dagspart með bjargvættinum til
að Davíð færi einsog Sál á leiðinni til
Damaskus forðum, - hann sjá ljósið.
Satt að segja var engu líkara en það
hefði gerst með svipuðum hætti og hjá
Sál forðum, sem einsog biblíufastir
menn muna fékk cldingu ofaní haus-
inn og var uppfrá því ekki samur mað-
ur. Að vísu var slapp höfuð forsætis-
ráðherra við eldinguna, og bestu menn
telja raunar að í það hafi ekki einu
sinni komið greiða um langa hríð.
Hvað um það. Förin vestur gerði það
að verkum að sá forsætisráðherra sem
steig upp í flugvélina var annar en sá
sem flaug suður. Nú er hann semsagt
ekki lengur þeirrar skoðunar að sér-
tækar aðgerðir séu vondar heldur vill
hann beita þeirn til að búa svo um
hnútana, að ekkert fyrirtæki fari ver út
úr kvótaákvörðun ríkisstjómarinnar en
sem nemi 5% niðurskurði á þorsk-
heimildum.
Bjargvætturinn
Alþýðublaðið samgleðst öllum sem
hlut eiga að máli. Ekki síst bjargvætt-
inum, enda veitir Hjálmi hf á Flateyri
ekkert af þeim aukna þorskkvóta sem
væntanlega siglir í kjölfarið á sinna-
skiptum forsætisráðherra.
A þessu er ekki nema einn hængur.
Vandséð er hvemig bestu menn
hyggjast hrinda áformum forsætisráð-
herra í verk öðru vísi en nota til þess
veiðiheimildir Hagræðingasjóðs. En
einsog glöggir menn muna lýsti hann
þvt' yfir á dögunum að það væri stjóm-
arslitamál ef einhverjir strákar svo
mikið sem voguðu sér að nefna að
hreyfa við kvóta Hagræðigarsjóðs.
Nú er því úr vöndu að ráða, og ekki
að sjá annað en enn á ný sé þörf á
bjargvætti að vestan til að búa til þá
höfuðlausn sem öllum dugar.
Einar Oddur hefur að vfsu þegar
hafið björgunarstörf. Á honum var
ekki að skilja annað en væri vel leitað
hlytu fundvísir menn að fínna ein-
hverja sjóði sem hægt væri að nota til
að kaupa kvóta Hagræðingarsjóðs til
að deila í formi snemmbúinna jóla-
gjafa til þeirra fyrirtækja sem á að
bjarga. Það er útaf fyrir sig rétt. Það
má alltaf finna fleiri sjóði. En þá vand-
ast aftur málið. Þá eru menn nefnilega
komnir hættulega langt út í það dý
sjóðasukks sem margur fortíðarvand-
inn hefur af hlotist, einsog búið er að
minna þjóðina endalaust á síðustu
misseri. Og hvemig á þá að rífa ríkis-
stjóm og þreytta þjóð upp úr þeirri
keldu?
Tæpast mun nokkur duga til þess
nema Munchausen barón!
Pólitísk bernska
Það hefur verið fróðlegt að fylgjast
með því hvemig forysta Alþýðu-
bandalagsins hefur smám saman verið
að fara á taugum yfir uppljóstmnum
Jóns Olafssonar fréttamanns um sam-
skipti einstaklinga í flokknum við
Kommúnistaflokka í hinni hrundu
Evrópu austursins. Síðasta dæmið, en
ef til vill það kátlegasta, er blaða-
mannafundur Ólafs Ragnars Gríms-
sonar og Einars Karls Haraldssonar
fyrir síðustu helgi. En þar lýsti stjóm-
málafræðiprófessorinn því yfir, að AI-
þýðubandalagið hefði ekkert að fela.
Hann hefði sjálfur lesið allar fundar-
gerðir miðstjóma, landsfunda og
framkvæmdastjóma flokksins síðan
guðmávita hvenær og - viti menn -
ekki orð um samskiptin við Rússa!
Getur verið að stjómmálafræðipró-
fessorinn sé svo farinn á taugum, að
hann telji að það séu einhverjar sönnur
þó flokkur hans hafi ekki skráð það
nákvæmlega i' bækur sínar hvort ein-
hverjir nafnkunnir einstaklingar hafi
staðið í samskiptum við hið gerska
stórveldi?
Getur verið að hann sé svo mikið
bam, að halda að nokkur maður hafi
búist við að finna merki unt það í
fundargerðum fiokksins?
Leiðari Morgunblaðsins svarar
þessum spumingum Rökstóla með
fullnægjandi hætti síðasta sunnudag.
Þar segir: „Hverjum dytti í hug að
skrá slík samskipti í fundargerðabæk-
ur!! Draga verður í efa að sú saga sé
skráð í fundargerðabækur Sósíalista-
flokksins. Hún kann hins vegar að
vera skráð á skjöl í Moskvu, sem eiga
eftir að koma fram í dagsljósið."
En það er einmitt það sem forystu-
menn Alþýðubandalagsins óttast. Nýj-
ar upplýsingar, sem gætu veist erfiðar
að útskýra.
Vitanlega dettur engum í hug að
Ólafur Ragnar eða Einar Karl beri
nokkra ábyrgð á tengslum nafnkunnra
einstaklinga við Sovétríkin. en það er
eigi að síður staðreynd að þau voru til
staðar. Þannig er í lagi að minna til
dæmis á þá staðreynd, að allt framyfir
1980 var einn helsti ráðgjafi tveggja
ráðherra Alþýðubandalagsins í tveim-
ur ríkisstjómum sá maður sem átti
drjúgan þátt í samskiptum við sovét-
flokkana fyrir austan fyrir hönd ís-
lenskra skoðanabræðra. Þetta var Ingi
R. Helgason.
Hann fór á sínum tfma í sendinefnd
Alþýðubandalagsins í heimsókn til
Rúmeníu í boði kommúnistaflokksins
þar og skrifaði á eftir grein um ferða-
lagið í tímaritið Rétt. Sú grein er í dag
fróðleg heimild um viðhorf eins af
leiðtogum þess hóps kommúnista sem
þá voru í valdastöðum í Alþýðubanda-
laginu. Þar greinir hann frá viðræðum
sem fóru fram í Rúmeníu í.mestu
vinsemd..." og einkenndust af „..hrein-
skilni og gagnkvæmri virðingu, enda
þótt ekki væri litið sömu augum á öll
mál."
Bræðraflokkarnir
I þeirri grein er eftirfarandi kafli um
samskipti flokka: „Á sama hátt og það
er fáránlegt, að einn verkalýðsflokkur
ætli sér að segja öðrunt flokki fyrir
verkum, taka ákvarðanir fyrir hann,
leiðrétta „mistök" hans o.s.frv., er það
jafn fáránlegt af einum verkalýðs-
flokki að slíta eðlilegum samskiptum
við annan verkalýðsflokk á þeirri for-
sendu að hinn síðamefndi hafi gert
"mistök"."
Það er nefnilega það. Þessi hrein-
skilnu orð eins af leiðtogum Alþýðu-
bandalagsins á þeim tíma voru skrifuð
1970, eða unt svipað leyti og einn af
skoðanabræðrum hans var einmitt að
kría út fé úr sovéska sendiráðinu fyrir
forlag sem hreyfingin leit alltaf á sem
hluta af sjálfri sér.
Fyrir neytendann orka þessar fréttir tvímælis. Ef að minnkandi sam-
keppni þýðir lélegri þjónustu og hærra vöruverð, eru þetta vondar
fréttir. Ef Hagkaup og Bónus eru hins vegar sammála um að vinna
áfram í þágu neytandans nú sem fyrr og nýta stærðina til að gera hag-
stæðari innkaup, lækka vöruverð enn frekar og bæta þjónustuna, eru
þetta góðar fréttir. Tíminn einn mun leiða í ljós hvaða neytendastefnu
fyrirtækin kjósa að velja. Það er hins vegar hæpið að setja upp samn-
inginn um Evrópskt efnahagssvæði sem hættulega innrás erlendra
stórfyrirtækja á íslenskan markað. I fyrsta lagi er íslenski neytenda-
markaðurinn örlítill og því vafasamt að erlend stórfyrirtæki fjárfesti
með miklum stofnkostnaði í samkeppni við vel rekin verslunaifyrir-
tæki eins og Hagkaup og Bónus. í öðru lagi er það síður en svo nei-
kvætt ef erlend matvöruverslunarfyrirtæki geta rutt sér til rúms á ís-
landi og boðið enn lægri matvöru en íslensk fyrirtæki gera nú. Það er
hið besta mál fyrir íslenskar fjölskyldur og stórkostleg kjarabót. Auk
þess opnast nýjar stöður fyrir Islendinga með tilkomu erlendra fyrir-
tækja hérlendis. Jafnframt myndi slík samkeppni hvetja íslenska versl-
unarfyrirtæki sem Bónus, Hagkaup og Miklagarð enn til dáða. Slík
samkeppni örvar verslunina og er hagstæð fyrir markað og neytenda.
Fréttatilkynning Bónusar að loknum helmingskaupum Hagkaupa, þar
sem undirstrikaður er sá ótti að íslensk versluanrfyrirtæki komist í
hendur erlendra verslanakeðja, gefur ranga mynd af veruleikanum og
hyllir í raun íslenska einokun á kostnað neytandans. Þetta er síður en
svo í anda Hagkaupa og Bónusar sem hingað til hafa starfað með neyt-
andanum. Samnmi þessara fyrirtækja þótt nöfnin haldi áfram að vera
tvö, vekur því blendar tilfínningar í brjóstum neytenda.
Er upp risinn einokunarrisi á íslenskum matvörumarkaði? Þá er bara
vonandi að erlend verslunarfyrirtæki með tilkomu EES veiti nýja ris-
anum verðuga og góða samkeppni.
IM
HEYRT, $ÉÐ & HLERAÐ
Hinni öldnu kempu af Vestfjörðum, Þorvaldi Garð-
ari Krisljánssyni. hlotnaðist nýverið sá heiður að vera
kjörinn fyrsti heiðursfélagi Lífsvonar; þess félags sem
um árabil hefur barist hat-
rammlega gegn fóstureyð-
ingum. Á aðalfundi lýsti for-
maðurinn, Jón Valur Jens-
son guðfræðingur og ætt-
fræðingur með meiru,
hvurnig Þorvaldur Garðar
hefði staðið í „fylkingar-
brjósti lífsverndarbaráttunn-
ar á íslandi." Síðan hélt
heiðursfélaginn ræðu en
hann flutti í gegnum tíðina
ein sex frumvörp um málið.
í stjórn Lífsvemdar voru
kjörin, auk Jóns Vals, þau Sveinbjörg Guðmundsdótt-
ir þýðandi, Ólafur Ölafsson salnahúsvörður, Pétur
Gunnlaugsson lögfræðingur, Sigurjón Þorbergsson
prentari, Elínborg Lárusdóttir félagsráðgjafi, Helga
Guðrún Kiríksdóttir ritstjóri og Sæmundur Sigur-
þórsson bankagjaldkeri...
Frétt Alþýðublaðsins í síðustu viku um sauðfjárbú-
skap Iijarna Péturs Magnússonar oddvita Reykdæ-
linga og fyrrum borgarfulltrúa Alþýðuflokksins í
Reykjavík vakti talsverða athygli lesenda blaðsins. Þar
kom fram að á tveimur árum hefur gripum Bjama fjölg-
að úr tveimur í tíu og sjá reikniglöggir menn ekki fyrir
endann á umsvifum hans á næstu árum. Hins vegar láð-
ist að geta þess að Bjami hefur
gefið hrútunum sínum nöfn; en
hann setti á þá vetur í því §kyni
að sýna bændum að vel mætti eta
sauðakjöt með bestu lyst hvenær
sem er. En sauðimir heita sumsé
hvorki meira né minna en Jón
Baldvin og Sighvatur. Það fylg-
ir sögunni að Bjami Péjur (sem
ævinlega kýs Ámunda
Ámundason í formannskosn-
ingum í Alþýðuflokknum) ætlarekki að lóga þeim félög-
um - ncma lyfjakostnaðurinn verði of hár hjá Sighvati...
í haust er von á nýrri bók frá
meistara Thor Vilhjálmssyni.
Bókin, sem kemur út hjá Máli
og menningu, er ekki skáldsaga
eins og flogið hefur fyrir, heldur
einskonar „rótarsaga“, þar sem
Thor segir frá fólkinu sem að
honum stendur; fólkinu í kringum
hann. Sjálfur mun hann hins veg-
ar halda sig til hlés í frásögninni
og þvt' er ekki um neina hefð-
bundna ævisögu að ræða.
Ekki er að efa að hér um að ræða stórfróðlega bók sem
á eftir að vekja mikla athygli; í móðurætt er gamli meist-
arinn, sem kunnugt er, af Thorsættinni sem hefuryfirleitt
heigað sig annarskonar föndri en ritstörfum...