Alþýðublaðið - 31.03.1993, Blaðsíða 2

2
Miðvikudagur 31. mars 1993
HMIIBLMH
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Siguröur Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Hermóöur Sigurösson
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing: 625566
Fax: 629244
Áskriftarverö kr. 1.200 á mánuöi. Verö í lausasölu kr. 90
Aukin völd og verkefni
til sveitarfélaganna
Sveitarfélaganefnd hefur nú sent ffá sér lokaskýrslu þar sem lagt er til
að kosið verið um stækkun sveitarfélaga næsta haust og jafnframt að
komið verði á reynslusveitarfélögum á næsta kjörtímabili sveitarstjóma.
Reynslusveitarfélögunum verði síðan fengin í hendur ýmis verkefni rík-
isins í fjögur ár og síðan verði að fenginni reynslunni ákveðið hvort um-
rædd verkefni verði færð alfarið ffá ríkinu yfir á sveitarfélögin. Jóhanna
Sigurðardóttir félagsmálaráðherra hefur unnið frumvarp sem byggir á
niðurstöðum sveitarfélaganefndar sem tekið verður fyrir á þessu þingi.
Það ætti öllum að vera ljós nauðsyn þess að stækka og efla sveitarfélög-
in í landinu enda hefur það sýnt sig að lítil og vanmegnug sveitarfélög
em ekki í stakk búin að veita íbúum sínum ýmsa þá þjónustu sem sjálf-
sögð þykir í hinum stærri sveitarfélögum. Það er því réttlætismál íbúar
fámennustu sveitarfélaganna að þeim sé boðið upp á svipaða þjónustu
og boðið er upp á í stærri sveitarfélögunum. Hins vegar er það ekki
raunhæft að litlu sveitarfélögin geti reitt sig á þjónustu stærri sveitarfé-
laganna án þess að þau leggi sinn skerf til uppbyggingar og reksturs
þjónustunnar. í reynd hafa mörg hin smærri sveitarfélög sótt ýmis kon-
ar þjónustu til stærri nágranna sinna án þess að greiða fyrir það eins og
skyldi.
Forsenda þess að sveitarfélögin taki að sér aukin verkefni frá ríkisvald-
inu er að sveitarfélögin verði það stór að þau séu í stakk búin að fást við
þau verkefni. Aukin verkefnatilfærsla til sveitarfélaganna er hins vegar
forsendan fyrir aukinni valddreifingu, það er að færa ákvarðanatöku og
framkvæmd hinna ýmsu mála heim í hérað. Það er þannig tómt mál að
tala um að heimta aukin völd heim í hérað en vera á sama tíma ekki til-
búin að stofna stjómsýslueiningu af þeirri stærðargráðu sem fær er um
að fara með aukin völd. í þeim efnum verður ekki bæði sleppt og hald-
ið.
Meðal þeirra verkefna sem verið er að tala um að færa yfir til sveitarfé-
laganna em gmnnskólinn, heilsugæsla, öldmnarþjónusta og málefni
fatlaðra. Nokkuð hefur verið um þessa verkefnatilfærslu rætt og sýnist
sitt hverjum um ágæti hennar. Nokkuð hefur borið á því sjónarmiði að
einungis með því að ríkið hafi ákveðna málaflokka í sínum höndum
megi tryggja jafnrétti allra þegna þessa lands. Þannig hefur borið við að
ýmsir hafa lýst ótta sínum við það, að fari grunnskólinn alfarið yfir til
sveitarfélaganna kunni einhver þeirra að geta boðið upp á betri skóla en
önnur. Það er hins vegar sjálfsagt og eðlilegt ef það verður til að bæta
skólakerfið í heild sinni. Þannig munu hin framsæknari sveitarfélög
draga hin íhaldssamari á eftir sér hvað varðar framfarir á hinum ýmsu
sviðum.
Sveitarfélaganefnd leggur til að stofnuð verði svokölluð reynslusveitar-
félög sem taki að sér enn viðameiri verkefni auk þess sem þau fái meira
frjálsræði í ýmsum málum. Þar er m.a. verið að tala um að reynslusveit-
arfélögin taki yfir rekstur framhaldsskóla og sjúkrahúsa, auk þess að fá
meira frjálsræði frá ýmsum kvöðum og reglugerðum um hvemig skuli
standa að hinum margvíslega rekstri sem sveitarfélög inna af hendi. Það
er nefnilega alls ekki sjálfgefið að „stóri bróðir", ríkið, sé hæfast til að
segja til um hvemig gera skuli hlutina.
Sighvatur gerir endurbœtur á atvinnubótakeifinu
Allir atvinnulausir
hafi rétt á bótum
- nema þeir sem hafa stundað svarta vinnu.
Bœndur munu verða háðir sömu reglum og aðrir atvinnurekendur, en þeir
hafa notið sérkjara hingað til
„Sjálfstæðir atvinnurekendur sem hafa skilaö tryggingargjaldi af reiknuðu endurgjaldi síöustu
tólf mánuði áður en þeir hætta starfsemi öðlast rétt til atvinnuieysisbóta að uppfylltum ákveðn-
um skilyrðum“, segir Sighvatur Björgvinsson heilbrigðisráðherra
Ef frumvarp til breytingar á lögum
um atvinnuleysistryggingar verður sam-
þykkt á Alþingi er Ijóst að miklar breyt-
ingar verða á skilyrðum til þess að öðlast
rétt á greiðslum úr Atvinnuleysistrygg-
ingasjóði. „Stærsta breytingin er auðvit-
að sú að réttur til bóta úr sjóðnum verð-
ur ekki lengur bundinn við aðild að stétt-
arfélagi. Þetta þýðir m.a. að sjálfstæðir
atvinnurekendur sem hafa skilað trygg-
ingargjaldi af reiknuðu endurgjaldi síð-
ustu tólf mánuði áður en þeir hætta
starfsemi öðlast rétt til atvinnuleysisbóta
að uppfylltum ákveðnum skilyrðum“,
sagði Sighvatur Björgvinsson heilbrigð-
isráðherra í samtali við blaðið í gær.
Með stórauknu atvinnuleysi á síðustu
misserum og að sama skapi aukinni að-
sókn í atvinnuleysisbætur, hafa komið
fram nokkrir gallar á bótakerfmu. Sig-
hvatur Björgvinsson tryggingaráðherra
sem fer með þessi mál skipaði fyrir
nokkru vinnuhóp sem var falið að endur-
skoða ákvæði laga um atvinnuleysistrygg-
ingar. Vinnuhópinn skipuðu þau, Jón H.
Magnússon, lögfræðingur hjá Vinnuveit-
endasambandi íslands, Lára V. Júlíusdótt-
ir, framkvæmdastjóri Alþýðusambands
íslands, Margrét Tómasdóttir deildarstjóri
Atvinnuleysistryggingasjóðs, Pétur Sig-
urðsson, formaður stjómar Atvinnuleysis-
tryggingasjóðs og Dögg Pálsdóttir, skrif-
stofustjóri í heilbrigðisráðuneytinu, sem
jafnframt var formaður nefndarinnar.
Þessi nefnd lagði fram drög að fyrmefndu
lagafrumvarpi og segir Sighvatur Björg-
vinsson að hann hafi ákveðið að fylgja al-
gjörlega tillögum nefndarinnar.
Allir fái bætur
Helstu nýmæli í frumvarpi trygginga-
ráðherra eru þau að réttur til bóta úr At-
vinnuleysistryggingasjóði verður ekki
Iengur bundinn við aðild að stéttarfélagi,
eins og verið hefur. Sjálfstætt starfandi at-
vinnurekendur og einyrkjar, sem skilað
hafa tryggingagjaldi af reiknuðu endur-
gjaldi síðustu tólf mánuði áður en þeir
hættu sjálfstæðri starfsemi öðlast rétt til
bóta úr sjóðnum, með sama hætti og
launamenn. Reyndar þurfa þessir aðilar að
uppfylla skilyrði reglna sem ráðherra set-
ur að fenginni umsögn stjómar Atvinnu-
leysistryggingasjóðs. Þá er það skilyrði að
þeir séu atvinnulausir og í atvinnuleit.
Þetta þýðir að allir þeir sem em starfandi
úti á vinnumarkaðnum, nema þeir sem
stunda „svarta" vinnu fá atvinnuleysis-
bætur. Þetta þykir mikil réttarbót fyrir þá
fjölmörgu smáatvinnurekendur og ein-
yrkja sem hafa orðið atvinnulausir eða
gjaldþrota vegna efnahagsþrenginganna
að undanfömu.
í reglunum er einnig gert ráð fyrir að
bændur lúti sömu reglum og aðrir at-
vinnurekendur en þeir hafa hingað til haft
ákveðin sérréttindi á við aðra einyrkja og
launþega í bótakerfmu.
Samræming við lífeyrisgreiðslur
Hámarksaldur vegna greiðslu atvinnu-
leysisbóta er færður úr 71 ári í 70 ár. Jafn-
framt er sett inn ákvæði um það að ef at-
vinnulaus nýtur einnig elli- eða örorkulíf-
eyrisgreiðsla frá Tryggingastofnun þá
skuli samanlagðar bætur aldrei nema
hærri fjárhæð en hámarksbótum atvinnu-
leysistrygginga.
Þama er komin ákveðin samræming í
bótakerfið, en dæmi eru um það að fólk
fái bætur frá þremur til fjórum aðilum án
þess að nokkurt eftirlit sé haft með því
hversu háar heildarbætumar séu.
Viðurlög vegna misnotkunar
Reglur um missi bótaréttar þeirra sem
segja upp starfi sínu án gildra ástæðna og
verða atvinnulausir af þeim sökum, verða
hertar. Tími sem bótaréttur fellur niður af
þessum sökum verður lengdur. Að sama
skapi em settar reglur um heimild at-
vinnulausra til að neita starfi og hvaða af-
leiðingar það hefur á bótarétt þeirra. Þá
eru viðurlög við að afla sér bóta með
röngum eða villandi upplýsingum hert
mjög verulega og heimilt að endurkrefja
viðkomandi um allt að tvöfaldri þeirri
fjárhæð sem svikin hefur verið út úr At-
vinnuleysistryggingasjóði.
Með þessu móti verður reynt að spoma
við þeirri misnotkun á bótakerfinu sem
orðið hefur vart við að undanfömu. Einn-
ig geta menn ekki verið endalaust á bótum
ef þeir fá gild atvinnutilboð. Þá verður
einnig hert eftirlit með læknisvottorðum
frá þeim sem teljast óvinnufærir að ein-
hverjum sökum.
Námsmenn fái líka bætur?
Ekki er gert ráð fyrir að fólk sem nýlega
hefur lokið námi eða námsmenn sem
flosnað hafa upp frá námi eigi rétt á at-
vinnuleysisbótum. Ennþá er gengið út frá
því að menn hafi verið þrjá mánuði í
vinnu til þess að öðlast rétt á bótum.
Nefndin lagði ekki til að undanþágu-
ákvæði giltu um námsmenn, en sam-
kvæmt heimildum blaðsins ætlar heil-
brigðis- og tryggingaráðherra að athuga
hvort ekki er hægt að koma til móts við
þennan hóp.
IHUðuikuö&ýuí* 21. ***** 92
Atburðir dagsins
1959 Thor Heyerdahl, norski landkönnuðurinn, gefur út á ensku rit-
gerð sína um Kontiki leiðangurinn og vekur heimsathygli fyrir.
Það er ákaflega mikilvægt að góð og breið samstaða náist um að stækka
og efla sveitarfélögin í landinu. Það verður til þess að öll stjómsýsla
verður auðveldari og skilvirkari en þegar ráðuneytin í Reykjavík þurfa
að samþykkja allt milli himins og jarðar sem snýr að íbúum í einstökum
sveitarfélögum. Hlutimir verða að vera eins hjá öllum og ef einn vill
gera hlutina eitthvað öðru vísi en hinir getur ríkið ekki leyft það vegna
þess að þá er verið að gefa fordæmi. Þannig em hugmyndir og frum-
kvæði oft drepin í fæðingu. Aukin valddreifing með stærri sveitarfélög-
um er hins vegar kjörin til að auka fmmkvæði fólksins í landinu til að
takast á við þau margvíslegu verkefni sem hvarvetna blasa við.
1820 Bandarískir tníboðar nema land á Hawaii.
1854 Japan opnar loks dyr sínar fyrir bandarískum iðnaði.
1866 Chile tekur höndum saman við Perú í stríði gegn Spánverjum.
1901 Þýski uppfinningamaðurinn Gottlieb Daimler gefur nýjasta
fjögurra sílindra sköpunarverki sínu nafnið Mercedes. Rennireið
þessi náði 70 km hraða. Þama er komið upphafið á Mercedes Benz.
1934 Ameríski bankaræninginn John Dillinger sleppur úr haldi lög-
reglunnar.
1939 Breska stjómin lofar að verja Pólland samkvæmt samningi
Breta, Frakka og Pólverja.
Afmœlisdagar
Franz Joseph Haydn, 1732 hugmyndaríkt, austurrískt tónskáld.
Nikolai Gogol, 1809 Rússneskur rithöfundur.
John Fowles, 1926 Breskur rithöfundur.
Shirley Jones, 1934 Ameríska söngkonan og kvikmyndaleikkon-
an.
Richard Chamberlain, 1935 Amerískur sjónvarps- og kvik-
myndaleikari, sem við kynntumst fyrst í sjónvarpi í hlutverki Dr.
Kildaires sem var á sífelldum flótta.