Alþýðublaðið - 02.07.1993, Síða 2

2
Föstudagur 2. júlí 1993
fimiiiiímini
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Sigurður Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Hermóður Sigurðsson
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing: 625566
Fax: 629244
Áskriftarverð kr. 1.200 á mánuði. Verð í lausasölu kr. 110
Hversu lengi tekur
sjórinn við?
Sjórinn hefur öldum saman verið eins konar ruslakista
mannskepnunnar; þangað hefur hún veitt stærstum hluta af
úrgangi, sem fallið hefur til í bústöðum hennar. Lengi vel leiddi
þetta ekki til varanlegrar mengunar, og sjórinn virtist geta tekið
við ótrúlegu magni af hvers konar sorpi, án þess að lífsþrótti
tegundanna í honum væri misboðið. En hversu lengi tekur
sjórinn við?
Hvers konar iðnaði hefur fleygt fram á öldinni; flókinn
efnaiðnaður, þar sem stórhættuleg efni verða til sem úrgangur,
hefur nú leitt til þess að lífríki sjávarins er í hættu statt. Þjóðimar,
ekki síst þær sem eiga allt sitt undir sjávarútvegi, voru því miður
allt of seinar að gera sér grein fyrir því, að höfín em lifandi; líf-
ríki þeirra er ekki hægt að ausa eitri og skólpi um eilífan aldur.
Þetta gildir ekki síður um íslendinga en aðrar þjóðir. Við höfum
í krafti fjarlægðar frá öðmm þjóðum talið okkur trú um að við
væmm óhult; skortur á stóriðnaði og efnaiðnaði hér á landi væri
eins konar ósýnilegur vemdarvængur sem héldi hlífískildi yfir
matarbúrinu í sjónum umhverfis ísland. Það er því miður ijarri
öllum sanni.
Straumar og vindar hafa ámm saman flutt hingað norður á
hjarann langlíf mengandi efni, sem aðrar þjóðir losa frá sér í
hafið. Af sjónarhóli mengunar er því ekkert ríki eyland, - ekki
heldur Island. Straumar bera hingað geislavirk efni, sem Bretar
leyfa sér af ótrúlegri skammsýni að losa út í hafið. Aðrar og
nálægari þjóðir, einsog írar, verða að vísu mun verr fyrir barðinu
á þeim skelfilega verknaði, en hins vegar eyðist geislavirkur
úrgangur ekki nema á afar löngum tíma, og gæti því í tímans rás
safnast upp í höfunum norður um ísland.
Staðreyndin er sú, að hvað varðar ýmsa þætti sjávarmengunar
eru Islendingar ef til vill í meiri hættu en ýmsar aðrar þjóðir. Þar
ber sérstaklega að nefna mengun af völdum þrávirkra efna, sem
geta haft mjög alvarleg áhrif á lifandi vemr. Nýlegar rannsóknir
sýna þá uggvænlegu staðreynd, að þrávirk efni geta borist
óravegu um háloftin, en þegar þau koma í kaidara lofstslag
þéttast þau, og falla til sjávar. Hin gjöfulu fiskimið umhverfis
Island em því í meiri hættu en önnur hafsvæði fyrir uppsöfnun
þrávirkra efna.
Efnin safnast saman í seti, og berast svo upp fæðukeðjuna, þar
sem þau geta fundist í allt of háu magni, til dæmis í ýmsum
fiskum. Skaðsemi þessara efna er margvísleg. Þó óvíst sé um
áhrif þeirra á manninn sjálfan, þá geta þau valdið lömun í
lífverum, vansköpun, ofnæmi, fósturskemmdum, og em þar að
auki álitin krabbameinsvaldandi.
V íða um heim hafa menn líka miklar áhyggjur af áhrifum þeirra
á afkomu og klak fiska. Þannig hlýtur það að vera umhugs-
unarefni fyrir Islendinga, að í Eystrasalti em þrávirk efni talin
eiga þátt í lélegri afkomu nokkurra mikilvægra fiskistofna, þar á
meðal þorsksins. Eigum við það á hættu ef ekki verður tekið í
taumana nógu fljótt?
s
Islendingar þurfa því að skera upp herör gegn þessum efnum á
alþjóðavettvangi, og hafa fmmkvæði að því að banna notkun
þeirra. Eitt fyrsta verk nýs umhverfisráðherra var einmitt að láta
Island greiða atkvæði gegn losun þrávirkra efna í hafið á
alþjóðlegri mengunarráðstefnu í Berlín. Áður hafði fyrrverandi
umhverfisráðherra haft fmmkvæði að því að leggja fram sams
konar tillögu á ráðstefnunni í Ríó.
s
Islendingar þurfa að leggja ofurkapp á að vemda höfin. Það
hlýtur að verða helsta áhersla nýs umhverfisráðherra, og byrjunin
lofargóðu.
mm
Onnur sjónarmiö. .
Pressumálið í Tímanum
Tíminn fjallar í forystugrein í
gær um frétt Alþýðublaðsins í
fyrradag, þarsem sagt var frá grein
Gunnars Smára Egilssonar í næsta
tölublaði Heimsmyndar. Þar segir
Gunnar Smári, sem til skamms tíma
var ritstjóri Pressunnar, að „Dav-
íðsmenn'* haft komið til sín upplýs-
ingum um persónuleg fjármál Þórð-
ar Olafssonar forstöðumanns
Bankaeftirlitsins. Tíminn segir:
„Alþýðublaðið greinir frá því í
gær að í óútkomnu hefti tímaritsins
Heimsmyndar sé fullyrt að Davíð
Oddsson forsætisráðherra hafí stað-
ið fyrir því að koma upplýsingum
um einkafjármál forstöðumanns
Bankaeftirlitsins í hendur Press-
unnar. Tilgangur forsætisráðherra
er sagður hafa verið að koma höggi
á forstöðumanninn í hefndarskyni
fyrir að hafa viðrað opinberlega
efasemdir um aðferðir þær, sem
viðhafðar voru í Landsbankamál-
inu svokallaða.
Vegna þess að það er fyrrum rit-
stjóri Pressunnar, sem heldur þvf
fram að menn á vegum forsætisráð-
herra hafi komið upplýsingum um
fjármál forstöðumannsins á fram-
færi við blaðið, er vægi þessara
fullyrðinga slíkt að ekki verður
framhjá þeim litið.
Hér eru á ferðinni stóralvarlegar
ásakanir, sem snerta réttaröryggi
opinberra starfsmanna og raunar
landsmanna allra, landslög og síð-
ast en ekki síst pólitískt siðferði í
landinu. Varla þarf að taka fram að
viðskipti einstaklinga við banka-
stofnanir eru einkamál viðkomandi
aðila og þó svo að háttsettir aðilar í
stjómsýslunni kunni af einhveijum
ástæðum að hafa komist yftr trún-
aðarupplýsingar unt einstaka þegna
þjóðfélagsins, er það ótrúleg
ósvífni og botnlaust siðleysi að nota
sér slíkar upplýsingar í pólitískum
tilgangi."
Alþingi rannsaki málið
Lokaorð forystugreinar Tím-
ans eru á þessa leið:
„Hveniig sem á þetta mál er litið,
veður ekki hjá því komist að fá
óyggjandi niðurstöðu um sann-
leiksgildi ásakana þeirra sem fram
hafa komið. Að nafninu til, í það
minnsta, ríkir þingræðiskerfið á Is-
landi, en í því felst að fram-
kvæmdavaldið byggir vald sitt á
löggjafarvaldinu. Eftirlit og aðhald
með framkvæmdavaldinu er í
verkahring löggjafarvaldsins, Al-
þingis, og það kemur því í þess hlut
að hafa forgöngu um að fram fari
opinber rannsókn á því hvemig
framkvæmdavaldið fer með umboð
sitt.
Stjóm þingsins ber að taka þetta
mál upp og láta kanna það og ef hún
gerir það ekki, hljóta einstakir þing-
menn að sjá til þess að það verði
gert.“
Forystumenn með lokuð augu
I gær var á ný settur virðis-
aukaskattur á bækur, blöð og
tímarit Barátta rithöfunda, út-
gefcnda, aðila prentiðnaðarins og
fleiri kom fyrir ekki. Ólafur
Ragnarsson útgefandi í Vöku-
Helgafelli og varaformaður Fé-
lags íslenskra bókaútgefenda
skrifar af þessu tilefni snarpa
grein í Morgunblaðið í gær.
Hann segir meðal annars:
„Undanfama mánuði og misseri
hefur verið reynt að tala um fyrir al-
þingismönnum og ráðhertum af
hálfu allra þeirra hópa þjóðlífsins
sem beint eða óbeint tengjast bók-
um og bókaútgáfu. Minnt hefur
verið á menningarlegar röksemdir,
bent á afleiðingar þessarar nýju
skattlagningar á atvinnu fjölda
fólks og færð fram fjármálaleg rök
fyrir því að áætlaðar tekjur ríkis-
sjóðs af skatti á bækur muni ekki
skila sér nema að litlum hluta vegna
samdráttar í bóksölu og kostnaðar
rikissjóðs af auknu atvinnuleysi í
þeim greinum sem tengjast, gerð,
útgáfu og sölu bóka.
Nefnd sem stjómvöld skipuðu á
liðnu vori aflaði margvtslegra
gagna er studdu þessa röksemda-
færslu og skilaði hún skýrslu um
málið á borð ríkisstjómar - en allt
kom tyrir ekki. Forystumenn þjóð-
arinnar lokuðu augum fyrir þeim
staðreyndum sem fyrir lágu. Skatt-
urinn skyldi koma til framkvæmda
hvað sem tautaði og raulaði! Frá
þessum degi skal innheimta 14%
virðisaukaskatt af hverri bók.“
Ólafur Ragnars-
son: Málstaður
bókarinnar verður
að sigra
Forystugrein
Tímans: Ótrúleg
ósvífni og botnlaust
siðferði...
4 Timlnn
Alvarlegar ásakamr ( Heitmmytui
„Davíðsmeitn" notuðu
Pressuna
- óí að tm sér ntðrí ó Þórði ótafsaym forstöðumamí Bankaefttríift4*** —•*
grein Gumtars Smám Bgllssánar ( Heimsmynd
Cíanmr Smári Eglls-
«m, riistjórí, í gr
í Heíwsáijsyöfl, \erb»
tir dreíft á rísestu
að ErmutMiar
! byrjun jútú um fjérmáf
Hrthtr uiafmmxr for-
aðdmtmm Bankaefth'-
Sitíáií* r»K«r ad rekja
tíi m\m Oáémme
Umœti
{■'mvux Su*»ri 'i« riL
VlíXXZÍIiXl íil IxStUdi
if.p afyiistu
mmmft \íím» *t ttö&íkí
m & is&«r> mm&ttmtoa Davsa
Oéimmt msM wœ*
kffntixipt*;.?'#'. ivxffi i i!*rí»*»».v.
i hjffltae&xfakkfitim tyt*
iftminúí írv.m
emw Savfcl mep; s»!fc 0**0
taó tfiM Öíáfs*ysi
unt |*s»í}a«nf*n» iwriar. <*
S»affaí <t»rSt há : ftf&im&w.
íúftef ý*ti gen <fc vwimiy
wu ix*(fe:sr* ss>n tfíls rfcki V«ít» ftý
;>í nSIiani T íjó-rínð i.n<tðiu
mísiiátxti* S/ixíkíiRttfciíiðM
imðxts® ffckkffenw.
D*fiös effcr sif PfoOw fcsftn ei-
6 ar.'.tmáim fcsönv m
<bxm<* Sftíáftt, «?« var
uSóþá mijfcí S»«>-
iijfcilývinfciiíísfn M IA.VAu í
««fc.1tim jwr*5ft»k!*tfch ffáibigv
vmm&m Omm SœS.1
ittám bm mtUt km mh
<ifipfý<<n«x‘i>o»f eft vejifc b*ð
fc.íireif* h.x „Díívfósnfcwíxnn '.
ffciiifSSÍ Siixfcf ffctffifci: tfcSi :nn
mái iXafta i Paesxtnfc,«»þsfc
bfcnvifg®- g<n íktmm <f«t *ff
hmm v» fcijí.' vm. t«á v* mMm
<k$>S *{*> <f fcwviifct <Ȓ fvfcAt.' Of
nfvsiifí swgiHi-' S jjfríjwm þrifp>
Sí:t« Íífatt: é ih viic'we.
rí*f«f*i fwf« i wffcfcúitiS. fcytr-
tttx ifcMjiffi VlVifiSttaXf *fcífUfr «il
vm rnstfai ftfcfmnftymW ttfci
Tímiini
xií»v«unuit«.Ytum, tiumwiuooritjittiHtin
fciUfcfc*!: fcriwjánnaon Sfc-fn
M*faö«Ti!s§öri: <Mm óíttfsivst
8«ffb Öfibmmimxi
QWéinAwtmtmi
. ..«fcl1é ffc«yfí»vft8fa»t:ítá8;ifj0
tto&mf***-- mmv «« m
wtm. tmm. ttm* mmz. mmt.
tHtoinQ Uttttmst; f f*sfcn«fcfa TlffWJWt. fc«*nlw«'. ÍXt$ nf
fc« tm-, <nx6 f snuiwðfcf fcf> 128,-
mtfrirw k>- >*■ immmrnth
Misnotkun valds
AJfcýð«bÍ*Öið amníf fri |rví r að ( Mtkmt
hcftí tfrr»ritsins Heímsmyndar té íullyrt »6
Oddáson forsíetisrádherrá hðfi stáðið íyrir M
koma upplýsingum um eÍRkaíjármáÍ jorstöðumsn
Bámkfceftiríitsíns í hendur IVeeáunnár, Tilgsogur f<
sætisráðherra er sagður hafe v«rið að koma ítöggi
forsiöðuflsawíian í hefmkrskyrti íyrír ai hsfa vifir
opiflberiéga dasemdír um atði'erðír b*r, u-m víðhal
»t voru f' UndsbarfckamÁiinu svokalíaða.
Vegna \xn M er fyrrum ríUtjðrl Frcssuími
um héidur t>ví fnm að menn á vegum ims&tarí
herra haft komíð upplýsingum um ftármál foraíðð
manosíns á. framfíeri við blaöið, er v*gi beesara fu
yrðinga siíkt að ekkí verður framhjá beim Jitið,
Hét eru á fcrðínni stðmlvarlcgar ásakanir, se
snerta ráttarOrygg* ofdnberra ú&rhmnm og rsun
íandsmsuna alira, {andsiög og siðasí tn ekkí sfst pé
ítfskt aiðíerði í landinu, Varia bari að taka fram i
víðskiptí cinstakiings við bankásíofnanir eru esnk
mál viðkomandi aðíla og bó svo að háttaettir aðilar
stjómsýriunní kunní af einhverjtim áataeðum að hs
komlat yfír frönaðsruppiýsingar um eínstafca Jxrgr
jfjðMálsgsins, er bað ötruleg ósvífni og hotníausf aíi
ÍíVfi Stft nnfl iSr «ffV»«' unnfðtinittr f »Ali»f«fMi« fcf
Alvarlegar ásakanir. „Stjóm þingsins ber að taka þetta mál upp,“ segir Tíminn í forystugrein í gær, „og iáta kanna það og
ef hún gerir það ekki, hljóta einstakir þingmenn að sjá til þess að það verði gert.“
Stríðið er ekki tapað
Niðurlag greinar Ólafs Ragn-
arssonar er á þessa leið:
„Þótt skammsýnir stjómmála-
menn hafi haft betur í þeirri orrustu
um skattlagningu íslenskrar tungu
sem lauk á miðnætti síðastliðnu er
stríðið ekki tapað. Bókafólk þarf
því að halda markvisst áfram bar-
áttu sinni gegn því að byrðum sé
hlaðið á íslenskar bækur og lesend-
ur. Og málstaður bókarinnar verður
að sigra áður en í algjört óefni er
komið.
Sá dagur mun koma - hvort held-
ur það verður í tíð núverandi ríkis-
stjómar eða þeirrar næstu - að snú-
ið verður af þeirri óheillabraut sem
í dag er stefnt inn á.
Augu kjörinna leiðtoga þjóðar-
innar hljóta að opnast fyrir ótví-
ræðu gildi bóklestrar og aukinni
þörf á að auðga íslenska menningu
með öflugri bókmenntasköpun. Þá
geta þeir sýnt skiining sinn í verki
með því að létta lestrarskattinum af
íslenskum bókum. Sú aðgerð væri
jaíhframt staðfesting á þvt' að þeim
stæði alls ekki á sama um fjöregg
þjóðarinnar, íslenska tungu.“
t iúti’9}
Atburðir dagsins
1644 í enska borgarastríðinu breytast málin Oliver Cromwell í hag í or-
ustunni við Marston mýrar.
1778 Svissneskfæddi heimspekingurinn og rithöfundurinn Jean-Jacques
Rousseau deyr í Frakklandi þar sem hann bjó, hann var geðveikur síðustu
æviár sín.
dramatísk verk, en best þekkt þeirra em trúlega Alceste og Orfeus og Evri-
dís.
Hermann Hesse - 1877 Þýskur rithöfundur og ljóðskáld, þekktur fyrir
Steppenwolf og Siddarha.
Patrice Lumumba -1925 Stjómmálamaður og forsætisráðherra í Kon-
gó á ámnum 1960 til 1961 í að syngja einn.
1843 Samuel Hahnemann, faðir smáskammtalækninganna, hómópat-
íunnar, er látinn í París.
1881 James Garfield Bandaríkjaforseti særðist í dag eftir skothríð frá
launmorðingja.
1937 Amerísku flugmennirnir Earhart og Noonan hefja sig til flugs frá
Nýju Gíneu og ætla að fljúga kringum hnöttinn. Þeim mistókst að ná marki
sínu.
1951 Verstu flóð í sögu Bandaríkjanna. Alls létust 41 í flóðunum en 200
þúsund manns misstu heimili sín.
1964 Johnson Bandairkjaforseti undirritar Mannréttindafmmvarpið sem
bannar mismunun kynþáttanna.
1973 Betty Grable, ein allra skærasta stjama Hollywood um langt skeið
er látin. Fætur hennar þóttu með afbrigðum fagrir, og vom tryggðir fyrir
milljónatugi.
Afmœlisdagar
Christopher Gluck - 1714 Þýskt tónskáld sem samdi meira en 40
Spakmœli dagsins
„Fólk mun ekki vilja þola þjáningar, - nema það sjái einhverja von.“
Haft eftir suður-afríska viðskiptajöfrinum Michael Edwards árið 1980.
HJÁLPRÆÐISHERINN STOFNAÐUR
- fyrir 128 árum á þessum degi gerðist það
að breski vakningarpredikarinn William
Booth stofnaði The Christian Mission í
Whitechapel í London, einu airæmdasta
hverfi borgarinnar. Booth, 36 ára, stjórn-
ar samkvæmt hcrfræðilegum reglum, og
hreyfing hans fær nafnið Hjálpræðisher-
inn. Þau samtök eru mikils virt í dag og
starfa um veröid víða, mcðal annars nær
angi þeirra til Lslands og hefur þar dafnað
vel.