Alþýðublaðið - 26.11.1993, Page 3

Föstudagur 26. nóvember 1993
Æ, ég er bannsettur
Út eru komin hjá Máli og menningu Ljóðmœli Hrólfs Sveins-
sonar. Þetta er fyrsta bók höfundar seni einkum er kunnur fyrir að
standa uppi f hárinu á Helga Hálfdanarsyni í langlífum blaðadeil-
um um alla skapaða hluti.
Undirtitill bókarinnar er: Mikið magn af limrum, og á bókar-
kápu er því haldið fram fullum fetum að um só að ræða andleg
ijóð og veraldleg, grafljóð og sorgíirkvæði, söguijóð, ástarljóð og
kveðskap um heimspekileg efni.
Mörður Ámason, scm kynntur var sem æskuvinur Hrólfs, las
úr bókinni í Þjóðleikhúskjallaranum á miðvikudagskvöldið. Ekki
var annað að heyra en skáidskapur Hrólfs félli í góðan jarðveg.
Hér á eftir fara þrjár af limrum Hrólfs Sveinssonar:
Geðflækja
Stra Sœfinnur homtni
var sjálfstœðismaður og konimi;
eý' hann fékk sér eintt skakkan
í felum, þá drakk
blöndu af bleki og romtni.
Kimtrulást
fiann Bjössi, se/n kyssti Boggu á vör
brúkar í ástum handtök snör
og ekkert hik,
eftir augnablik
hafði’ hann elskað hana úr hverri spjör.
Ég, Mrólfur Sveinsson
Æ, ég er bannsettur hjálfi
setn bruðlað hef eigin sjálfL
„í hvað gazt þú eytt
því sem aldrei var neitt?“
spyrfrcendi minn ffelgi ffálji.
Eg þckkti mann sem var snillingur í að lcika gamla hunda úr Vopna-
firði...“ Gyrðir Elíasson vann hug og hjörtu áheyrenda með upp-
lcstri úr nýju smásagnasafni, Tregahominu.
Leikarahjónin Helga Bachmann og Helgi Skúlason vom mcðal áhcyr-
enda í Þjóðlcikhúskjallaranum, ásamt dótturinni Helgu Völu. Heiga
Vala las skemmtilegan kafla úr smásagnasafni Sindra Freyssonar, scm
Forlagið gefur út.
Húsfyllir. Góð stemmning ríkti í Þjóðleikhúskjallaranum og greinilega
er mikill áhugi á nýjum íslenskum skáldskap.
Alþýðublaðsmyndir/Einar Ólason
Forlagið og Mál og menning
Húsfyllir á skáldakvöldi
Um þrjú hundruð manns sóttu vel heppnaða bókmennta-
kynningu Forlagsins og Máls og menningar í Þjóðleikhús-
kjallaranum á miðvikudagskvöld. Lesið var úr nítján nýj-
um íslenskum skáldverkum sem geyma ýmist
smásögur eða skáldsögur.
____BOKAFLOÐ__________alþýðublaðið 3
„BÓKMENNTAÁHUGI
ungs fólks að aukast“
- segir Halldór Guðmundsson útgáfustjóri Máls
og menningar sem gefur út um 150 titla á árinu
„Það liggur að öllum líkindum
þegar fyrir hver er metsölubókin í
ár. Sálfræðibókin sem við gáfum út
í vor hefur selst í rúmlega tíu þús-
und eintökum,“ segir Halldór Guð-
mundsson útgáfustjóri Máls og
menningar í spjalli við Alþýðublaö-
ið. Til samanburðar nefnir hann að
metsölubækur síðustu jólavertíðar
seldust í um það bil fimm þúsund
eintökum.
Mál og menning er stærsta bóka-
forlag landsins og gefur á þessu ári úti
í kringum 150 bækur. Halldór segir
að innan forlagsins hafi verið tekin sú
ákvörðun að draga ekki saman seglin
þrátt fyrir erfiða tíma, á hinn bóginn
sé kappkostað að hafa útgáfuna sem
fjölbreyttasta.
,Jig hef lengi verið þeirrar skoðun-
ar að ekki sé hægt að reka forlag sem
einvörðungu gerir út á jólavertíðina.
Þá þurfa menn að lifa í tólf mánuði á
tekjum tveggja vikna. Við gefum út
smábækur, klúbbbækur og kennslu-
bækur svo nokkuð sé nefnt; og sumar
verða gjafabækur í vor. Utgáfa okkar
dreifist yfir allt árið þótt vissulega sé
bóksalan mest í desembcr."
Þegar Halldór er spurður um metn-
aðarfyllstu bók Máls og menningar á
árinu vefst honum tunga um tönn,
enda af nógu að taka.
„Eg verð að nefna að minnsta kosti
fjórar bækur: Sögu daganna eftir
Áma Bjömsson, Gargantúa og Panta-
grúl eftir Frangois Rabelais og Sál-
fræðibókina; og okkur tókst að koina
út öðm bindi Islenskrar bókmennta-
sögu. Fyrsta bindið kom út í fyrra en
undirbúningur að þessu mikla riti hef-
ur staðið ámm saman.“
Ekkert fórlag sinnir nýjum íslensk-
um skáldskap í jafn ríkum mæli og
Mál og menning. Halldór er spurður
hvað forlagið hafi að leiðarljósi í
þeim efnum.
„Fyrst og fremst reynum við að
hafa gæðin að leiðarljósi. Við sýnum
líka höfundum okkar tryggð og höld-
um áfram að gefa verk þeirra út eftir
Halldór Guðmundsson við stafla af verðandi jólapökkum: „Óneitanlega óþægi-
lcg tilfinning að örlög bóka skuli ráðast á tveimur vikum.“
Alþýðublaðsmynd / Einar Ólason
gefandans er vitaskuld sú að honum
sjáist yfir talentið, rétt eins og þegar
T.S. Elliot hafnaði Dýrabæ Orwells!
Okkur berst hins vegar aragrúi hand-
rita: Á þessu ári skoðuðum við yfir
hundrað aðsend og óumbeðin handrit
og hugmyndir að bókum.“
En er ekki svo, að tiltölulega fáir
nýir höfundar hafa komið fram á
sjónarsviðið síðustu árin?
, Jú, það er rétt. Héma hjá okkur er
hinsvegar þröng á þingi; við emm
með marga íslenska höfunda fyrir.
Oft berast okkur hlutir sem eiga fullt
erindi á prent en við höfum hreinlega
ekki tök á að gefa út. Hvað varðar
unga höfunda þá hef ég á tilfinning-
unni að von sé á nýrri bylgju í kjölfar
vaknandi bókmenntaáhuga ungs
fólks. Uppatískan og hin eilífa sæla
líkamsræktarstöðvanna er farin að
láta á sjá. Ungt fólk hefur áhuga á
bókmenntum eins og glögglega kom í
Ijós á bókmenntakynningu Máls og
menningar og Forlagsins í Þjóðleik-
húskjallaranum. Þar var mjög mikið
af ungu fólki. Samkvæmt öllum lög-
málum mun aukinn áhugi geta af sér
nýja höfunda."
En hvemig líður útgáfustjóra
stærsta bókaforlags landsins þegar
flóðbylgja jólabókaflóðsins er að
dynja yfir?
„Mér finnst ein tilfinning alltaf jafn
merkileg," segir Halldór. „Nú koma
út bækur sem menn hafa unnið að síð-
asta árið, eða jafnvel í mörg ár. Og
það er alltaf jafn einkennileg og óneit-
anlega óþægileg tilfinning að örlög
þeirra skuli ráðast á tveimur vikum."
Hvað sem þvf líður er Halldór
bjartsýnn á góð bókajól:
„Annað er ekki hægt. Eftir svona
velheppnaða bókakynningu hlýt ég
að vera bjartsýnn. Það sýndi að það er
umtalsverður áhugi á bókmenntum.
Eg vona að okkur takist mæta þessum
áhuga, og uppfylla þær vonir og kröf-
ur sem fólk gerir."
að þeir em komnir til okkar. En við finna nýja höfúnda sem skrifa vel og
höfum líka mjög gaman af því að frumlega. Hin mikla martröð bókaút- - U.J
Umsögn um íslenskt skáldverk: FLUGMANNSÆVI eftir Þorstein Jónsson flugstjóra
FLUG OG FLOTTHEIT
Þorsteinn Jónsson flugmaður skrif-
ar léttan, hraðan og áferðarfallegan
stfl. Hann skrifar ævisögu á þann hátt
að engum dylst að þar fer ævintýra-
maður en ekki dæmigerður flugmað-
ur í áætlunarflugi. Þorsteinn er ekkert
að skafa utan af hlutunum. Hann við-
urkennir ýmsan mannlegan breysk-
leika sinn, kvennaför og gleðskap, og
einnig ýrnsa þá fiugmennsku sem eft-
ir á að hyggja mun vera talin fremur
gálaus.
I fyrra var bók Þorsteins um æsku-
árin í Reykjavík og stríðsárin hjá kon-
unglega enska flughemum (RAF)
metsölubók. Sú bók fékk góða dóma í
Alþýðublaðinu og víðar. Seinni bók-
in, Viðburðarík jlugmannsœvi, er
ekki síður skemmtileg aflestrar. Þar
fjallar Þorsteinn um það sem tók við
þegar stríðinu lauk. Ekki kemur á
óvart þótt þessi bók blandi sér barátt-
una um mestu sölu fyrir þessi jól.
Flugmannsævi Þorsteins hefur ver-
ið um margt sérstök og óhefðbundin.
Hann sinnti lítið sem ekkert venju-
bundnum og viðburðalitlum skyldum
farþegafiugmannsins á „mjólkurrút-
unni“ sem kölluð er. Hann tók til við
að fljúga innanlands fyrir Flugfélag
íslands hf. á árdögum þess flugs. Á
þeim tíma flugu menn aðallega sjón-
fiug, ekki var nútíma tækni fyrir að
fara og aðallega stuðst við veðurlýs-
ingar bænda á flugleiðinni áður en
lagt var upp. Síðan tók við fyrsta
millilandaflug félagsins, sem Þor-
steinn tók ennfremur þátt í.
Munaðarlíf flugmanna
Þorsteinn lýsir launabasli flug-
manna og finnst, eins og flugmönn-
um yfirleitt, að íslenskir flugmenn
hefðu átt rétt á sömu launum og koll-
egar þeirra í öðrum löndum, líklega
einir stétta! Þetta launaþras sem Þor-
steinn tók þátt í sem „verkalýðsfor-
ingi“ varð til þess að hann yfirgaf
hólmann í þriggja ára fríi frá vinnu-
veitanda sínum og hélt til starfa í
belgíska Kongó. Einnig þar var flug-
starfsemin nokkuð frumstæð og lend-
ingarskilyrði víða hættuleg, en launin
góð.
Lýst er lífi flugmanna þar í landi og
virðist golf, barlif, veiðiskapur og
annar munaður hafa fyllt upp í tóm-
leika dagana milli flugferða. Verður
raunar ekki annað séð en að tóm-
stundir flugmannsins séu margar og
vel nýttar.
Síðan liggur leiðin heim, þegar
innfæddir hafa varpað af herðum sér
oki Belgíumanna. Þorsteinn er þá
„lánaður" til Loftleiða, auk þess sem
hann er meira ög minna í flugi á
Grænlandi og eru frásagnir þaðan sér-
lega skemmtilegar, enda landið Þor-
steini mjög hugleikið.
Stríðið í Biafra
Þorsteinn lýsir nokkuð tildrögum
þess að honum og félaga hans er sagt
upp störfum hjá Flugfélagi íslands
eftir furðulega og óafsakanlega uppá-
komu sem varð við komu fyrstu ís-
lensku farþegaþotunnar hingað til
lands undir lok sjöunda áratugarins.
Hér verða skil milli þeirra flugstjór-
anna tveggja, enda sitthvað gæfa og
gjörvileiki. Annar leiðist út í hörm-
ungar, en Þorsteinn hverfur til Hol-
lands og tekur að starfa hjá félagi þar
í landi við að stjóma loftbrú frá Sao
Tome til hins stríðshrjáða Biafraríkis.
Vann Þorsteinn þar sannarlega rnikið
þrekvirki ásamt flugmönnum fjöl-
margra þjóða, þar á meðal ntargra ís-
lendinga. Undirritaður hefur það eftir
Ijölmörgum sem málið þekkja að þar
hafi Þorsteinn unnið ótrúlegt afrek, en
santtarlega er hann ekki að hælast yf-
ir þvt' í bókinni.
Lokakafli bókarinnar er um störf
Þorsteins hjá nýstofnuðu fyrirtæki,
Cargolux, og flug þess vítt um veröld,
allt þar til höfundurinn lætur af störf-
um eftir langa og um flest farsæla
flugmannsævi.
Engin hetjuímynd
Eins og fyrr segir er þessi bók
snyrtilega skrifuð. Stfllinn er greini-
lega höfundar, dálftið kæmleysisleg-
ur, en einlægur svo af ber. Þorsteinn
er ekki maður sem reynir að móta sér
hetjuímynd. Öðru nær. Hann nálgast
persónu st'na jafnvel á fremur ónær-
færinn hátt og gagnrýnir margargerð-
ir sínar. Að langmestu leyti er tjallað
um flug og flugmenn í bókinni, en
margir koma þó við sögu, frægir
menn jafnt sem aðrir minna kunnir.
En einnig er rætt um einkamálin, -
þrjú hjónabönd, framhjáhöld og
drykkju. Skemmtileg er lýsing hans á
samskiptum við Ólaf Thors, tengda-
föður númer tvö.
Bókin greinir frá ótrúlega mörgum
og merkilegum uppákomum sem
urðu í lífi Þorsteins frá 1947 fram
undir þennan dag. Það er engan dauð-
an punkt að finna. Frásögnin er hröð
og engin lognmolla. Aðalstyrkur höf-
undar er einlægni hans og heiðarleiki
í frásögninni. Af öllum þeim aragrúa
flugmannabóka sem undirritaður hef-
ur lesið er Þorsteinn langbestur. Hef-
ur hann enda frá mun fleiru að segja
en aðrir flugmenn þessa lands. Ljóst
er að Þorsteinn er mikill flugmaður,
sérstaklega þcgar óhefðbundið flug er
annars vegar, þegar erfiðleikar koma
upp, og menn verða að reiða sig á
sjötta skilningarvitið í baráttu við óút-
reiknanleg náttúruöfl.
- Jón Birgir Pétursson.