Alþýðublaðið - 27.01.1994, Qupperneq 7

Fimmtudagur 27. janúar 1994
PALLBORÐIÐ: Bjarni Finnsson skrifar
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 7
Með lögum númer 2 frá 13.
janúar 1993 var veitt heimild
til þess að fullgilda hér á landi
samning um Evrópska efiia-
hagssvæðið og ÉES-samn-
inginn. Á íslandi gilda þær
reglur að þjóðréttarsamningar
sem gerðir eru milli Islands
og annarra landa, fá ekki laga-
gildi nema með setningu sér-
stakra laga á Alþingi. Þar af
leiðandi þurfi að setja ótal ný
lög og reglugerðir til þess að
samningurinn öðlaðist gildi.
En eins og kunnugt er nær
þessi samning í megin atrið-
um til þriggja þátta. f fyrsta
lagi vöruviðskipta, í öðru lagi
frjálsra flutninga ijármagns
og í þriðja lagi frjálsra flutn-
inga vinnuafls milli aðildar-
landanna.
Þar sem EES-samningur-
inn tjallar fyrst og ffernst um
viðskipti þá hlýtur hann að
snerta alla landsmenn og ekki
síst þá sem stunda þessa at-
vinnu. Með samningnum er
mtt úr vegi hindrunum í við-
skiptum svo að ekki verði
hægt að mismuna þjóðum eða
einstaklingum.
Til þess að tryggja slíkt
hafa samkeppnisreglur innan
landanna sem eru í EB og
þeirra sem undirrituðu EES-
samninginn verið samræmd-
ar.
Gæðastaðlar eru sam-
ræmdir og bann lagt við hvers
konar ríkisstyrkjum eða nið-
urgreiðslum framleiðsluþátta
annarra en í landbúnaði.
Margir hafa að sjálfsögðu
spurt, hvemig hægt sé að
tryggja að öll ákvæði samn-
ingsins gangi eftir, sérstak-
lega í samskiptum lítillar
þjóðar eins og Islendinga við
stórþjóðir.
Þau atriði sem talin em hér
á undan munu meðal annars
tryggja það, en auk þess verð-
ur haft strangt eftirlit með
framkvæmd samningsins.
EFTA-ríkin hafa komið sér
upp eftirlitsstofnun EES sem
annast eftirlitshlutverkið.
Þess skal gengið að nú starfa
við þá stofnun um 90 manns
og eru að minnsta kosti 10%
þeirra íslendingar og á vænt-
anlega eftir að fjölga. Má það
teljast góður árangur lítillar
þjóðar sem sýnir að við búum
yfir menntun og þekkingu,
auðsjáanlega til jafns við
stærri þjóðir.
Má vera að þetta gefi
nokkra vísbendingu um stöðu
okkar í framtíðinni meðal
þeirra þjóða sem við höfum
gert samninginn við.
Sé litið til smásöluverslun-
arinnar, þar sem ég starfa, má
reikna með því að hún geti átt
von á aukinni samkeppni í
framtíðinni og er það ein af
afleiðingum samningsins.
Hugsanlegt er að erlendir
aðilar innan þessarar atvinnu-
greinar telji sér hag í því að
setja á stofn hér eigin fyrir-
tæki eða f samstarfi við ís-
lendinga. í sjálfu sér er ekkert
við það að athuga annað en að
BJARNIFINNSSON:
„Það er alls ekki fráleitt að hugsa sér að íslensk
smásöluverslun flytji út hugvit og þekkingu og
nái fótfestu í löndum innan EB, Sem kunnugt er
byggist verslunin mikið á því að öll fjármagns-
þjónusta sé sem ódýrust og eðUlegust Hugsan-
legt er að erlendir bankar og fjármagnsstofnanir
bjóði fram þjónustu sína hér á landi og það leiði
til þess að samkeppni aukist innan þessarar at-
vinnugreinar og fjármagnskostnaður lækki fyrir
íslensk fyrirtæki. SUkt mun bæta samkeppnis-
stöðu íslenskrar verslunar.“
búa sig undir þá samkeppni.
Við höfum orðið vör við ýms-
ar breytingar á undanfömum
mánuðum, þar sem íslenskar
verslanir hafa með auknu er-
lendu samstarfi boðið vörur á
sambærilegu verði hér á landi
og á meginlandinu.
Við höfum einnig horft upp
á það að íslensk smásölu-
verslun hefur haslað sér völl
utan íslenskra landsteina og
segir mér hugur að framhald
verði á því.
Það er alls ekki lfáleitt að
hugsa sér að íslensk smásölu-
verslun flytji út hugvit og
þekkingu og nái fótfestu í
löndum innan EB. Sem kunn-
ugt er byggist verslunin mikið
á því að öll fjármagnsþjónusta
sé sem ódýmst og eðlilegust.
Hugsanlegt er að erlendir
bankar og ljármagnsstofnanir
bjóði fram þjónustu sína hér á
landi og það leiði til þess að
samkeppni aukist innan þess-
arar atvinnugreinar og ljár-
magnskostnaður lækki fyrir
íslensk fyrirtæki. Slíkt mun
bæta samkeppnisstöðu ís-
lenskrar verslunar.
I umræðunni um EES-
samninginn er það áberandi
hvað efasemdarmenn hræðast
mjög fijálsa flutninga vinnu-
afls hingað til lands. Margir
hafa í því sambandi óttast að
hingað streymi fólk sunnan úr
álfunni sem bjóði fram vinnu
sína á mun lægri launum en
greitt er fyrir nú. Samkvæmt
athugunum sem gerðar hafa
verið á þessum þætti til dæm-
is í Danmörku, kom í ljós að
fleiri Danir fluttu til landa
suður í Evrópu heldur en þeir
sem fluttust frá löndum í Suð-
ur-Evrópu til Danmerkur.
Fjöldi eldri Dana búa hluta
ársins í heitari löndum Suður-
Evrópu og mikill, straumur
ferðamanna frá norðri til suð-
urs. Hvað okkur varðar hér á
landi njótum við mikillar fj;ir-
lægðarvemdar í þessu tilliti
auk þess sem veðrátta hér á
landi fellur þeim ekki í geð
sem sunnar búa. Þar að auki
eigum við erfitt tungumál
sem er óskylt þeim tungum
sem talaðar eru víða í Evrópu
og setja menn það fyrir sig.
Varðandi frjálsan flutning
fjármagns milli landa getur
það komið Islendingum til
góða. Oft hefur það háð ís-
lensku atvinnulífi hversu
strangar reglur hafa gilt um
eignaraðild erlendra fyrir-
tækja að íslenskum fyrirtækj-
um.
Með þessu ákvæði megum
við vænta góðs fyrir atvinnu-
lífið hér á landi.
Háværustu raddir gegn
EES-samningnum, sérstak-
lega eftir að hann var sam-
þykktur, hafa heyrst ífá for-
svarsmönnum bændasamtak-
anna. Otti þeirra við afleið-
ingar samningsins er eðlileg-
ur í ljósi þess hve lengi ís-
lenskur landbúnaður hefur
haft um sig alls kyns vemdar-
múra.
Ég held að íslenskir bænd-
ur muni fljótt aðlagast breytt-
um aðstæðum, og em nú þeg-
ar famir að skoða nýja mögu-
leika í framleiðslu vistvænn-
ar/umhverfisvænnar vöm til
útflutnings. Reyndar tel ég
stórkostlega möguleika felast
í „lífrænum landbúnaði" og
vísa til ráðstefnu sem fjallaði
um það efni á vegum bænda-
samtakanna fyrir stuttur.
Við sem störfum innan
verslunarinnar stöndum
ffammi fyrir miklum breyt-
ingum á næstu ámnt. Við höf-
um gert EES-samninginn og
með því móti fengið aðgang
að markaði þar sem búa um
380 milljón manns. Það eitt
hlýtur að gefa versluninni
betra tækifæri til öflunar við-
skiptasambanda sem mun
koma okkur landsmönnum til
góða í betri og ódýrari vöru
og þjónustu.
Höfundur er formaður
Kaupmannasamtaka islands.
Grein þessi birtist i EES-blaði'
Alþýðublaðsins síðastliðinn föstudag
og er birt bér aftur vegna hnökra sem
urðu á vinnslu greinarinnar þá.
PALLBORÐIÐ: Arnar Sigurmundsson skrifar
EES og fí skvinnslaii
Evrópska efnahagssvæðið
er loksins orðið að veruleika.
Breytingamar sem það hefur í
för með sér fyrir íslenska fisk-
vinnslu em ekki famar að
koma í ljós ennþá, enda gerðu
menn varla ráð fyrir að um
mikla stökkbreytingu yrði að
ræða.
Breytingamar munu þó
væntanlega verða nokkrar á
næstu mánuðum, og það sem
flestir vilja sjá em áhrif tolla-
lækkana á verð þeirra afurða
sem tollamir lækka mest á.
Þessar afurðir em saltfiskur,
söltuð flök og fersk flök. Þótt
við væntum jress að tolla-
lækkanir verði til þess að
hækka skilaverð á þessum af-
urðum megum við ekki
gleyma því að þegar tollar
hérlendis lækka á innflutningi
er það ævinlega neytendum
hér á landi í hag. Væntanlega
verður það sama upp á ten-
ingnum í viðskiptalöndum
okkar, að neytendur í þessum
löndum koma til með að njóta
tollalækkanna á íslenskum
fiski, að minnsta kosti að
hluta. Það verður því ekki
fiskvinnslan á íslandi ein,
sem mun njóta tollalækkanna
á þessum afurðum. Staða
frystingarinnar mun ekki
breytast við tilkomu EES þar
sem við höfum húið við toll-
ffelsi á frystum afurðum sam-
kvæmt bókun sex í samningi
okkar við EB. Norðmenn
hafa hins vegar þurft að búa
við tolla á sínum frystu afurð-
um sem falla nú niður og má
því segja að frystihúsin á ís-
landi muni lenda í harðari
samkeppni um Evrópumark-
aðinn við kollega sína í Nor-
egi með tilkomu EES.
Tollalækkanir á ferskum
flökum munu væntanlega
leiða til mestra breytinga í
fiskvinnslu hér á landi á næst-
unni. Ef tilraunir með útflutn-
ing á ferskum flökum í gám-
um með skipum til Evrópu
gefast vel getur það leitt til
þess að útflutningur á óunn-
um fiski dregst enn meira
saman en orðið er og jafn-
framt veitt sjófrystum fiski
nýja samkeppni. Þá mun út-
flutningur á flökum í loft-
tæmdum eða loftskiptum um-
búðum einnig geta orðið væn-
legur kostur, en nokkur fisk-
vinnslufyrirtæki hafa þegar
fest kaup á tækjum í þeim til-
gangi að hefja og hafa jafnvel
hafið slíka framleiðslu. Þess
ber þó að geta að markaður
fyrir fersk flök er lítt þekkt
stærð og það á eftir að koma í
ljós hversu mikið magn tekst
að selja af þessum afurðum.
Ekki er enn ljóst hvort aðild
okkar að EES verður til þess
að erlendir kaupendur leiti í
ARNAR SIGURMUNDSSON:
„Aðild okkar að EES gerir meiri kröfur til sam-
keppnishæfni íslensks sjávarútvegs, en veitir okkur
í staðinn víðtækari möguleika til að markaðssetja
afurðir okkar. Öllum má vera ljóst að staða sjávar-
útvegs á Islandi er bágborin eftir skuldasöfnun
verðbólguáranna og samdrátt þorskveiðanna, en
þorskurinn hefur verið okkur verðmætasta afurð
og gefið sjávarútveginum mestan arð. Sjávarútveg-
urinn býr hins vegar yfir dugmiklu fólki sem ávallt
hefur verið reiðubúið að takast á við ný verkefni af
einurð og árvekni.”
auknum mæli á fiskmarkað-
ina hér á landi til að verða sér
úti um fisk til að flytja óunn-
inn úr landi. Ef þetta verður
reyndin er nauðsynlegt að
setja um þau viðskipti sér-
stakar reglur þar sem ekki
getur talist eðlilegt að skerða
kvóta þeirra skipa sem selja á
mörkuðunum, en samkvæmt
núgildandi reglum ætti að
gera það eins og um útflutn-
ing skipanna sjálfra væri að
ræða. Aðalfundur Samtaka
fiskvinnslustöðva 1992 álykt-
aði um þetta mál og reyndar
síðasta Fiskiþing einnig.
Ályktanir eru báðar í þá veru
að setja verði jöfnunargjald á
slíkan útflutning til að vega
upp á móti þeim styrkjum
sem fiskvinnsla EB nýtur.
Ekki dugar að heimila þess-
um aðilum, og reyndar kaup-
endum frá fleiri þjóðum, að
koma hingað með fullar
hendur styrkjafjár og taka
hráefni frá innlendri vinnslu
og störf ffá íslensku fisk-
vinnslufólki. í þessu sam-
bandi sakar ekki að rifja upp
að styrkir EB og einstakra
landa innan þess til sjávarút-
vegsins eru samtals um
80-100 milljarðar íslenskra
króna á ári og styrkir Norð-
manna em um 1,5 milljarður
á þessu ári.
Með tilkomu EES opnast
okkur fslendingum einnig
möguleikar á að leita fjár-
magns til rannsókna- og þró-
unarverkefna fyrir sjávarút-
veg ífá sjóðum EES. Fyrir
nokkm var stofnaður svo-
nefndur Samstarfsvettvangur
sjávarútvegs og iðnaðar í
þeim tilgangi að auka
vinnsluvirði og tækniþróun
fyrir fiskvinnslu og útgerð.
Vettvangurinn nýtur fjár-
stuðnings frá opinbemm aðil-
um, frá samtökum sjávarút-
vegs og iðnaðar og Rann-
sóknaráði, en jafnframt mun
hann sækja fjármagn í erlenda
sjóði sem við eigum nú að-
gang að.
Með inngöngu okkar í EES
emm við að stíga afdrifaríkl
skerf inn í frjálsara og jafn-
framt harðara samkeppni-
sumhverfi í öllum fyrirtækja-
rekstri. Þessu hafa fylgt ýmis
konar lagasetningar sem ekki
síst snúa að framleiðslu sjáv-
arafurða. Flestir em sammála
þvf að þetta hafi verið óum-
flýjanlegt því að öðmm kosti
hefðu fiskvinnslufyrirtæki
orðið að sæta leyfisveitingum
framkvæmdastjómar EB og
eftirlitsmanna þeirra til að fá
að framleiða fyrir Evrópu-
markað. Ákvarðanir um
vinnsluleyfi fyrir EB-markað
hefðu verið í þeirra höndum.
Nú er það hins vegar Fiski-
stofa sem fer með það vald.
Aðild okkar að EES gerir
meiri kröfur til samkeppnis-
hæfni íslensks sjávarútvegs,
en veitir okkur í staðinn víð-
tækari möguleika til að mark-
aðssetja afurðir okkar. Ollum
má vera ljóst að staða sjávar-
útvegs á Islandi er bágborin
eftir skuldasöfnun verðbólgu-
áranna og samdrátt þorsk-
veiðanna, en þorskurinn hefur
verið okkur verðmætasta af-
urð og gefið sjávarútveginum
mestan arð. Sjávarútvegurinn
býr hins vegar yfir dugmiklu
fólki sem ávallt hefur verið
reiðubúið að takast á við ný
verkefni af einurð og árvekni
og því horfum við með hóf-
legri bjartsýni til framu'ðar og
þeirra nýju tækifæra sem
bjóðast okkur með aðild að
Evrópska efnahagssvæðinu.
Höfundur er formaður Samtaka
fiskvinnslustöðva.
Grein þessi birtist t EES-blaði
Alþýðublaðsins siðastliðinn löstudag
og er birl hér aftur vegna hnökra sem
uröu á vinnslu greinarinnar þá.