Alþýðublaðið - 20.04.1994, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 20. apríl 1994
AFKOMA
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 3
Góð tíðíndí fyrir íslenskan iðnað:
Afkoma Jámblendifélagsins
batnaði um 712 milljónir
- á milli áranna 1992 og 1993. Framleiðslan jókst uni 15 þúsund
tonn í fyrra og hagnaður nam 146 milljónum króna. Þetta eru
algjör umskiptí eftir taprekstur og skuldasöfnun síðustu ára
Afkoma, míkr.
' Söluverð, Nkr. pr. tn.
co
O:
Menska jámblendifélagið: Söluverð og afkoma árin 1984 til 1993
HAGNAÐUR af rekstri
íslenska járnblendifélagsins
á síðasta ári var 146 millj-
ónir króna en árið áður var
tap á rekstrinum sem nam
567 milljónum. Afkontan
hefur því batnað um 712
milljónir króna á einu ári og
snúist til hins betra eftir
þrjú erfið ár. Rekstrargjöld
lækkuðu um nærri 1% en
framleiðslan jókst um 15
þúsund tonn.
Þessar upplýsingar komu
fram í ræðu doktors Stefáns
Olafssonar stjómarformanns
Jámblendifélagsins á aðal-
fundi þess á dögunum. Hér er
um mikil umskipti að ræða í
rekstrinum því árin 1990 til
1992 einkenndust af miklum
taprekstri og skuldasöfnun.
Rekstrartekjur á síðasta ári
vom 2.581 milljón króna sem
er um 41% hækkun frá fyrra
ári. Rekstrargjöld vom 2.192
milljónir og höfðu þau lækk-
að um nærri 1% frá árinu
1992 þrátt fyrir hátt í 30%
aukningu á framleiðslumagni
milli áranna, en það er um 15
þúsund tonna aukning. Fjár-
magnsgjöld, einkum vaxta-
gjöld, vom áfram mikil, eða
um 154 milljónir króna og af-
skriftirnámu 155 milljónum.
Hagnaður af reglulegri
starfsemi varð 234 milljónir.
Frá því dragast síðan sérstak-
ar greiðslur til ELKEM fyrir
heimildir til að selja afurðir
umfram samningsbundið
magn samkvæmt markaðs-
samningi fyrirtækjanna, alls
tæpar 59 milljónir króna. Það
gerði fyrirtækinu hins vegar
kleift að fullnýta því sem næst
framleiðslugetu verksmiðj-
unnar. Auk þess vom afskrif-
aðar tapaðar kröfur og eignar-
hlutar í öðmm fyrirtækjum
nær 30 milljónir.
Heildarskuldir fyrirtækis-
ins í árslok vom um 2.175
milljónir króna og vom lang-
tímaskuldir þar af 1.473 millj-
ónir. Skuldimar höfðu lækk-
að um nærri 288 milljónir
króna frá fyrra ári. Eiginfjár-
hlutfall félagsins var komið
niður í 20% í lok 1992 en
hafði hækkað í 36,9% í árslok
1993. Inn í þær tölur kemur
aukið hlutafé eigenda, um
389 milljónir, sem greitt var í
nóvember í fyrra.
„Að öllu samanlögðu er
því óhætt að segja, að mjög
ánægjuleg umskipti hafi orðið
í afkomu Islenska jámblendi-
félagsins á árinu 1993. Þótt
starfsemin skili nú hagnaði er
enn of snemmt að fullyrða að
kreppan sé að baki, þar eð
skuldabyrði er mikil og fyrir-
tækið nýtur tímabundins af-
sláttar af orkuverði, sam-
kvæmt sérstökum samningi
við Landsvirkjun. Auk þess er
það skjól sem atvinnugreinin
býr nú við á mörkuðum í Am-
eríku og Evrópu einungis
tímabundið og allnokkurri
óvissu háð,“ sagði Stefán Ol-
afsson.
Lækkun
kostnaðar
Veigamestu þættimir í urn-
skiplum í reksui eru árangurs-
rík framkvæmd endurreisnar-
áætlunar, bætt nýting á fram-
leiðslugetu og batnandi ytri
skilyrði.
Endurreisnaráætlunin fól í
sér hagræðingu á öllum svið-
um rekstrarins, meðal annars
með samningum við við-
skiptavini um lækkun kostn-
aðar við aðfóng hvers konar,
fækkun starfsliðs um 20%,
skuldbreytingu og aukningu
hlutafjár. Lækkun kostnaðar
við hráefni og annað skilaði
um 150 milljónum króna í
spamaði, sérstakur samningur
við Landsvirkjun fól í sér
spamað við orkukaup sem
nam rúmum 130 milljónum
og fækkun starfsliðs ásamt
með kauplækkunum og fríð-
indamissi sparaði um 90
milljónir. Alls er spamaður-
inn því um 370 milljónir og
lætur nærri að heildarlækkun
framleiðslukostnaðar á hvert
tonn sé um 20%. Að stómm
hluta er þessi kostnaðarlækk-
un varanleg, en raforkuverð
mun hækka með hækkandi
verði afurðanna samkvæmt
sérstökum samningi við
Landsvirkjun.
Aukning á
framleiðni
Þrátt fyrir mikla fækkun
vinnuafls tókst að halda full-
um afköstum, í reynd um
94% af metframleiðslu verk-
smiðjunnar á einu ári. Það
sýnir glögglega hversu mikil
aukning varð á framleiðni
vinnuaflsins á árinu. Segja má
að margt hafi lagst á eitt til að
gera þessa framleiðniaukn-
ingu vinnuaflsins mögulega,
en mestu skiptir þó líklega hið
tæknilega þróunarstarf sem
unnið var í verksmiðjunni frá
1984 og elja og velvilji starfs-
liðsins við framkvæmd end-
urreisnaráætlunarinnar og
reksturinn eftir að fimmtung-
ur starfsliðs hafði látið af
störfum.
Bætt nýting framleiðslu-
getunnar byggði á því að vel
tókst til með tæknilega rekst-
urinn þrátt fyrir nokkur tækni-
leg vandamál fyrri hluta árs-
ins. Sérstakt samkomulag var
gert við ELKEM um kuup á
umframsölurétti afurða. Fyrir
það greiddi Jámblendifélagið
tæpar 60 milljónir sem reynd-
ist hagkvæmt vegna þeirra
lækkunar á framleiðslukostn-
aði sem fylgir betri nýtingu
lramleiðslugetunnar.
Betri ytri
skilyrði
Betri ytri skilyrði má rekja
til vemdaraðgerða í Banda-
ríkjunum og Evrópu, sem
einkum beindust gegn fram-
leiðendum í Sovétríkjunum
fyrrverandi, Kína og Suður-
Ameríku. Lagðir vom á þessa
aðila undirboðstollar allt að
100% þar eð sannað þótti að
þeir byðu vöm sína á óeðli-
lega lágu verði. Þessi aðgerð
átti í fyrstu einnig að bitna á
Jámblendifélaginu því á vör-
ur fyrirtækisins var lagður
6,8% tollur af Evrópusam-
bandinu í desember 1993 en
hann féll síðar niður þegar ís-
land gerðist aðili að EES 1.
janúar 1994.
Verðhækkunaráhrif vemd-
araðgerðanna komu fyrst
fram í Bandaríkjunum, en í
Evrópu gætti þeirra að marki
undir lok ársins í fyira. A
heildina litið varð verðhækk-
unin á árinu þó frekar lítil. Af-
urðaverð sem skilaði sér til fé-
lagsins varð að jafnaði um
fjögur þúsund norskar krónur
á tonn en það er lægra raun-
verð en fengist hefur frá því
fyrirtækið tók til starfa að
kreppuárunum 1991 og 1992
undanskildum. Það er því
ljóst að verðhækkun afurð-
anna á hlutfallslega lítinn þátt
í bættri afkomu fyrirtækisins,
en á þessu ári mun fyrirtækið
hins vegar að öllum líkindum
njóta umtalsverðs bata af
þessum vemdaraðgerðum.
Óleystur
vandi
Á heildina litið er sá vandi
sem fyrir var í kísiljámfram-
leiðslu í heiminum enn að
mesti óleystur. Eftir að fram-
leiðendur í Sovétríkjunum
fyrrverandi og Kína juku sölu
sína á vestrænum mörkuðum
svo um munaði féll verð af-
urðanna gífurlega ffá og ineð
1990. Ekki er við því að búast
að þessir aðilar láti af sókn
sinni á þessum mörkuðum
með miklu framboði af kfsil-
jámi á lágu verði þó vemdar-
aðgerðir geri þeim ertiðara
fyrir nú um sinn. Utflutningur
þeirra á kísiljámi og skyldum
afurðum hlýtur þó í framtfð-
inni að verða háður þróun
markaðsvæðingar og hag-
vexti heima fyrir. Á meðan
ekki má búast við minnkandi
framboði ffá Ukraínu, Khaz-
akstan, Rússlandi og Kína,
má segja að ríflega 10 kísil-
jámverksmiðjum sé ofaukið á
vestrænum mörkuðum, að
mati markaðsmanna. Víðast
em framleiðendur því neyddir
lil að búa við verulega skerta
nýtingu á framleiðslugetu
sinni, allt niður í 50-70%.
Þrátt fyrir það er enn að bæt-
ast við ný framleiðslugeta í
Suður- Áffíku, Venezuela,
Bhutan og Iran.
Búist er við afar litlum
vexti í stálframleiðslu á
heimsmarkaði sem er helsta
notkunarsvið kísiljáms.
Framleiðendur kísiljáms
verða þvf að búa sig undir
áframhaldandi eríiðleika enda
dregst notkun kísiljáms við
stálframleiðslu frekar saman.
Orkuverðið
ræður
Orkuverð ræður víðast
miklu um arðsemi kísiljám-
framleiðslu. Samkvæmt ný-
legu mati á orkukostnaði til
kísiljámframleiðenda er með-
alverð í Bandaríkjunum um
24 US mill, í Noregi er verð
afar breytilegt en að jafnaði
talið vera nærri 11 mill, í
Brasilíu nærri 29 mill og í
Sovétríkjunum fyrrverandi er
það talið vera innan við 1
mill.
Hér á landi er verðið nærri
11 rrúll samkvæmt gildandi
samningi við Landsvirkjun,
en með sérstöku samkomu-
lagi, meðal annars um teng-
ingu orkuverðs og markaðs-
verðs fyrir kísiljám, lækkaði
verðið í um 8 mill á árinu
1993. Orkuverðið fór hækk-
andi undir lok ársins og áfram
er búist við hækkun orku-
verðs til Jámblendifélagsins á
jressu ári. Almennt er frekar
reiknað með að orkuverð fari
áfram hækkandi á Vestur-
löndum.
Skilyrði fyrir kísiljámfram-
leiðslu á íslandi ráðast fyrst
og fremst af því hversu hag-
stætt verð er á orkunni hér-
lendis, hversu umhverfsivæn
orkuframleiðslan er og hversu
vel tekst til með skipulag og
stjómun verksmiðjunnar.
Einn stærsti ókosturinn við
staðsetningu slíkrar fram-
leiðslu hér á landi er fjarlægð
ffá mörkuðum, bæði fyrir
nauðsynleg aðföng og fýrir
seljanlegar afurðir og þar af
leiðandi verður flutnings-
kostnaður hlutfallslega mikill.
Hagkvæmni í orkuframleiðsl-
unni þarf að geta yfirunnið
óhagræðið af flutningskostn-
aðinum.
Til að bæta samkeppnis-
hæfni enn lfekar og tryggja
framtíð kísiljámframleiðsl-
unnar á íslandi er því ljóst að
stjórnendur og starfslið allt
verða sífellt að beita ftmstu
hagkvæmni og útsjónarsemi í
rekstrinum. Árangurinn sem
nú er að koma í ljós er ótví-
rætt merki þess að starfsliðið
allt á Grundartanga er vand-
anurn vaxið, sagði Stefán Ól-
afsson í ræðu sinni.