Alþýðublaðið - 11.05.1994, Page 5

Miðvikudagur 11. maí 1994
SKULDIR
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 5
Skýrsla félagsmálaráðherra um skuldastöðu heímilanna:
Skuldirnar eru 3,9 milljónir á hverja Qögurra manna fjölskyldu
og skuldir eru hlutfallslega hæstar hjá þeim tekjulægstu
SAMKVÆMT bráðabirgða-
tölum námu skuldir hcimilanna
við lánastofnanir í árslok 1993
um 256 milljörðum króna sem
svarar til 113,9% af ráðstöfun-
artekjum. Aætlanir benda til að
skuldirnar hafi aukist á síðasta
ári um 18 milljarða króna eða
um 7% að raungildi. Reiknað á
mann námu skuldir heimila við
síðustu árslok um 970 þúsund-
um króna, eða 3.875 þúsundir
króna á hverja fjögurra manna
fjölskyldu. Skuldir eru hlutfalls-
lega hæstar hjá þeim sem telja
fram lægstu tekjurnar.
Þetta kemur fram í skýrslu Jó-
hönnu Sigurðardóttur félagsmála-
ráðherra um skuldastöðu heimil-
anna sem lögð hefur verið fram á
Alþingi. Fyrir utan skuldir við
lánastofnanir standa skattaskuldir
einstaklinga við ríkissjóð, sem
nániu um 7,3 milljörðum króna í
árslok 1992 samkvæmt Rfkis-
reikningi, greiðslukortaskuldir
sem námu um átta milljörðum
króna auk nokkurra annarra skulda
utan lánastofnana. Lánaviðskipti
milli einstaklinga eru ekki í þess-
um tölum, en löngum tíðkaðist að
greiða íbúðarhúsnæði að hluta með
handhafabréfum.
Skuldir íslenskra heimila hafa
vaxið með miklum hraða á undan-
fömum áratug. Frá 1980 til 1993
6,1-földuðust skuldir heimilanna á
föstu verðlagi, sem svarar til þess
að skuldir hafi aukist um 15% á
ári. Reiknaö á mann er aukningin
4,3- föld, eða 14% á ári. Hins veg-
ar var kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna á mann aðeins 13% hærri ár-
ið 1993 en 1980.
Þróun
skuldastöðu
Skuldir heimilanna við lána-
stofnanir jukust mest milli áranna
1982 og 1983 eða um 102%. Árið
1983 náði verðbólgan hástigi um
leið og vísitölubinding launa var
afnumin. Þetta hefur verið kallað
misgengi lána og launa.
Utlán lánastofnana til heimil-
anna hafa aukist umtalsvert á síð-
ast liðnum 13 árum. Á árinu 1980
námu lán til heimilanna 18 til 19%
heildarútlána en á árunum 1992 til
1993 var þessi tala komin upp í 35
til 36%. Arið 1980 gengu 72% út-
lána lánakerfisins til fyrirtækja og
helst hlutur þeirra hár fram til 1986
er vextir voru gefnir fljálsir. Aukin
samkeppni milli lánastofnana
leiddi til þess að lánastofnanir
beindu viðskiptum sínum í aukn-
um mæli til heimilanna sem gátu
boðið mun tryggari veð en at-
vinnufyrirtækin og voru því mun
heppilegri viðskiptavinir.
Sérstaka athygli vekur að hlut-
fall húsnæðisskulda í heildarskuld-
um heimila hefur farið lækkandi
þrátt fyrir hina miklu aukningu
sem orðið hefur á heildarskuldum
á síðustu árum. Skuldir vegna hús-
næðisöflunar eru nú um 70% af
skuldum heimilanna.
Samkvæmt skattframtölum árs-
ins 1993 eru skuldir hlutfallslega
mestar hjá þeim sem telja fram
lægstar tekjur. Þar kemur meðal
annars fram að hjón, sem eru með
tekjur undir einni milljón króna,
greiða að meðaltali um 20% sinna
tekna í vexti, en hjón með fimm
milljónir króna og yfir í árstekjur
greiða að meðaltali tæp 5% tekna
sinna í vexti. Skuldahlutfallið
lækkar því eftir því sem tekjur auk-
ast. Þá eru skuldir mestar á aldurs-
bilinu 31 til 35 ára og lækka hratt
eftir að þeim aldri er náð.
JÓHANNA SIGURÐARDÓTTIR:
Samkvœmt skýrslu sem félagsmála-
ráðherra lét vinna námu skuldir heim-
ilanna við lánastofnanir í árslok 1993
um 256 milljörðum króna sem svarar
til 113,9% af ráðstöfunartekjum.
Reiknað á mann námu skuldir heimila
við síðustu árslok um 970 þúsundum
króna, eða 3.875 þúsundir króna á
hverja fjögurra manna fjölskyldu.
Fólki á aldrinum 30 til 34 íjölgar
hins vegar um 29%, 35 til 39 ára
um 49% og fólki á aldrinum 40 til
44 ára um 66%. En einmitt á þess-
um aldursbilum era skuldir fjöl-
skyldunnar hvað mestar.
Þjóðhagsstofnun telur að breytt
aldurssamsetning þjóðarinnar á
þessu tímabili skýri um 20% af
aukningu á skuldum heimilanna.
Mikill hluti þess stóra árgangs,
sem kom inn á vinnu og fasteigna-
markað upp úr 1980, hafði lang-
skólanám að baki og tilheyrandi
námsskuldir. Námslán námu tæp-
lega 31 milljarði króna í árslok
1993. Að raunvirði hafa námslán
ellefufaldast ffá 1980. í því sam-
bandi er einnig rétt að hafa í huga
að námslán era verðtryggð og að
námstími hefur lengst.
Mikil
eignatilfærsla
í umfjöllun um skuldir heimil-
anna er greining á skiptingu skuld-
setningar þeirra milli aldurs- og
tekjuhópa mjög brýnt .úrlausnar-
og athugunarefni. Sú eignatil-
færsla, sem átti sér stað í tíð mikill-
ar verðbólgu og óverðtryggðra
lána, hefur það meðal annars í för
með sér að eignum og skuldum
heimilanna er mjög ójafnt skipt
milli aldurshópa. í húsnæðismála-
könnun, sem Félagsvísindastofnun
gerði 1988, kom meðal annars í
ljós að 67% íbúðaeigenda 50 ára
og eldri höfðu greitt upp öll sín
húsnæðislán og bjuggu í íbúðum
sfnum skuldlausum. Inneignir ein-
staklinga í innlánsstofnunum era
að stóram hluta í eigu 50 ára og
eldri. I árslok 1993 voru rúmlega
70% innlána í eigu miðaldra eða
eldri.
Með hliðsjón af ólíkri skulda-
stöðu aldurshópa telur félagsmála-
ráðuneytið ástæðu til þess að láta
fara fram sérstaka athugun sem
leiði frekar í Ijós þann mun sem
virðist vera á rnilli kynslóða með
tilliti til lífskjara, skulda, eigna og
afkomumöguleika. Nú er á vegum
ráðuneytisins verið að kanna það
hvemig best verði staðið að slíkri
athugun.
Nauðsyn
fræðslu
I skýrslunni er bent á að aukin
útlán vegna íbúðakaupa og lenging
lánstíma hafi vissulega aukið á
skuldir heimilanna. Það sé hins
vegar engum vafa undirorpið að
aukin lán til húsnæðismála vora
nauðsynleg. fbúðarkaup era auð-
veldari og húsnæðiskostnaður
dreifist betur yfir æviskeið einstak-
linganna en áður.
Mikilvægt er að gjalda varhug
við aukningu á skuldunt heimil-
anna og gæta sérstaklega að neysl-
uslánum og ótímabæram íbúðar-
kaupum.
Fjármagnsmarkaðurinn hefur
gerbreyst á örfáum áram, aðgang-
ur að lánsfé er mjög auðveldur og
tilboð um skuldsetningu era á
hverju horni. Breyttar aðstæður á
fjármagnsmarkaði kalla á öflugt
forvamarstarf, öfluga fræðslu til
handa heimilunum og ungu fólki
um lykilatriði fjármála. Annars
staðar á Norðurlöndum hefur tekist
að snúa þróuninni við og skuldir
heimilanna hafa lækkað á síðustu
misseram.
Við þurlum að læra af reynslu
þessara þjóða og líta til þeirrar
áherslu er þær hafa lagt á forvamir.
Nauðsynlegt er að stórefla fræðslu
og ráðgjöf við almenning ásamt
því að endurskoða útlánastefnu
innlánsstofnana þannig að fram-
vegis taki hún mið af raunveralegri
greiðslugetu fólks frekar en að
setja hina ljárhagslegu ábyrgð á
vini og venslafólk, segir í skýrslu
félagsmálaráðherra.
Norrænn
samanburður
Þegar skuldsetning íslenskra
heimila er borin saman við stöðu
heimila hinna Norðurlandaþjóð-
anna, annarra en Dana (upplýsing-
ar skortir frá þeim), kemur í Ijós að
skuldir íslenskra heimila vora
lægri en hjá hinum þjóðunum í
hlutfalli við ráðstöfunartekjur á ár-
inu 1980. Vekur sú niðurstaða sér-
staka athygli vegna þess hversu
stór hluti íslenskra tjölskyldna býr
í eigin húsnæði. Á árinu 1980 vora
skuldir norskra heimila hæstar.
Þróun á níunda áratugnum er á
sama veg hjá öllum þjóðunum
ffarn undir lok áratugarins, þá auk-
ast skuldir veralega umfram vöxt
ráðstöfunartekna allt til ársins
1988. Skuldahlutfallið nær há-
marki á hinum Norðurlöndunum
um 1988, en um það leyti snar-
hækkar hlutfallið á milli skulda og
ráðstöfunartekna hér á landi.
Þær skýringar, sem hafa verið
nefndar á þeim umskiptum sem
orðið hafa á hinum Norðurlöndun-
um, má rekja til afleiðinga atvinnu-
leysis, hækkunar raunvaxta, dregið
hefur úr skattafrádrætti vegna
vaxtagreiðslna, lækkunar fast-
eignaverðs, veralegs samdráttar í
útlánum bankanna vegna rekstrar-
erfiðleika þeirra, aukins spamaðar
og að dregið hefur veralega úr
einkaneyslu.
í Þýskalandi og á Ítalíu, svo
dæmi séu tekin, er skuldahlutfallið
vel undir fimmtungi ráðstöfunar-
tekna, en 100% til 120% í Banda-
ríkjunum og Japan.
Skuldastaða
eftir aldri
Ein mikilvæg skýring á aukn-
ingu skulda heimilanna er sú að á
sama tíma og breytingar á lánsfjár-
markaði era gerðar koma inn á
húsnæðismarkaðinn hinir stóra ár-
gangar Islendinga sem fæddust á
áranunt 1950 til 1960. Ef borin er
saman aldursskipting þjóðarinnar
1980 og 1992 kemur 'í ljós að
landsmönnum ljölgar um 14,5%.
RAÐAUGLÝSINGAR
Aðalfundarboð
Aðalfundur Steinullarverksmiðjunnar hf. verður hald-
inn 18. maí 1994 klukkan 16.00 í Safnahúsinu á Sauðár-
króki.
Á dagskrá eru venjuleg aðalfundarstörf, en samkvæmt 16.
grein samþykkta félagsins, skal taka fyrir eftirtalin mál:
1. Skýrslu stjórnar félagsins um starfsemi þess síðastliðið
starfsár.
2. Efnahags- og rekstrarreikningar fyrir liðið reikningsár,
ásamt skýrslu endurskoðenda, verður lagður fram til
staðfestingar.
3. Tekin skal ákvörðun um hvernig fara skuli með hagnað
eða tap félagsins á reikningsárinu.
4. Tekin skal ákvörðun um þóknun til stjórnarmanna og
endurskoðenda.
5. Kjósa skal stjórn og varastjórn og tilnefna fulltrúa ríkisins.
6. Kjósa skal endurskoðanda.
7. Önnur mál, sem löglega eru upp borin.
Dagskrá fundarins, ársreikningur og skýrsla endurskoð-
enda liggur frammi á skrifstofu félagsins viku fyrir aðalfund
samkvæmt 14. grein samþykktar þess.
Steinullarverksmiðjan hf.
ALtáí>UUAi>V>
lUtjbMZ'hWk 62-92-44
Sj
LANDSVIRKJUN
Vinnubuðir til sölu
Til sölu eru hjá Landsvirkjun notaðar vinnubúðaeiningar,
sem framleiddar voru af fyrirtækinu Moelven í Noregi.
Lengd hverrar einingar er 7,4 m, breidd 2,5 m, hæð 2,85
m (utanmál) og þyngd 2000-3000 kg. Húseiningarnar
verða til sýnis við Blöndustöð í Húnavatnssýslu dagana
12.-14. maí nk. frá kl. 10.00-18.00.
Nánari upplýsingar veitir innkaupastjóri Landsvirkjunar,
Háaleitisbraut 68, 103 Reykjavík, sími 91-600700.
Útboð
Póstur og sími, umdæmi II, óskar eftir tilboðum í land-
póstaþjónustu frá Hólmavík. Landpóstaþjónustan er ann-
ars vegar við Kirkjubóls- og Broddaneshreppi að Brodda-
nesi og hins vegar við Hólmavíkur- og Kaldrananeshreppi
og póstflutninga á milli póst- og símstöðvanna Hólmavík
og Drangsnes.
Afhending útboðsgagna fer fram hjá stöðvarstjóra á póst-
og símstöðinni á Hólmavík frá og með mánudeginum 9.
maí 1994, gegn 2.000 kr. skilagjaldi.
Tilboðum skal skilað á sama stað eigi síðar en mánudag-
inn 6. júní 1994 kl. 14.00.
Tilboð verða opnuð sama dag kl. 14.00 á póst- og sím-
stöðinni Hólmavík, að viðstöddum þeim bjóðendum, sem
þess óska.
Réttur er áskilinn til að taka hvaða tilboði sem er eða
hafna öllum.
Póstur og sími,
umdæmi II, 400 ísafjörður.