Alþýðublaðið - 28.06.1994, Blaðsíða 8

$ A Rli ,T O K
UM ADSKILNAD RÍKIS OG KIRKJU
upplýsingar og skráning stofnenda
Bjorgvin s: 95-22710 (kl. 17-19) J
Munið Flateyjardagana 12. til 14. ágúst!
ÍS A IHI .T 5 k1
UM ADSKILNAD RlKIS OG KIRKJU
upplýsingar og skráning stofnenda
^Bjórgvin s: 95-22710 (kl. 17-19) J
Munið Flateyjardagana 12. til 14. ágúst!
Þriðjudagur 28. júní 1994
95. TOLUBLAÐ - 75. ARGANGUR
Það ætlar ekki að
fara hjá því að
sumarið verði upp-
spretta magnaðra
veiðisagna. Nú
þegar hafa verið
dregnir á land á
annan tug laxa sem
vigta yfír 20 pund-
in og enn stærri
hafa sloppið. Það
er þó leitun að jafn
harðri viðureign
manns og físks sem
þeirri er átti sér stað
í Þverá í Borgar-
fírði síðastliðinn
fimmtudag. Þar
glímdi veiðimaður-
inn við 25 punda
nýgenginn risalax í
hvorki meira né
minna en sjö klukkustundir - og hafði að lokum betur. Slíkur viðburður er söguefni langt inn í
framtíðina.
Islenskir stórfískar
Stærsti lax sem nokkru sinni hefur veiðst á stöng á íslandi, svo óyggjandi sé, er lax Marinós
Jónssonar, trillukarls í Bakkafirði. Laxinn veiddi Marinó í Bakkaá árið 1992. Þessi metfiskur vóg
43 pund og var 130 sentimetra langur. Þessi fiskur hefur þá sérstöðu meðal metlaxa að hann var
ekki að ganga í ána, heldur úr henni. Það er því auðvelt að leiða líkur að því að fiskurinn hafi nýr-
unninn vegið í það minnsta í kringum 50 pundin. Það er ekki víst að Marinó hefði gengið eins vel
að glíma við risann hefði hann sett í fiskinn í því ásigkomulagi. Eins og frægt varð á sínum tíma
var Marinó nefnilega ekki með neinar „metgræjur" við veiðiskapinn, heldur notaðist hann við
veiðitæki sem hann hafði skömmu áður keypt í Kaupfélaginu á Bakkafirði á heilar 2.000 krónur.
Margir stangveiðimanna efuðust á sínum tíma um að veiðisagan væri sönn. Svo reyndist að
sjálfsögðu vera. Það er reyndar allmerkilegt að sagan skyldi nokkru sinni hafa verið rengd og það
af stangveiðimönnum sjálfum. Engir hafa nefnilega verið duglegri við að halda þeirri fullyrðingu
á lofti að allar lygilegustu veiðisögumar séu dagsannar. A hitt ber þó að líta að það er náttúrulega
ekkert grín fyrir veiðimenn sem hafa fjárfest í stöngum og tækjum upp á hundruðir þúsunda - leg-
ið yfir öllum upplýsingum og lesmáli um brellumar við að ná þeim stóm og eytt jafnvel megninu
af veiðimannsævinni í að eltast við þá - að fá slíka veiðifrétt af Marinóslaxinum í hausinn, og það
í byijun veiðitímans! Til að kóróna allt saman var þetta svo maríulax veiðimannsins!
Norskir stórfískar
Þar sem vinfengi okkar við Norðmenn er {hámarki um þessar mundir er ekki úr vegi að glugga
í heimildir um norska metfiska. Stofninn þeirra er jú umtalsvert stærri en okkar og efnið því for-
vitnilegt. Norðmenn eiga heimsmetið í stangveiddum laxi. Fiskurinn sá vóg 72 pund og veiðimað-
urinn hét Henrik Henriksen, bóndi og póstmaður í Tanadalnum. Fiskinn veiddi hann á heimasmíð-
uð tæki. Heimsmetið sló Henrik dag einn í júnímánuði árið 1928 á breiðunni neðan við svokallað-
an Stórafoss í Tanaánni. Viðureignin stóð yfir í um það bil 9 klukkustundir; fiskurinn tók spón
veiðimannsins um klukkan 9 að kvöldi og alla nóttina glímdu þeir uns yfir lauk klukkan rúmlega
6 morguninn eftir. Þvílíkt var afl þessa fisks að honum munaði ekkert um að draga bátinn sem
Henrik notaði í veiðiskapinn fram og aftur um ána. Að lokum lagðist fiskurinn ofan í djúpa gjá og
var sem botnfastur. Ráðið sem Henrik beitti gegn þessari lævísi er mörgum kunnugt; alla nóttina
henti hann grjóti í fiskinn nánast linnulaust til að fá hann til að hreyfa sig úr stað. Længdin á þess-
um 72 punda metlaxi var ekki mæld, en þegar bóndinn knái lagði laxinn yfir öxl sér þá lá fiskhaus-
inn á öxlinni á meðan sporður nam við jörðu. Þess má geta að bóndinn var að vísu ekki hár í loft-
inu, aðeins 162 sentimetrar.
Fleiri stórir
Tanaáin á að öllum líkindum annað sætið líka, því seinast á áttunda áratug síðustu aldar veiddi
sveitarstjórinn í Utsjok 67 punda lax á stöng þar. Laxar á bilinu 63 til 68 pund hafa veiðst í nokkr-
um ám í Noregi og enn hendir að mjög stórir laxar veiðist þar.
Vænir urriðar
Þrátt fyrir.stærðarmuninn á norska laxastofninum og þeim íslenska er, eða réttara sagt, var þessi
munur ekki fyrir hendi hvað varðar urriðastofnana. Stórurriðinn sem bjó í Þingvallavatni er hugs-
anlega sá stærsti sem vitað er um í heiminum. Stærsti urriði sem veiðst hefur í Noregi var 36,5
pund, en gamlar heimildir greina frá því að í Þingvallavatni hafi veiðst 39 punda bolti.
Draumar
Hvort sem stangveiðimenn viðurkenna það eða ekki er draumurinn þeirra flestra, ef ekki allra,
að ná í þann stóra. Sumar sem þetta mun án vafa uppfylla drauma einhverra, en fyrir þeim getur
samt farið eins og unga drengnum sem snemma tók stórfiskabakteríuna. Þegar fyrsti draumurinn
rættist tók bara annar helmingi ævintýralegri við - og svo koll af kolli...
%
„Stœrsti lax sem nokkru sinni hefur veiðst á stöng á Islandi, svo óyggjandi sé, er lax Mar-
inós Jónssonar, triilukarls i Bakkafirði. Laxinn veiddi Marinó í Bukkaá árið 1992. Þessi
metfiskur vóg 43pund og var 130 sentimetra iangur.“
0f lítil verðbólga?
Þyngdarpunkturinn í um-
ræðu um efnahagsmál
liggur víða ekki í því
hvort ógn stafi af verðbólgu, -
ólíkt því sem áður var. Nú er
spurt: Getur verðbólga verið of
lítil? Eða kannski: Hvert er hag-
kvæmasta verðbólgustigið?
Víða um lönd er verðbólga ekki
mælanleg, og hér á landi, þar
sem verðbólga geisaði um árabil
og náði árið 1983 að verða um
80% á ári, er hún nánast engin
lengur.
I blaði Samvinnubréfa
Landsbankans er einmitt fjall-
að um þetta atriði í síðasta blaði,
sem kom út fyrir helgina. Þar
segir:
„Ahrifamiklar samlíkingar
verðbólgu við skrímsli, drauga
og önnur kvikindi eru hinsvegar
á undanhaldi, eins og nátt-
myrkrið í dögun. Sama hefur
gerst á Islandi og annars stað-
ar. Verðbólgan hefur hopað og
reyndar er hún um þessar
mundir með því lœgsta
þekkist í iðnríkjunum. Áður var
hún meiri en í flestum öðrutn
löndum".
Leitast er við að svara þeirri
spumingu hvert sé hagkvæm-
asta verðbólgustigið. Segir í
greininni að svör flestra sé trú-
lega það að skynsamlegt væri að
stefna að lágri og stöðugri verð-
bólgu, ef til vill á bilinu 1-3%.
Ástæðumar fyrir því að velja
slíkt markmið fremur en að
stefna að jöfnu verðlagi - núll
prósent verðbólgu - séu einkum
ijórar.
Hófleg verðbólga
veitir sveigjanleika
I fyrsta lagi séu laun treg-
breytanleg. Það séu gömul
sannindi og ný að erfiðara sé að
lækka launafjárhæðir en að
lækka raunlaun með verðbólgu.
Aðstæður í efnahagslífinu séu
hins vegar síbreytilegar og því
nauðsynlegt að raunlaun og
launahlutföll geti breyst til þess
að tryggja hagkvæma nýtingu
vinnuaflsins. Hófleg verðbólga
stuðli að slíkum sveigjanleika;
auðveldi efnahagsstarfseminni
að laga sig að breytilegum að-
stæðum.
Smurning á gangverkið
I öðm lagi getur hæfileg verð-
bólga aukið aðlögunarhæfni
efnahagslífsins almennt.
Það sé einfaldlega svo að
verðhlutföll breytist
greiðlegar við verðbólgu
en verðstöður. Verð-
bólga virðist því geta
þjónað þeim tilgangi að
vera einskonar smuming
á gangverk efnahags-
starfseminnar. Við þetta
megi því við bæta að í
hagstjómartilgangi getur
reynst skynsamlegt við
vissar aðstæður að hafa
raunvexti á skammtíma-
markaði neikvæða. Því
sé auðvitað erfitt að
koma við ef verðbólga er
engin.
Svigrúm til að breyta
raungengi gjaldmiðla
í þriðja lagi segir greinarhöf-
undur að lág verðbólga feli í sér
ákveðið svigrúm til að breyta
raungengi gjaldmiðla, án þess
að breyta nafngengi þeirra. Slfk-
ar breytingar á raungengi geti
reynst skynsamlegar, ef efna-
hagsþróun er mismunandi milli
landa. Þannig geti það verið
æskilegt fyrir land sem hreppir
andbyr að stuðla að lækkun
raungengis í því skyni að treysta
viðskiptajöfnuð og bæta sam-
keppnisstöðu sína. Pólitískar
ástæður geti hins vegar legið að
baki því að halda nafngenginu
föstu. Engu að síður megi ná
fram raungengislækkun með
minni verð- og kostnaðarhækk-
unum en annars staðar. Þessu sé
að sjálfsögðu öfugt farið ef
efnahagsforsendur séu fyrir
raungengishækkun.
sem Verðbólga ofmetin í reynd
I ijórða lagi segir greinarhöf-
undurinn að til komi tæknileg
rök. Verðbólgu sé ekki auðvelt
að mæla nákvæmlega. Flestar
rannsóknir bendi til að verðvísi-
tölur ofmeti verðbólguna í
reynd. Þetta stafi ekki síst af því
að við útreikning slíkra vísitalna
sé erfitt að meta að fullu þátt
gæðabreytinga. í þessu felist að
vísitölur hneigist til að ofmeta
verðhækkanir. Rannsóknir
bendi til að slíkt ofmat kunni að
jafngilda um 1-1,5 verðbólgu á
ári, þegar litið sé yfir langt tíma-
bil.
Leikur að eldinum?
Tekið er fram að enda þótt
flestir hagfræðingar geti tekið
undir áðurgreind sjónarmið, þá
vilji sumir ganga lengra og setja
stefnuna á algerlega stöðugt
verðlag. Rökin fyrir því eru ann-
ars vegar þau að lág verðbólga
bjóði ávallt hættunni heim, sé
leikur að eldinum. Hinsvegar
benda þeir á að stöðugt verðlag
sé trúverðugra markmið en að
miða við að halda verðbólgunni
innan ákveðinna marka. Þessi
viðhorf telur greinarhöfundur
þó ekki ráðandi og bendir á að
flest lönd sem á annað borð hafa
sett sér verðlagsmarkmið í töl-
um, miða við að halda verðbólg-
unni á bilinu 1 til 3% á ári.
„Sjónarmiðin sem lýst er hér
á undan eiga að sjálfsögðu ekki
síður við hér á landi en annars
staðar. Ekki síður, því við al-
menn rök bætist að líklega er að
öllu jöjhu skynsamlegt fyrir Is-
lendinga að fylgja fastgengis-
stefnu (nema efnahagslegarfor-
sendur breytist stórlega). Hún
veitir efnahagslífmu aðhald sem
vandséð er aðfáist með öðrum
hœtti. Hins vegar geta verið rök
fyrir því að þoka raungenginu
upp eða niður eftir aðstœðum
hverju sinni. Þetta er hœgt að
gera með mismunandi verð-
bólguhraða, meiri verðbólga
felur í sér hœkkun á raungengi
og minni verðbólga lcekkun
þess“, segir í greininni í Frétta-
bréft um verðbréfaviðskipti.
Góður kostur
að halda raungengi
óbreyttu um sinn
Um þessar vangaveltur segir
höfundurinn að lokum:
„Sennilega er góður kostur
að halda raungengi krónunnar
óbreyttu um sinn, að minnsta
kosti œtti ekki að lœkka það
frekar en orðið er. I þessu felst
að skynsamlegt er að stefiia að
því að verðbólga hér á landi
verði svipuð á nœstu misserum
og í helstu samkeppnislöndum.
Ef hún verður minni þyrfti að
hœkka gengi krónunnarjafnt og
þétt til að vega upp muninn á
verðbólgu hérá landi og annars
staðar. Slík gengishœkkunarleið
er að vísu ekki útilokuð en hún
gœti meðal annars haft óhag-
stœð áhrif á innlenda vaxta-
myndun og því dregið batann í
efnahagslífinu á langinn. Þetta
stafar einkum afþví að ólíklegt
er að minni verðbólga hér en
annars staðar komi að fidlu
fram í lœgri nafnvöxtum. Fyrir
vikið gœtu raunvextir hneigst til
að vera ofháir. Því má segja að
verðbólga hér á landi gœti orð-
ið of lítil í Ijósi efnahagshotfa
eins og þœr eru nú metnar.“
Niðurstaðan er því að öllu
samanlögðu sú að skynsamlegt
sé að stefna að því að verðbólg-
an á næstu misserum verði svip-
uð hér á landi og spáð er í helstu
viðskiptalöndum, - það er á bil-
inu 2-3% á ári.
Vinningstölur
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGA UPPHÆÐ Á HVERN VINNING
1 5af5 0 1.730.825
£3+4a,s 2 150.318
0 4af 5 58 8.941
F1 3 af 5 2.136 566
Aðaltölur:
25. júní 1994 M (28) (35)
BONUSTALA:
18
v—^
Heildampphæd þessa viku:
kr. 3.759.015
UPPLÝSINGAR, SÍMSVARI 91- 6« 15 11
LUKKUU'NA 99 10 00 - TEXTAVARP 451