Alþýðublaðið - 28.09.1994, Blaðsíða 4

4 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
GREINARGERÐ GUÐMUNDÁR ARNA
Miðvikudagur 28 september 1994
Greinargerð félagsmálaráðherra,
Guðmundar Áma Stefánssonar
fundi með fréttamönnum
í fyrradag lagði Guð-
mundur Arni Stefánsson
félagsmáiaráðherra fram grein-
argerð um störf sín sem bæjar-
stjóra í Hafnarfirði og ráðherra
Alþýðuflokksins - Jafnaðar-
mannaflokks Islands. Alþýðu-
blaðið birtir í dag greinargerð-
ina í heild:
Umræða um mig og mín störf
hefur verið áberandi í fjölniiðlum
síðustu vikur og mánuði. Eg hefi
reynt að gera grein fyrir þeim at-
riðum sem týnd hafa verið til og ég
hef verið spurður um. Það hefi ég
gert í blaðagreinum í Morgunblað-
inu 8. september og 9. september
síðastliðinn og í mörgum viðtölum
við prentmiðla og ljósvakamiðla.
Svo virðist hins vegar sem írafárið
í kringum þessi mál öll hafi verið
svo mikið og umbúnaðurinn þeirra
verið með þeim hætti, að efnisat-
riði þeirrar gagmýni og ekki síður
svör mín, hafi með köflum orðið
útundan. I því ljósi vil ég því
freista að gera grein fyrir sjónar-
miðum mínum vegna þeirra mála
sem efst hafa verið á baugi í þess-
um efnum.
Eg vil taka skýrt fram að í mín-
um störfúm sem bæjarstjóri og síð-
ar ráðherra hef ég ævinlega freist-
að þess, að koma á framfæri upp-
lýsingum tii almennings um þau
störf og þau mál sem ég og mínir
samstarfsmenn hafa verið að vinna
að. Með öðrum orðum það er mitt
grundvallarsjónarmið að stjóm-
málamenn vinna fyrir opnum tjöld-
um, þeirra stefnumið og aðgerðir
hljóta gagnrýni og undirtektir á
víxl og að hlutverk fjölmiðla í nú-
tímaþjóðfélagi, sé að miðla grein-
argóðum upplýsingum til almenn-
ings um þau mál. Abyrgð stjóm-
málamanna er mikil. Þeir lúta líka
ströngum lögmálum umhverfísins,
það er opinberri umræðu um þeirra
sjónarmið og gerðir. Þeir hafa líka
yfir sér dómstól sem engin önnur
starfstétt hefur, nefnilega kosning-
ar á eigi sjaldnar en fjöguna ára
fresti.
Abyrgð og vald fjölmiðla er að
sama skapi mikið. Með auknu
sjálfstæði þeirra og styrk í íslensku
samfélagi, eykst ábyrgð þeirra að
sama skapi. Margir þeirra hafa
fullkomlega staðið undir þeirra
ábyrgð. í 3. grein siðareglna blaða-
manna segir meðal annars:“ Blaða-
maður vandar upplýsingaöflun
sína, úrvinnslu og framsetningu,
svo sem kostur er og sýnir fyllstu
úllitssemi í vandasömum málum.
Hann forðast allt, sem valdið getur
saklausu fólki, eða fólki sem á um
sárt að binda, óþarfa sársauka eða
vanvirðu."
Ég geri þetta að umtalsefni í
upphafi þessarar greinargerðar, því
ég tel að mikilvægt sé að greina á
milli gagnrýnnar umfjöllunnar á
málefhalegum grundvelli um störf
og stefnumið stjómmálamanna,
ellegar fullyrðinga fjölmiðla, sem
eiga sér lítt eða enga stoð í raun-
veruleikanum og þar sem svo oft
er langur vegur frá því, að „upplýs-
ingaöflun, úrvinnsla og framsetn-
ing“ sé „vönduð" og að sýnd sé „-
fyllsta tillitsemi í vandasömum
málum".
Það er ekki síður mikilvægt í
lýðræðisþjóðfélagi, upplýsinga-
þjóðfélagi að gagnkvæmur trúnað-
ur sé á milli fjölmiðla og almenn-
ings, en einnig stjómmálamanna
og þjóðarinnar. Eg get ekki neitað
því, að í seinni tíð hafa ákveðnir
fjölmiðlar gengið þannig fram í al-
mennri þjóðfélagsumræðu, meðal
annrs ákveðnir fjölmiðlar í um-
ræðu um mín mál síðustu vikur og
mánuði, að augljóst er að fólk get-
ur ekki lengur treyst því, að allt
það sem sagt er og prentað sé
sannleikanum samkvæmt eða sam-
kvæmt bestu vitund þeirra sem
ábyrgir em fyrir upplýsingamiðl-
uninni.
Vissulega lýtur almenn stjóm-
málaumræða ákveðnum lögmálum
í þessu sambandi og óumdeild
hefð er með þeim hætti, að hörð
gagnrýni á stjómmálamenn og
störf þeirra, til að mynda af hálfu
pólitískra andstæðinga, er eitthvað
sem enginn kippir sér upp við.
Þannig em einfaldlega Ieikreglur
stjómmálanna.
I þeim ávirðingum sem á mig
hafa verið bomar, hefur hins vegar
iðullega verið komið fram með
fullyrðingar sem em ósannar og
heimildarmanna er að engu getið.
Einnig hitt að ekki hefur verið leit-
að skýringa eða upplýsinga hjá
mér um mörg þau mál, ellegar hjá
öðmm þeim er gætu varpað ským
ljósi á málsatvik.
Með öðmm orðum hafa margir
tekið undir þau sjónarmið mín, að
hávaðasöm umfjöllun um verk mín
og síðan mig sem persónu, hafí í
vaxandi mæli ekkert átt skylt við
málefnalega og sanngjama um-
ljöllun á gagnrýnum gmndvelli,
heldur meira tekið mið af umbún-
aði og aukaatriðum. Hver em í
raun kjamaatriði þessarar gagn-
rýni? Ég mun í þessari greinargerð
skýra ítarlega mín viðhorf til þeirra
atriða og mála, sem hvað ofitast
virðast nefnd.
Stjómmálamenn eru mannlégir
og gera sín mistök. Það sama gildir
um mig. í opinberum stjómsýslu-
störfum mtrium í gegnum árin hafa
ýmsar þær ákvarðanir sem ég hefí
tekið eða átt þátt í að taka sannar-
Iega sannað gildi sitt og em óum-
deildar í dag, þótt tekist hafi verið
á um mörg þau mál á þeim tíma,
sem þessar ákvarðanir vom teknar.
Á sama hátt hefur reynslan, sem
sannanlega er ólygnust, dæmt aðr-
ar ákvarðanir verr. Það er eins og
gengur í stjómmálum. Ég hef
aldrei og mun aldrei halda því
fram, að allar mínar ákvarðanir séu
réttar og að mér séu aldrei mis-
lagðar hendur. Ég geri mín mistök
eins og aðrir dauðlegir menn.
Gagnrýni sú sem fram hefur ver-
ið sett á mín störf byggir annars
vegar á störfum mínum sem bæjar-
stjóri í Hafnarfirði um sjö ára
skeið, ffájúní 1986 til júní 1993 og
hins vegar sem ráðherra heilbrigð-
is- og tryggingarmála frá þeim
tíma til júnímánaðar yfirstandandi
árs.
Hafnarfjörður
í umræðuhrinu síðustu vikna
hafa störf mín og stefnumið í
Hafnarfirði verið gerð að umtals-
efni. Hefur þar mjög verið hallað
réttu máli. Mér er það ljúft og skylt
að gera málefni fæðingarbæjar
míns, Hafnarfjarðar, að umtalsefni,
og einnig þau 12 ár sem ég hlaut
traust kjósenda í Hafnarfirði sem
bæjarfulltrúi þar í bæ, þar af 7 ár
sem bæjarstjóri.
Fyrstu 4 ár mín sem bæjarfull-
trúi sat ég þar í minnihluta bæjar-
stjómar. Alþýðuflokkurinn hlaut í
kosningum 1982 um 20% at-
kvæða. í kosningunum 1986 brá
svo við að við Alþýðuflokksmenn
í Hafnarfirði, þar sem ég sat í efsta
sæti, fengum stóraukið fylgi eða í
kringum 35% atkvæða. I kjölfar
þess mynduðu Alþýðuflokksmenn
5 talsins meirihluta samstarf með
fulltrúa Alþýðubandalagsins,
Magnúsi Jóni Ámasyni, sem er nú-
verandi bæjarstjóri f umboði Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðubandalags.
Það var eftir þann kosningasigur
sem ég var ráðinn bæjarstjóri þessa
nýja meirihluta.
Það var í mörg hom að líta í
Hafnarfirði á þeim tíma og um það
tekinn ákvörðun eins og vilyrði
höfðu verið gefin um í kosninga-
baráttunni 1986, að taka til hendi.
Hófst umfangsmikið uppbygging-
arstarf á fjölmörgum sviðum. Má
þar nefna skólamál, æskulýðsmál,
íþróttamál, menningu og listir og
síðast en ekki síst vildi ég freista
þess að opna stjómkerfi Hafnar-
fjarðarbæjar, hleypa þar ferskum
vindum inn og færa svokölluð bæj-
aryfirvöld nær íbúum bæjarins.
Þróunin varð fljótlega sú að bæjar-
búar sóttu mjög á minn fund með
sín mál af ýmsum toga, stór og
smá og ég reyndi að liðsinna þeim
eftir því sem ég best gat og unnt
var. Margir vom í húsnæðis- og
fjárhagsvandræðum. Sannleikurinn
er sá að stjómkerfi ýmissa sveitar-
félaga og ríkisins að mínu áliti er
stundum flókið og þunglamalegt
og einstaklingar eiga stundum erf-
itt með að átta sig á réttindum sín-
um og hvemig þeir geti komið sín-
um óskum á framfæri. Það fór því
mikill tími í þessi beinu samskipti
við bæjarbúa og naut ég vitaskuld
liðsinnis hundmða ágætra hafn-
firskra bæjarstarfsmanna og oft var
mitt hlutverk fólgið í því að leið-
beina þessum ágætu sveitungum
rétta leið í kerfinu. Margir fengu á
þessum 7 ámm í starfi mínu sem
bæjarstjóri, úrlausn sinna mála,
aðrir fengu leiðbeiningar og ráð-
gjöf, en því miður var það svo í
Hafnarfirði, sem alls staðar annars
staðar að ekki var hægt að koma til
móts við allar ítrustu óskir þeirra
sem til mín sóttu. Ég held hins
vegar að óhætt sé að fullyrða, og
vísa ég til samskipta minna við
þúsundir Hafnfirðinga þessi 7 ár
sem bæjarstjóri, að ég hafi ævin-
lega reynt af bestu getu að liðsinna
fólki og það án þess að gera nokk-
um mannamun, hvorki draga fólk í
dilka eftir stjómmálaskoðunum
eða stöðu í lífinu að öðm leyti,
heldur hafi ég reynt að þjónusta
alla jafht. Þetta em stór orð en ég
vísa enn og aftur til þeirra Hafn-
firðinga sem ég átti margvísleg
samskipti við og til þeirra fjölda
starfsmanna bæjarfélagsins, sem
ég átti svo gott samstarf við um
mörg þessara mikilvægu mála.
Þetta vil ég sérstaklega undirstrika
í ljósi þeirrar ósönnu umræðu, sem
að hafin er, að ég hafi í störfum
mínum sem bæjarstjóri farið í
manngreinaálit, horft til þröngs
hóps sérstakra vina minna, flokks-
félaga og ættmenna í störfum mín-
um sem bæjarstjóri. Ég vil fullyrða
að hér er vemlega réttu máli hallað
og þvert á móti hafi öll störf mín
helgast af öðmm gmndvallarsjón-
armiðum.
Mjög hefur verið um það rætt í
kjölfar kosningasigurs Reykjav-
íkurlistans og margir talað um það
opinberlega að nauðsyn væri á
hreinsunum á embættismannakerfi
borgarinnar eftir langvarandi stjóm
Sjálfstæðisflokksins. Þessar raddir
komu að sönnu upp þegar Alþýðu-
flokkur og Alþýðubandalag tóku
við stjómartaumunum f Hafnarfirði
árið 1986 eftir langvarandi stjóm
Sjálfstæðismanna og óháðra borg-
ara. Ég hafnaði þessum sjónarmið-
um. Það var enginn einasti starfs-
maður bæjarins látinn fara fyrir
stjómmálaskoðanir. Það heyrði til
undantekninga ef ágreiningur var
um ráðningu í mikilvægar stöður.
Þær vom þó fjölmargar sem bæjar-
stjómin í Hafnarfirði réði í á þess-
um 7 ámm.
Pólitíkin í Hafnarfirði hefur æv-
inlega verið hörð og beinskeytt.
Andstæðingar okkar jafnaðar-
manna í Hafnarfirði, sjálfstæðis-
menn, hafa haldið uppi mjög
harðri og háværri andstöðu í bæjar-
stjóminni. Fyrir kosningamar 1990
var til að mynda lítið gefið eftir í
þeim efnum og var ýmsum brögð-
um beitt í því sambandi og mörg
þau sjónarmið sem þar vom reifúð
í málflutningi Sjálfstæðismanna í
þá daga, minna á þá gjömingahríð,
sem að mér er beint nú um stundir.
Við jafnaðarmenn í þeirri kosn-
ingabaráttu héldum ró okkar og
höfðum uppi málefnalega kosn-
ingabaráttu, vísuðum til verka okk-
ar og bæjarbúar kunnu að meta
þessi verk mín sem bæjarstjóra og
okkar Alþýðuflokksmanna við
stjóm bæjarfélagsins og hlaut
flokkurinn 48% atkvæða í þeim
kosningum og hreinan meirihluta.
Ég sat á stóli bæjarstjóra til miðs
sumars 1993 þegar kallað var eftir
starfskröftum mínum af hálfu fé-
laga minna í Alþýðuflokknum til
setu í núverandi ríkisstjóm. Sat ég
þó síðasta ár kjörtímabils bæjar-
stjómarinnar sem óbreyttur bæjar-
fulltrúi.
Mörg þau mál sem nú hafa verið
tínd til og felld inn í þá löngu saka-
skrá sem mér er birt í Qölmiðlum
og almannaumræðu síðustu viku
em meðal annars „gömul mál“ frá
Hafnarfirði sem sannarlega fengu
þar mjög ítarlega umræðu, þegar
ég sat á stóli bæjarstjóra og einnig
vom mörg þeirra ú'unduð í mál-
gögnum póliú'skra andstæðinga
okkar í þeirri kosningabaráttu, sem
háð var síðastliðið vor. Fátt er því
nýtt í þessum málflutningi og
flestu verið svarað. Stærsta svarið
er þó fólgið í afstöðu kjósenda í
Hafnarfirði í maí síðastliðnum, í
bæjarstjómarkosningunum í Hafn-
arfirði þar sem Alþýðuflokkurinn
fékk 38% atkvæða og er eftir sem
áður langstærsti flokkurinn í Hafn-
arfirði. Ég hef sagt þetta vera tals-
verðan vamarsigur í ljósri örrar
fylgisþróunar umliðinna kosninga
1986 og 1990 og þeirrar staðreynd-
ar að nýtt framboð, kvennafram-
boð, kom fram á sjónarsviðið í
kosrúngunum 1994. En úl þess að
taka af öll tvímæli og fara yfir
nokkur þau atriði sem nú hafa ver-
ið endumýjuð og tekin upp aftur
vil ég segja þetta:
Um fjármál Hafnarfjarðarbæjar
hefur verið mikið fjallað um síð-
ustu daga, eins og raunar síðustu
ár. Þetta hefur verið mál málanna í
póliú'skri umræðu í Hafnarfirði um
langt árabil. Það er deilt um við-
skilnað jafnaðarmanna og þar með
mín í Hafnarfirði, eftir átta ára
stjóm Alþýðuflokksins þar í bæ.
Ég er stoltur af árangri flokksins.
Allt allt yfirbragð bæjarins í dag er
ólíkt því sem var, þegar Alþýðu-
flokkurinn kom til skjalanna 1986.
Hafnarfjörður í dag er allt annar
bær. Fólk hefur flykkst til bæjar-
ins. Fólksfjölgunin verið langt um-
fram landsmeðaltal, íbúafjölgun
um Qögur þúsund á þessu átta ára
ú'mabili.
Ég hef sagt um þá dökku mynd
sem núverandi meirihiuti hefúr
dregið upp af fjárhagsstöðu bæjar-
ins, að þar sé ekki allt sem sýnist.
Ég á ekkert sökótt við tiltekna end-
urskoðunarskrifstofu sem unnið
hefur nýlegt yfirlit, en aðeins bent