Alþýðublaðið - 02.03.1995, Page 8

Fimmtudagur 2. mars 1995
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
MWMIBLMD
35. tölublað - 76. árgangur
Jafnréttismál voru á dagskrá á Norðurlandaráðsþingi í gær. Sœmundur Guðvinsson ræddi
af því tilefni við Rannveigu Guðmundsdóttur félagsmáíaráðherra sem er í forsvari fyrir
jafnréttismálaráðherra Norðurlandanna
„Jafnrétti kynjanna er
ekki afmarkaður þáttur"
- segir Rannveig Guðmundsdóttir og leggur áherslu á að fjölskyldustefna sé besta jafnréttisstefnan.
Rannveig Guðmundsdóttir félagsmálaráðherra mælir fyrr tillögu um
samstarfsáætlun Norðurlandanna í jafnréttismálum á þingi Norðurlanda-
ráðs í gær. A-mynd: E.ÓI.
Á þingi Norðurlandaráðs í gær
mælti Rannveig Guðmundsdóttir
félagsmálaráðherra fyrir tillögu um
samstarfsáætlun Norðurlanda um
jafnréttismál fyrir tímabilið 1995 til
ársins 2000. Rannveig er formaður
norrænu ráðherranefndarinnar um
jafnréttismál.
„Þetta er fimm ára samstarfsáætl-
un sem verður útfærð sérstaklega til
tveggja ára í senn í tengslum við ijár-
lagagerð. Þegar er farið að vinna
drög fyrir þetta ár og það næsta,“
sagði Rannveig í viðtali við Alþýðu-
blaðið í gær.
„Meginboðskapurinn í þessari
áætlun er samþætting jafnréttissjón-
armiða inn í samfélagið og það sé
stærsta verkefnið sem á að vinna í
þessum málaflokki á næstu fimm ár-
um. Þetta íjallar um það, að jafnrétti
kynjanna er ekki afmarkaður þáttur -
og sem slíkur eingöngu bundinn við
Vikublaðið Þjóðvaki
„Blað sem lifir"
- segir Ólína Þorvarðar-
dóttir ritstjóri.
Þjóðvaki hefur hleypti í gær af
stokkunum vikublaði sem ber nafn
hreyfingarinnar: Þjóðvaki. Blaðið
verður gefið útí 20 þúsund eintökum
og mun héðan í frá koma út hvem
mánudag.
„Þjóðvaki er ekki blað sem ein-
ungis mun lifa fram að kosningum,
heldur allt kjörtímabilið og í raun
eins lengi og stjómmálahreyfingin
Þjóðvaki lifir,“ sagði nýráðinn rit-
stjóri Þjóðvaka, Olína Þorvarðar-
dóttir íslenskufræðingur, í stuttu
spjalli við Alþýðublaðið í gær.
Framtíðarsýn
Kvennalistans
Kvennalistinn boðaði til blaða-
mannafundar í gærdag í höfuð-
stöövum sínum við Laugaveg í
Reykjavík og kynnti þar stefnuskrá
sína sem fólgin er í þykkum bæk-
lingi er ber yfirskriftina Framtídar-
sýn. Það voru glaðhlakkalegar
Kristín Ástgeirsdóttir og nafna
hennar Halldórsdóttir sem sátu
fyrir svörum og kváðust hvergi
bangnar við kosningarnar fram-
undan. A-mynd: E.ÓI.
launaþáttinn - heldur gengur jafn-
réttið sem rauður þráður í gegnum
öll verksvið á innlendum vettvangi,
norrænum og alþjóðlegum.
Það þarf til dæmis að kortleggja
hvað hefur verið gert á jiessu sviði í
hveiju landi fyrir sig og reyna að
leggja mat á árangur þeirra aðferða
sem við höfum notað. I þessu sam-
bandi má til dæmis nefna að ríkis-
stjóm íslands hefúr sett á fram-
kvæmdaáætlun í jafnréttismálum þar
sem meðal annars er lögð áhersla á
svona samþættingu og ábyrgð hvers
ráðuneytis á sfnum málaflokkum.
Þar er gert ráð fyrir að ráðuneytin
setji sér stefnumið bæði hvað varðar
að jafna þátttöku karla og kvenna í
nefndum og ráðum, starfsmanna-
haldi og almennt unt hin fjölþættu
vinnubrögð," sagði félagsmálaráð-
herra.
Hvaða verkefni hafa helst verið
í gangi á norrænum samstarfsvett-
vangi
„Það var sérstakt jafnlaunaverk-
efni í gangi sem lauk á síðasta ári.
Hluti þess verkefnis var til dæmis
könnunin á launamun karla og
kvenna sem var kynnt hér á dögun-
um og vakti mikla athygli. Sú könn-
un beindist ekki aðeins að því að
skilgreina þann launamun sem er,
heldur var verið að leita svara um
hvar launamunur verður til. Það kom
fram í þessari skýrslu að launamunur
verður meðal annars til vegna þess
að það eru ekki þessi föstu laun sem
ráða heldur kemur þar fleira til eins
og staðfest er í skýrslunni. Þar má
nefna fasta yftrvinnu, bílastyrk,
fundaeiningar og hvað karlar sækjast
í mun ríkari mæli eftir ýmsum upp-
byggjandi atriðum eins og nám-
I nýju Tímariti Máis og menning-
ar er stórfróðleg grein eftir Einar
Olafsson rithöfund um Dag heitinn
Sigurðarson skáld og myndlistar-
mann. Dagur lést á síðasta ári, og
hafði þá í áratugi verið einn litríkasti
og umtalaðasti listamaður landsins.
Þeir Einar voru vinir um langt skeið
og gáfu saman út bók. I grein sinni
varpar Einar ljósi á skáldið og mann-
inn, goðsögnina og veruleikann. I
upphaft fer Einar orðum um heim-
ildamyndina Dagsverk sem gerð var
um Dag Sigurðarson og frumsýnd
fyrir tveimur árum:
„Myndin sýnir heimilislausan
alkóhólista, listamann sem verður
lítið úr verki, sérkennilegan og
skrautlegan karakter með sterkar
meiningar. Myndin sýnir Dag á síð-
ustu árum hans. Hann var á götunni,
hann gat lítið skrifað og enn minna
málað, hann var blankur og eins og
hann sagði: það er auðveldara að slá
fyrir brennivíni en brauði. Hann átti
oft ekki í önnur hús að venda en bar-
ina og hann hafði löngum átt erfitt
með að hætta að drekka ef hann byrj-
aði, þótt hann gæti oft tekið glas af
víni, bjór eða koníaki við góðar að-
stæður án þess að rúlla. En án hús-
næðis og matar í köldu landi var eig-
skeiðum eða þátttöku í ráðstefnum. í
þessari nýju áætlun er gert ráð fyrir
áframhaldandi norrænni samvinnu á
þessu sviði þótt jafnlaunaverkefninu
sem slíku sé lokið.
Þar er líka lögð mikil áhersla á
möguleika karla. Hvað þurfi að gera
til að þeir geti betur sameinað at-
vinnuþátttöku og foreldrahlutverkið
og að sá þáttur muni í auknum mæli
setja mark sitt á samnorræn jafnrétt-
isverkefni. Eg held að allir séu þess
meðvitaðir að við eigum greinilega
langt í land hvað varðar jafnréttið
heima fyrir. Þótt æ fleiri konur séu
að leita sér fjölþættrar menntunar og
útskrifast úr háskólum til jafns við
karla þá virðist ábyrgðin á bömunum
vera þeirra, en að sjá fyrir heintilinu
er í ríkum mæli á ábyrgð karla. Við-
horfin em eins og ósýnilegur vegg-
ur.“
Höfum við horft um of á vinnu-
markaðinn þegar jafnréttismál
eru annars vegar?
„Ég hef sjálf sagt það í nokkur ár
að jafnréttisbaráttan hafi tekið of
mikið mið af einhverju afmörkuðu
jafnrétti kvenna og karla. Ég hef
lengi sagt það að fjölskyldustefna sé
besta jafnréttisstefnan. Þegar ég tala
um fjölskyldu nota ég orðið fjöl-
skylda í stóm samhengi og að allt
geti verið í lagi hjá bömunum, pabba
og mömmu, afa og ömmu. Við þurf-
um að hrinda í framkvæmd þannig
fjölskyldustefnu að það sé litið til
þarfa fjölskyldunnar sem einingar og
heildar. Þá geta einstaklingamir þrif-
ist á sem bestan hátt innan hennar."
Varst þú ekki einmitt tilbúin
með tillögu uni fjölskyldustefnu
fyrir þinglok?
„Það starfaði landsnefnd um ár
inlega ekki hægt að stoppa. Gamlir
vinir gáfust upp, hann hafði í æ færrí
hús að venda dmkkinn og illa hirtur.
Og líka edrú. Dagur var ekki fyrir-
ferðarminnsti gestur sem maður
fékk, síst fullur eða í stuði. En hann
gaf svo mikið til baka, sérstaklega
þegar hann kom á góðum stundum í
kjötsúpu eða bara kaffi. Maður hefur
ólíkt minna mótvægi nú við smá-
bjömum og delluverki. En ég mun
alltaf búa að Degi í þessari forarvilpu
hégómleikans."
„Af hverju fær maðurinn
sér ekki vinnu?"
Dagur Sigurðarson var sífelld
hneykslunarhella betri borgara, sem
svo em kallaðir, og smáborgaranna -
en þá tegund fólks fyrirleit hann
reyndar af öllu hjarta. Einar skrifar:
„Hjá fáum tvinnaðist líf og list
jafn saman og hjá Degi. Af lista-
mönnum sem ég hef þekkt dettur
mér helst í hug Flóki, sem var Degi
hjartfólgnari en flestir aðrir svo ólík-
ir sem þeir vom um margt. Og þeir
tvinnuðu líka list sína og líf saman á
ólikan hátt af því að þeir vom ólíkir í
lífi og list.
í aðra röndina var Dagur alltaf að
performera - eða öllu heldur: Líf
fjölskyldunnar á síðasta ári en hún
náði ekki að skila tillögu að fjöl-
skyldustefnu á því ári. I janúar var
lögð mikil áhersla á að landsnefndin
kæmi slíkri tillögu frá sér en formað-
ur hennar var aðstoðarmaður minn,
Bragi Guðbrandsson. Þetta tókst
og tillagan var afgreidd af ríkisstjóm
og stjómarflokkunum. En því miður
náðist það ekki að ég gæti mælt fyrir
tillögunni fyrir þinglok, hvað þá
heldur að ég gæti fengið hana í gegn-
unt nefnd og síðan afgreidda. En í
þeirri íjölskyldustefnu er einmitt lagt
til að stjómvöld hverju sinni setji sér
markvissa fjölskyldustefnu og þar
em gefnar lfnur um til hvaða atriða
sé eðlilegt að líta til að ná frant þeirri
virkni sem leitað er eftir."
Hvað er á döfinni á næstunni er
varðar frekari rannsóknir á jafn-
réttismálum á Norðurlöndum?
„Þar vil ég nefna að hafin er undir-
búningur að fyrstu norrænu karlaráð-
stefnunni sem verður haldin í Stokk-
hólmi í lok apríl. Það verður fróðlegt
að vita hvemig þar tekst til því það
þarf ekki síst að verða viðhorfsbreyt-
ing á þeim væng til þess að þessi
góða samvinna haldi áfram að auk-
ast. Það er líka búið að ákveða að
koma upp norrænni rannsóknarstofu
í kvenna- og jafnréttisfræðum og
verður hún staðsett í Osló í tengslum
við háskólann þar. Þetta er með fyr-
irvara um afgreiðslu Norðurlanda-
ráðs, en það er búið að finna þessari
stofu forstöðumann og gert ráð fyrir
að fjármagn fáist til starfseminnar.
Lokaákvörðun um þetta verður tekin
í haust.“
Hvað er einna mikilvægast á
þessu sviði í norrænu samstarfi?
„Áframhaldandi aðgerðir um
Dags var öðmm þræði performans,
og í þessum performans kom fram
hans manífestó. En Dagur var sjaldn-
ast að leika. Þetta var líf hans. Fáir
launajafnrétti kynjanna er mjög mik-
ilvægt mál. Ég hef lýst því yfir að ég
muni koma á starfshópi til að fylgja
eftir þessari skýrslu sem kom út um
daginn. Það er líka mjög mikilvægt
að halda áfram samstarfi um að auka
þátttöku karla í þessari jafnréttis-
vinnu. Ennfremur að reyna að þróa
og prófa aðferðir við að koma sam-
þættingunni í gegn.“
Hvernig stöndum við í jafnrétt-
ismálum miðað við önnur Norður-
lönd?
„Við erum greinilega á eftir þeim í
ýmsum efnum. Við erum til dæmis
langt á efitir þeim hvað varðar þátt-
töku kvenna í stjómmálum. I ríkis-
stjómum Noregs, Danmerkur og
Svíþjóðar er nær jafnt hlutfall karla
og kvenna. I Noregi em konur um 40
prósent þingmanna og enn fleiri í
Svíþjóð. Hjá krataflokknum í Noregi
em konur helmingur þingmanna
flokksins samkvæmt kvóta og kratar
í Svíþjóð em með svokallaðan fléttu-
lista við framboð þar sem er kona,
karl, kona eða öfugt. Samanburður-
inn við Norðurlöndin er okkur því
fremur óhagstæður. Við höfum held-
ur ekki gripið til ýmissa aðgerða sem
gripið hefur verið til þar. Þess vegna
er mjög mikilvægt að halda áfram
þessu samstarfi. Skoða hvað hentar
hjá okkur og hvar við þurfum að taka
skildu það líf sem hann lifði: af
hverju fær maðurinn sér ekki vinnu,
af hverju skrifar hann ekki bækur
sem seljast, af hverju málar hann
á til að ná árangri.
Við emm með jafnréttisáætlun í
gangi og það á að koma úttekt á
henni að liðnum tveimur ámm. Þau
em einmitt liðin í sumar og það verð-
ur fróðlegt að sjá hvemig tekist hefur
til þessi tvö ár og einnig að sjá hvort
það hefur orðið árangur af þeim
áætlunum sem ráðuneyti og ríkis-
stofnanir settu sér,“ sagði Rannveig
Guðmundsdóttir félagsmálaráð-
heija.
í dag mælir Rannveig íyrir sam-
starfsáætlun í vinnumarkaðsmálum á
þingi Norðurlandaráðs og það gerir
hún sem vinnumálaráðherra Islands.
Hún var spurð hvort mikill ávinning-
ur væri af norrænu samstarfi.
„Við höfum afar mikið að sækja
til bræðraþjóðanna á Norðurlöndum
og það er mikið gagn af norrænu
samstarfi. Það er svo víða sem við
getum dregið lærdóm af þeirra
reynslu og því sem þær þjóðir em
búnar að gera úttekt á. Það er mjög
mikilvægt að þessi vettvangur verði
sem öflugastur enda er um að ræða
eitt þýðingarmesta samstarf sem við
eigum á sviði utanríkismála. Ég tel
að mikilvægið haldi áfram óháð því
hvort öll löndin eiga eftir að fara inn
í Evrópusambandið eða ekki,“ sagði
Rannveig Guðmundsdóttir að
lokum.
ekki sölulegri myndir? Ætlar maður-
inn aldrei að þroskast? Hjá flestum
stendur lífsperformansinn nefnilega
ekki lengur en hálfvolg uppreisn
æskuáranna, svo þroskast þeir ofan í
samdaun samfélagsins.
Dagur endurspeglaði skáldskap
sinn í framkomu sinni og lífsháttum.
Og Ijóðin hans slógu í gegn. Hann
sló nýjan hljóm sem tekið var eftir.
Strax. Að vísu stóð hann ekki einn.
Það er auðvelt að setja hann í sam-
hengi við önnur skáld af hans kyn-
slóð og meðal þeirra átti hann góða
félaga. En hljómur hans skar sig allt-
af úr. Hann var eins og götustrákur-
inn sem felur sig í Ijósinu."
Hann var ekki frjáls
Einar segir að síðustu árin hafi um
margt verið Degi erfið og sár: „Dag-
ur var ekki sáttur við aðstæður sínar
síðustu árin. Þessi ár á götunni, þessi
húsnæðisleysis ár voru honum kvöl.
Hann var enginn kóngur í ríki sínu.
Hann var ekki frjáls. Hann gat ekki
gert það sem hugur hans stóð til.
Hann hafði ekki í önnur hús að
venda en þar sem var drukkið.
Mappan með myndunum og kassinn
með litunum og penslunum voru
einhvers staðar í geymslu."
Einar Ólafsson skrifar um Dag heitinn Sigurðarson skáldbróður sinn og vin í nýju TMM
Götustrákurinn sem faldi sig í Ijósinu
Líf hans var performans - en Dagur var sjaldan að leika. Mynd: Jim Smart