Alþýðublaðið - 28.03.1995, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 28. MARS 1995
S m á r í k i
'i'
Vytautas Landsbergis var aðalfyrirlesari á fundi Varðbergs og Samtaka um vestræna
samvinnu sem haldinn var síðastliðinn laugardag. Það var Auðunn Arnórsson sem sat
fundinn fyrir Alþýðublaðið. Hann greinir hér á eftir frá því markverðasta sem þar kom
fram, veltir fyrir sér stjórnmálum á svæðinu og lítur á úrslit sveitarstjórnarkosninganna
sem haldnarvoru íLitháen um helgina
Vesturveldin þvo hendursínar
af Eystrasaltslöndunum
- með þau orð á vörunum
að sú hjálp sem Norður-
lönd gætu veitt þeim verði
að nægja. Eystrasaltsríkj-
unum stafar mikil ógn af
Rússlandi og Landsbergis
segir lífsnauðsyn að smá-
ríkin taki höndum saman
svo að stórveldin (fyrst og
fremst Rússland og
Bandaríkin) geti ekki geng-
ið á svig við hagsmuni
þeirra segir Landsbergis.
Eins og greint var frá í Alþýðu-
blaðinu síðastliðinn miðvikudag
kom fyrrverandi forseti Litháens,
Vytautas Landsbergis, hingað til
lands um helgina og var ræðumaður
á fundi Samtaka um vestræna sam-
vinnu og Varðbergs sem fram fór á
Hótel Sögu á laugardaginn.
í ræðu sinni málaði Landsbergis
upp svarta mynd af ástandinu í Rúss-
landi og gagnrýndi hegðun Vestur-
landa í garð rússneskra ráðamanna -
nú, þegar stríðið í Tétsjeníu hefur
geysað í margar vikur og kostað um
50 þúsund manns lífið.
Landsbergis hefur áhy ggj ur af því,
að Rússar komist upp með að fara
með styrjöld á hendur Tétsjeníu án
afskipta Vesturlanda, þar sem viðbú-
ið sé, að Rússar komist þar með upp
á lagið og muni auðveldlega freistast
til að grípa til álíka aðgerða gegn
öðrum smærri nágrönnum sínum. A
þennan hátt stafi Eystrasaltsríkjun-
um sérstök hætta af þróun mála síð-
an Tétsjeníu-átökin hófust. Lands-
bergis undirstrikar það, að öryggi
Eystrasallslandanna verði ekki
tryggt nema með því að fá inngöngu
í samtök vestrænu ríkjanna: ESB,
VES, NATO. Hann lítur svo á, að
það væru einnig hagsmunir lýðræð-
isríkja Vestursins, að hinir nýsjálf-
stæðu nágrannar Rússa (eða nýjasta
stórveldiskerfis þeirra, Samtaka
sjálfstæðra ríkja) fengju hlutverk út-
varða hins vestræna öryggiskerfis.
Vinningstölur
VINNJNGAR FJÖLDI VÍNNINGA UPPHÆÐ Á HVERN ViNNING
Q 5af5 ö 2.033.740
||+4af5 1 327.600
0 4af 5 101 5.590
J 3 af 5 2.836 460
BÓNUSTALA:
28
Heildarupphæð þessa viku:
kr. 4.230.490
UPPtÝStNQAR, SÍMSVARf 91 - «8 16 11
UIKKUUNA99 10«(. ItxrAVARPASI
Vytautas Landsbergis: Gagnrýnir
þá forgangsröðun mála, sem for-
ysturíki Vesturlanda fylgja: hún
felist í því að leggja meiri áherslu
á að halda góðum samskiptum
við Rússa, þó það kosti það að
Rússar komist upp með að hafa
sína hentisemi í samskiptum sín-
um nágrannaríki á borð við
Eystrasaltslöndin. A- mynd: E.ÓI.
Landsbergis gagnrýnir því sérstak-
lega þá forgangsröðun mála, sem
forysturíki Vesturlanda fylgi: hún
fælist í því að leggja meiri áherslu
á að halda góðum samskiptum við
Rússa, þó það kosti það að Rússar
komist upp með að hafa sína
hentisemi í samskiptum sínum
við þau nágrannaríki, sem háðust
eru þeim samskiptum. Litháen er
enn mjög háð viðskiptum við
Rússland; helmingur útflutnings
Litháens fer til þess að greiða fyr-
ir orku, olíu og aðra hrávöru frá
Rússlandi. Rússnesk stjómvöld
nota þetta ástand til að þrýsta Lit-
háum til að haga sér að þeirra
vild. Þá benti Landsbergis einnig
á, að Vesturveldin „þvægju hend-
ur sínar“ af Eystrasaltslöndunum
með þau orð á vörunum að sú
hjálp sem Norðurlönd gætu veitt
þeim yrði að nægja. Og því sé það
orðið ljóst að Rússland sé reiðu-
búið að fóma lífi sinna hermanna
til að endurheimta yfirráð yfir
Eystrasaltsríkjunum en Vestur-
veldin væru aftur á móti ekki
reiðubúin til neinna fórna til að
tryggja öryggi þeirra. Því sé það
lífsnauðsyn að smáríkin taki
höndum saman svo að stórveldin
(þar á Landsbergis fyrst og lrernst
við Rússland og Bandaríkin) geti
ekki gengið á svig við hagsmuni
þeirra.
Þessa þróun segir Landsbergis
einnig hafa neikvæð áhrif á innanrik-
ismál síns lands: Fólkið í landinu
verði fyrir vonbrigðum með stefnu
Vesturlanda og slík vonbrigði væm
vatn á myllu hinna gömlu valdaað-
ila: kommúnistanna og arftaka
þeirra.
I þessu sér Landsbergis eina af
ástæðunum fyrir sigri „gömlu afl-
anna“ í síðustu kosningum, þar sem
kosningabandalag fyrrverandi
kommúnista - undir forystu hins
fyrrverandi forystumanns í litháíska
kommúnistaflokknum, Algirdas
Brazauskas, sem nú er forseti lands-
ins - náði hreinum meirihluta á lithá-
íska þinginu. Svipuð þróun hefur átt
sér stað í fleiri nýfrjálsum ríkjum
hinnar fyrrverandi Austurblokkar.
Landsbergis, sem er formaður
íhaldsflokksins, er nú einn helsti for-
mælandi stjómarandstöðunnar á
Jón Baldvin Hannibalsson og Vytautas Landsbergis kynntust vel í sjálf-
stæðisbaráttu Eystrasaltslandanna fyrir nokkrum árum. Jón Baldvin
hlýddi á erindi Landsbergis og ræddi við hann að loknum fundi á laug-
ardaginn var.
bættan, einkarekinn landbúnað, sem
geti staðið undir sér og skilað arði.
Það sé ekki fyrr en þetta hafi tekist,
sem hægt verði að reikna með bætt-
um hagvexti í landinu og auknum
tekjum rfkissjóðs, sem að sjálfsögðu
sé undirstaða þess, að ríkið geti þjón-
að hlutverki sínu sem skyldi. Þessi
hagfræðilegu rök eru þó ekki þau
einu, sem Landsbergis tengir einka-
væðingu landbúnaðarins. Hann
leggur ekki sfður áherslu á að endur-
reisa bændamenninguna. Hún lifir
að hans sögn á lifandi tengslum
ræktunarmannsins við jörðina. Þessi
tengsl vildi sovétvaldið slíta og tókst
það með samyrkjunni. Hún byggir á
A-mynd: E.ÓI.
„Niðurstööur kosninganna virðast stað-
festa, að trú almennings á stjórn gömlu afl-
anna sé brostin: Hægri flokkarnir unnu stór-
an sigur...Flokkur fyrrum kommúnista hlaut
aðeins tæp 20% atkvæða, sem telst afhroð
miðað við úrslit þingkosninganna síðustu
fyrir tveimur og hálfu ári."
fyrir:
ÁRSHÁTÍÐINA?
Hjó RV færð þú öll óhöld til veislunnar s.s.
diska, diskamottur, glös, glasamottur,
hnífapör, servéttur, partívörur, dúka o.m.fl.
Líttu við og skoðaðu úrvalið!
Með allt á hreinu !
REKSTRARVÖRUR Ry
D CTT ADUAICI O _ 1 ncvi/ i - riiii n-r c c c a
RETTARHALSI 2*110 REYKJAVIK • SIMI: 91-875554
þingi.
Hann segir „gömiu öflunum“ hafa
tekist að komast til valda með lof-
orðum, sem þau síðan engan veginn
hafi getað staðið við. Þótt núverandi
stjómvöld hafi ekki hætt alfarið við
einkavæðingaráætlun fyrri stjórnar,
þá fari hún nú eingöngu þannig fram,
að gæðingar gamla kerfisins fá ríkis-
fyrirtæki keypt á vildarkjörum. Að-
spurður segir Landsbergis ástandið
þó vera alvarlegast í landbúnaðinum,
undirstöðuatvinnuvegi þjóðar sinn-
ar. Stjómin hafi ekki verið viljug til
að stíga þau skref í lagasetningu og
öðmm aðgerðum, sem nauðsynlegar
séu til að búa í haginn fyrir endur-
þeirri hugmyndafræði, að reka land-
búnað sem iðngrein. Nú er það svo,
að hin Eystrasaltslöndin tvö, Eist-
land og Lettland, hafa af mikilli ein-
urð rekið stjómarstelnu, sem miðar
að því að laða að sem mestar erlend-
ar fjárfestingar. Litháar hafa ekki
fylgt slíkri stefnu af sama kappi. Að-
spurður um þetta svarar Landsbergis
því til, að víst sé það keppikefli að
laða að erléndar fjárfestingar. Enn sé
það þó því miður svo, að stjómin
hafi ekki sett lög, sem nauðsynleg
séu til að greiða fyrir fjárfestingum.
Stjómin ber það fyrir sig, að stjórnar-
skráin kveði svo á, að erlendum ein-
staklingum og fyrirtækjum sé bann-
að að eiga land og lóðir f Iandinu.
Það sé fyrst og fremst af þessari
ástæðu hve treglega hafi gengið að
laða að erlenda fjárfesta fram að
þesísu.
A sama tíma og á heimsókn
Landsbergis á íslandi stóð fóm fram
sveitastjómarkosningar í Litháen.
Þeirra vegna þurfti hann að flýta för
sinni heim strax á sunnudag. Hann
hafði miklar áhyggjur af útkomu
kosninganna. Hann sagði að það
væru svo margir þræðir sem tengdu
menn við fortíðina og það væm
einkum þeir, sem styddu endurbæt-
ur, sem væm líklegir til að sitja
heima. Hann vonaðist samt til þess,
að kjörsókn yrði góð - að þjóðin léti
sig þessar kosningar varða og léti í
þeim í Ijós vonbrigði með núverandi
stjómarstefnu og sneri bakinu við
„gamla kerfinu" í hinum nýju klæð-
um Brazauskasar og Sleseviciusar
forsætisráðherra. Niðurstöður kosn-
inganna virðast staðfesta, að trú al-
mennings á stjóm „gömlu aflanna“
sé brostin: Hægri flokkarnir unnu
stóran sigur. Kjörsókn var að vísu
slæleg, aðeins um 42 af hundraði, en
samkvæmt bráðabirgðaniðurstöðum
hlaut íhaldsflokkur Landsbergis rúm
29% atkvæða, sem er hæsta atvæða-
hlutfall allra flokka, sem buðu fram
að þessu sinni. Hinn borgaralegi
flokkurinn, Kristilegir Demókratar,
sem starfað hefur með flokki Lands-
bergis í stjómarandstöðunni á þingi,
hlaut milli 16 og 17 af hundraði at-
kvæða. Flokkur fyrrum kommúnista
hlaut aðeins tæp 20% atkvæða, sem
telst afhroð miðað við úrslit þing-
kosninganna síðustu fyrir tveimur og
hálfu ári. Landsbergis ætti því að
geta tekið gleði sína á ný og horft
með meiri bjartsýni til næstu þing-
kosninga árið 1996.
Ahugaleikhús með atvinnuleikurum
Leikfélag Akureyrar
Þar sem Djöflaeyjan rís {Leikgerö
Kjartans Ragnarssonar á skáldsög-
um Einars Kárasonar, Þar sem
Djöflaeyjan rís og Gulleyjunni)
Lýsing
Ingvar Björnsson
Leikstjórn
Kolbrún Halldórsdóttir
Tónlistarstjórn
Karl O. Olgeirsson
Leikmynd og búningar
Axel Hallkell Jóhannesson
Leikhús
Magnús
Árni
Magnússon
, jjm skrifar
Leikfélag Akureyrar fmmsýndi
á föstudagskvöldið leikgerð
Kjartans Ragnarssonar á tveim-
ur skáldsögum Einars Kárason-
ar. Þtir sem Djöflaeyjan rís og
Gulleyjunni.
Það þarf vart að tíunda sögu-
þráðinn fyrir þeim sem þetta les,
því allt að því útilokað er að sá
hinn sami hafi ekki lesið þessar
bækur, eða séð þessa sömu leik-
gerð í skemmu vestur á Melum
fyrir nokkmm ámm.
Þessar sögur hafa náð að skjóta
svo styrkum rótum í þjóðarsálinni,
að vart er til mannsbam hér á landi
sem ekki þekkir sögupersónur
þeirra með nafni. (Ef einhvererað
villast til að lesa þessa umfjöllun
án þess að þekkja sögurnar, þá
ráðlegg ég þeim hinum sama að
hætta lestrinum nú þegar og verða
sér úti um bækumar til að geta tal-
ist viðræðuhæfur um íslenskar
b ó k -
menntir dagsins í dag.)
Það var þakklátur salur á fmmsýn-
ingarkvöldi Djöflaeyjunnar norður á
Akureyri. Ahorfendur hlógu mikið
og klöppuðu ávallt þegar þeim þólti
eitthvað vel gert. Svona eins og þetta
væm allt saman lítil kabarettatriði á
sjói með Gunna Þórðar, frekar en
samþjöppuð heildstæð leiksýning.
En auðvitað er mikil músik í verk-
inu, húmor og gleði, auk þess sem
líklegt er að flestir sem sjá þessa sýn-
ingu séu að rifja upp kynni við gamla
kunningja; spákonuna og Tomma
kaupmann, Badda, Dollí og Danna,
frændfólkið sem seldi kananum
Miðnesheiðina og alla hina... - og
þar með endurvekja gamlar minn-
ingar, sem hugsanlega em samofnar
eigin lífsreynslu áhorfenda, því kyn-
slóð móður minnar man þessa tíma
og þekkti jafnvel fyrirmyndir sögu-
persónanna.
Sýningin var ágæt, hefðbundin og
kom ekki á óvart, og var góð
skemmtun. Svona eins og áhugaleik-
hús nteð atvinnuleikumm, en þannig
er nú einu sinni Leikfélag Akureyrar.
Það er ekki hægt að gera sömu kröf-
ur til þess um framsækni í verkefna-
vali og uppsetningum og leikhús-
anna á höfuðborgarsvæðinu, einfald-
lega vegna þess að tíu sinnum færri
búa á Akureyri en í Reykjavík og ná-
grenni og leikhúsið verður að fylla
sinn sal.
Eftirminnilegastur er leikur ungu
leikaranna - Bergljótar, Þórhalls,
Dofra, Sigurþórs og Rósu Guðnýjar
- sem voru hvort öðm magnaðra í
persónusköpun sinni á sviðinu.
Bergljót Arnalds í hlutverki Dollíar
er gangandi kynorka. Alger bomba.
Fangar athyglina, einhvemveginn
alltaf hálf ólétt. Þórhalli Gunnars-
syni sem Badda er trúandi til alls.
Hættulegur töffari, en þó brjóstum-
kennanlegt og ofvaxið dekurdýr,
þegar andlegir sigrar bróður hans
skyggja á athyglina sent hann helur
ávallt notið. Hann ber fall Badda
djúpt í sér og tekst vel upp í þessu
hlutverki. Dofri Hermannsson og
Sigurþór Albert Heiniisson eru
ekki í mjög tímafrekum hlutverkum.
en þeim mun fyrirferðarmeiri. Þessir
tveir leikarar eiga stóran þátt í að
skapa dýpt sýningarinnar, að hinum
ólöstuðum. Dofri snerti mann virki-
lega í snilldarlega útfærðu flugslyss-
sýn-
atriði. I þvf náði
ingin hápunkti sínum.
Vitaskuld á leikstjórinn Kolbrún
Halldórsdóttir ásamt leikmynda-
hönnuðinum Axel Jóhannessyni
heiðurinn af styrk myndarinnar sem
brugðið var upp, en Dofri sýndi þar á
einstakan hátt list leikarans þar sem
hann dinglaði á milli lífs og dauða í
krefjandi atriði þar sem tímasetning-
in verður að vera teiknuð í hjartað.
Dofri sannar það hér að hann á skilið
að fá að spreyta sig í burðarhlutverk-
um. Ogæfumaðurinn Grjóni í með-
förum Sigurþórs Alberts er svo sann-
færandi að hann gæti allt eins verið á
flótta undan réttvísinni í alvörunni.
Sigurþór er leikari sem landsmenn
eiga heimtingu á að sjá meira til. Það
sem þó hefur sést til hans á umliðn-
um árum hefur ávallt verið óaðfinn-
anlega unnið.
Rósa Guðný Þórsdóttir jaðraði
við að vera of yfirkomin af lífsharmi
og ömurleika í hlutverki Þórgunnar
og halði ég meira gaman af henni
sem gellunni hans Badda. Sannkall-
að beib.
Eldri kynslóðin stendur einnig
sannarlega fyrir sfnu í þessari sýn-
ingu og þarf það ekki að koma nein-
um á óvart þar sem Sigurveig Jóns-
dóttir og Þráinn Karlsson eru afar
reyndir leikarar. Flestir leikarar eru
eins og góð vín og batna með aldrin-
um. Aðrir leikarar áttu ágæta spretti.