Alþýðublaðið - 28.03.1995, Blaðsíða 5

ÞRIÐJUDAGUR 28. MARS 1995
ALÞYÐUBLAÐIÐ
u m e n n
Sögumenn af öllum stærðum og gerðum stíga fram í dagsljósið
„Heilmikil von með
mannskepnuna"
- segir Eyvindur Eiríks-
son, rithöfundur um
sögumannakvöld í Kaffi-
leikhúsinu í Hlaðvarpan-
um.
„Sögumenn mjög viðkvæmar sál-
ir, það er sagt svo, allavega um þá
sem teljast til frumbyggja en ég er nú
að vfsu ekki slíkur,“ segir Eyvindur
Eiríksson þegar blaðamaður Al-
þýðublaðsins reyndi að plata hann til
að segja sér sögu. Evindur er einn af
þeim sem eru í forsvari fyrir allbreið-
um hópi sem stendur fyrir sögu-
kvöldum í Hlaðvarpanum. Fyrsta
sögukvöldið var fyrir tæpri viku og
tókst með fádæmum vel og var sleg-
ið aðsóknarmet í húsinu. „Maður
þarf að snúa á vissan veg,“ sagði Ey-
vindur og var ekki tilbúinn að segja
sögu í gegnum símann og vísaði á
nafna sinn Erlendsson í því sam-
bandi.
Eyvindur Eiríksson segir að sögu-
kvöldin eigi við ákveðin vandamál
að stríða. „Það getur verið erfitt að
flytja þessa sögu sem er milli manns
og manns. Oft miðast þessar sögur
við það að það séu einn eða fáir
áhorfendur sem em þá nákomnir
sögumanni. Vandinn felst þessari út-
víkkun, að þetta verði ekki óper-
sónulegt með fleiri áhorfendum.
Menn segja sögur í lúkamum, menn
segja sögur í kaffiskúmum, í eldhús-
inu og yfir bjórglasi. Það er hinn eig-
inlegi sögustaður og fjöldi manna
sem segja yndislegar sögur við slík
tækifæri vilja ekki koma þegar svo
stór hópur áhorfenda er samankom-
inn. Þess vegna em nú oft í þessu
leikarar og rithöfundar og slíkir."
Eyvindur segir erfitt að útskýra
hvað það sé sem geri góðan sögu-
mann.
„Það veit ég ekki. Það er allt
mögulegt. Það er eitthvað sem ekki
er hægt að lýsa. Það er framkoma
mannsins og vera hans öll. Stundum
fer maður að hugsa um það á eftir
með menn sem em skemmtilegir og
segja skemmtilega frá og fer að rifja
sögumar upp, þá vom þær ekkert
sérstaklega merkilegar sem slíkar.
Það kannast sjálfsagt margir við það
að ætla sér að endursegja brandara
eftir einhverjum öðrum og það
hreinlega gengurekki upp. Menn em
afskaplega misjafnir að þessu leyt-
inu. Sumir geta sagt nánast hvað sem
er og eru alltaf skemmtilegir. Aðrir
verða aftur á móti að vanda sig meira
til að vera áhugaverðir. Það er mikil-
vægt í þessu að ná sambandi við
áhorfendur, að tala beint til þeirra, þú
ert að segja manni sögu. Eg held að
það sé mikilvægt að þeir sem hlusta
finni að það er verið að segja þeim
sögu hverjum fyrir sig en ekki bara
einhverjum stómm sal. Ef áhorfand-
inn finnur til þess þá er svo sem allt í
lagi að það séu lleiri að hlusta."
Nú em sjálfsagt einhveijir sem
vilja sjá þetta sem fremur gamaldags
fyrirbæri á tölvuöld þar sem tíminn
líður hratt og allt það. En Eyvindur
erekki ásama máli.
„Það kemur í ljós að þetta er af-
skaplega „aktúelt“ og þetta verður
mjög vinsælt. Það er þvert á móti að
þetta fari í bág við tímann. Mann-
skepnan er nú einu sinni þannig að
henni er bölvanlega við að láta loka
sig inni hvort sem það er bak við
múra eða inni í tölvuskjá. Sem betur
fererheilmikil von með mannskepn-
una.“
Það er mönnum í sjálfsvald sett
hvort þeir setji niður punkta áður en
þeir setjist í sögustól en Eyvindur er
ekkert endilega á því að það sé
ákjósanleg leið. Hann segir þó að á
síðasta sögukvöldi þá hafi Matthías
Bjarnason, alþingismaður, sem var
mjög skemmtilegur, verið með
punkta.
, Já, enda sagði hann margar smá-
sögur, nánast skrítlur af hinum og
þessum körlum og kerlingum sem
hann hafði hitt. Hinir voru fæstir
með punkta. Þú þarft bara að kunna
söguna og segir hana svo bara. Ég
man til dæmis eftir því þegar ég var á
Storyteller Festivali í Kanada, þá var
þar maður af rússneskum ættum,
prófessor frá Ottawa í rússneskum
bókmenntum. Hann var með heil-
mikla punkta og fór að segja sögur
upp úr verkum Dostojevskís eða
einhverra þessara rússnesku kappa.
Hann komst alls ekki frá því einmitt
vegna þess að hann var háður þess-
um punktum,
hann vafði sig
inni í flækjur, fór
að segja allt of ná-
kvæmlega Ifá og
endurtaka samtöl
og svona og þegar
hann var búinn að
tala í hálftfma, þá
nánast gafst hann
upp.“
Það eru til at-
vinnusögumenn
víða. Iramir eiga
sér langa hefð í
því og í Kanada
eru menn sem
lifðu á því að
segja sögur þann-
ig að þetta er
ákveðið fag. Is-
lendingar eiga
ríka söguhefð en
Eyvindur bendir á
það að hún felist
fyrst og fremst í
því að skrifa niður
og lesa sfðan upp.
„Það er það sem
gerir að við nálg-
umst þetta nreð
varfærni rneira og
vitum ekki alveg
unr hvað við erum
að tala: Skrifum
fyrst niður og lesum upp. En þetta er
ekki það.“
Upphaf-sögukvöldanna má rekja
til þess að Eyvindur Eiríksson, Sjón,
Sigfús Bjartmarsson og Þórunn
Valdimarsdóttir fóra, reyndar hvert
um sig, á Storyteller Festival eða
Sögumannahátíð í Kanada og heill-
uðust að því sem þau þar sáu. Það er
talsvert um slíkar hátíðir í Ameríku
einkum meðal þeirra sem vilja varð-
veita forna inenningu indíána. Það
var síðan Asa Richardsdóttir hjá
Kaffileikhúsinu sem setti kraft í að
koma þessu á koppinn í Hlaðvarpan-
um. Næstkomandi miðvikudags-
kvöld verður annað sögukvöld hald-
ið og eru sagnamenn Erpur Þórólf-
ur Evyindarson en hann er fulltrúi
ungu kynslóðarinnar og mun tjá sig á
þeirri tungu sem henni er töm, Ey-
vindur Erlendsson leikari, skáld og
Eyvindur Erlendsson, leikari,
skáld og kvikmyndagerðarmaður
segir sögu í Hlaðvarpanum: „En
þar var á vist ein vitlaus kerling
sem bókstaflega sat um að drepa
sig og drekkja sér í dýinu."
kvikmyndagerðarmaður, Hlín Agn-
arsdóttir leikstjóri, Jón Böðvars-
son ritstjóri og sagnaþulur, Sveinn
Kristiasson Strandamaður, veiði-
maður og kennari og Tryggvi G.
Hansen torfhleðslumaður og hof-
smiður.
„Við getum gert tilraun," sagði Eyvindur Erlendsson, einn þeirra sögu-
manna sem stíga á stokk næsta miðvikudagskvöld. „En þess ber náttúralega
að geta að helmingur í þessu eru þagnir og músíkin í frásögnin og maður
þarf að horfa framan í fólk þannig að þetta sé allt í alvöranni.“ Og það er
ekki ofsagt hjá Eyvindi, tilþrifin við flutning sögunnar vora slík að því verð-
ur vart komið til skila á prenti, enda um annan miðil að ræða. En til að gefa
einhverja hugmynd era settar innan sviga vísbendingar um á hvaða róli
sögumaðurinn var. Þetta er upphaf þeirrar sögu sem Eyvindur ætlar að segja
í Hlaðvarpanum og í kaupbæti fengust brot úr bragi nokkram sem Eyvind-
ur setti saman um þá sögu sem hann ætlar að segja þeim gestum sem mæta
á miðvikudagskvöld.
Sigurdur bóndi, Gísli vinnu-
madur og vitlausa kerlingin
Þið kannist við túnin í Efsta-dal. Jú, jú. (Þögn.) Þau eru sko svoleið-
is brött að þeir segja að ef þau hölluðust bara dálítið meira þá mætti slá
þau á röngunni líka. (Þögn ogþá uppsveifla.) Flughál og illslæg eftir því
og fólk mátti einnig eiga von á því ef það fór út fyrir bæjarhlaðið á
sauðskinnsskónum í þurrki (og nú hrattán þess að anda.) að nema ekki
staðar fyrr en bara á bólakafl oní dýinu fyrir neðan túnfótinn sem var
alveg (hœkkaður tónn.) hyldjúpt og sagt að það hefði einhvern tíma far-
ið oní það rolla (...) og aldrei komið upp aftur fyrr en bara mörgum ár-
uni seinna einhvers staðar suður í Flóa. (Þögit.)
En þar var á vist ein vitlaus kerling sem bókstaflega sat um að drepa
sig og drekkja sér í dýinu. (...) Sigurður bóndi var framtakssainur og
duglegur (Harkalegt stopp og svo allt á fullt án þess að anda.) hann átti
sér plóg og plægði langt á undan öðrum og girti túnin með gaddavír af-
skaplega hjúumglaður og ástfullur maður á sínum sviðum og mikið
hafður í nefndum því þá voru þeir tímar að byrja. (Þögn og nefsog.)
(Upptónn.) Hann hafði þann vinnumanninn sem Gísli hét og (... svo
á futla ferð.) og fór afskaplega vel á með þeim og mátti segja að þeir
dáðu hvern annan og næstum því mátti segja að þetta væri eitthvert
það allra besta par af vinnumanni og húsbónda sem þekktist í landinu
því enda Gísli afskaplega húsbóndahollur og jafnvel svo (hraðinn tek-
inn niður án þess að anda.) að Sigurður bóndi græddi á því að fara að
heiman því þá fannst Gísla skylda sín að vinna á við þá báða og jafnvel
meira til og trúði Sigurður honum enda fyrir flestu. (Þögn.)
(Tónsveifla uppávið.) Hann átti klofstígvél - Gísli þessi - og sló á
þeim. (Fnœst, þá þögn.) Já, og er þegar Sigurður bóndi plægði með nýja
plógnum sínuin (Gefið í.) sem var náttúrulega níðingsverk fyrir hesta
að draga ætlað fyrir miklu stærri hesta heldur en hann hafði og átti þó
röska hesta, að þá fylgdi hann svo fast á eftir að klárarnir máttu bara
(Upptónn.) stórpassa sig að fá ekki plóginn í hækilbeinið og rassgatið.
„Og svo framvegis,“ sagði Eyvindur, „og segir sagan frá atburði sem var
milli þeirra Gísla og vitlausu kerlingarinnar sem óvart varð til að lækna hana
af brjálæðinu. En viðförumnúekki Iengra í þetta"
Þiö kannist við túnin í Efsta-dal efra
og ósköp eru þau brött
flughál og illslæg og eftirtekjan
ekki upp í nös á kött.
Þar var á vist ein vitlaus kerling
vandræðagripurinn
sem bókstaflega sat um að drepa sig og drekkja sér i dýinu
við túnfótinn.
Og f lok bragsins, sem er talsvert lengri, er
mórölsk umþenking í eins og á ad vera:
Maðurinn allur er ýmsan veg gerður
ýmist domm eða hress
og enginn veit nær hann vitlaus verður
veriði sæl og bless.
Bergljót Arnalds og Rósa Guðný Þórsdóttir
Djöflaeyju Leikfélags Akureyrar.
hlutverkum sínum í
Ef maður á að vera að nefna það
sem helst fór í taugamar þá vora tón-
listaratriðin frernur viðvaningsleg og
komý og hugsanlega hefði kabarett-
svipur leikritsins minnkað ef þeim
hefði einfaldlega verið sleppt. Mað-
ur hafði það á tilfinningunni að verið
væri að troða þeim inn svona í von
um þau viðbrögð sem áður var lýst
frá þeim leikhúsgestum sem klæða
sig í sparifötin, fara út að borða og
drekka eina rauðvínsflösku áður en
þeir skella sér í leikhúsið. Síðan fara
þeir í Sjallann.
„ Eftirminnilegastur
er leikur ungu leik-
aranna.-.Bergljót
Arnalds í hlutverki
Dollíar er gangandi
kynorka. Alger
bomba. Fangar at-
hyglina, einhvern-
veginn alltaf hálf
ólétt. Rósa Gudný
Þórsdóttir jaðraði
vid að vera of yfir-
komin af lífsharmi
og ömurleika í hlut-
verki Þórgunnar og
hafði ég meira
gaman af henni
sem gellunni
hans Badda.
Sannkallað beib."
Auðvitað spillir það alltaf nokkuð
fyrir að þekkja plottið, vita endinn og
kunna brandarana, en vissulega má
mæla með þessari sýningu Leikfé-
lagsins sem ágætri kvöldskemmtun á
Akureyri.
Skemmtileg sýning uin kunnug-
legar persónur. Helstað kaharett-
andiiin geri liana ekki eins heild-
stœða og efni standa til.
Vegna góðra undirt
við áskrifendasöfnun
tLPYMBUÐID
-SMWK fWAlfK
til áekrifendaleike!
Á nasðtu fjórum vikum verða dreq'm útd" nöfn áskrifenda blaðsins vikulega
Pregin verða út 2 nöfn í hverju kjördaemi oq nöfn hinna heppnu
birtast í Alþýðublaðínu á miðvikudögum og föstudögum.
Vinningshafamir eru úr Suðurlandskjördæmi:
. - Hreinn Erlendsson (Heiðmörk 2, 000 Selfossi) oq
jnús borfinnsson (Hasðargarði, 000 Kírkjubasjarklaustri).
Vinningarnir eru gjafabréf á vöruúttekt
íSkátabúðinni /p/-) /0/0/0
að krónur ^L/iC/L/L/, "
■Mk
skHfetofur Al
<götu Á~10, sími 91-6:
áðkrifendur - nýir sem gamlir
ðublaðsins í Alþýðuhúsinu í Reykjavík,
66, mynrisenriir 91-629244.
eru i pottinum.