Alþýðublaðið - 27.06.1995, Blaðsíða 5

ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚNÍ1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
ir?
óknarpresta - og forstöðumanns Krossins
nnri mál
snningar
miðað við þá hefð sem rikt hefur um
að prestaköll eigi að auglýsa og prest
eigi að skipa,“ sagði séra Gunnlaug-
ur Stefánsson, sóknarprestur í Hey-
dölum.
„Fram á þennan dag hefur það gilt í
kirkjunni að þegar enginn prestur hef-
ur gefið sig fram við auglýsingu
prestakalls þá hafa sóknamefndir eða
biskup farið að leita að manni sem
vildi taka við embætti tímabundið og
hann þá kallaður og settur í ákveðinn
tíma. En þegar farið er að nýta þessa
leið í lögunum sem forgangsleið þá
hlýtur mörgum að bregða í brún.
Þarna er verið að umbylta hefðinni
sem hefur ríkt. En kannski að löggjaf-
inn hafi einmitt verið að opna þessa
leið. Sé svo hefði sú umræða sem nú
fer fram átt að eiga sér stað er verið
var að setja lögin,“ sagði'Gunnlaugur.
„Ég hef alltaf verið hlynntur rétti
sóknarbama til að hafa mjög víðtæk
áhrif á kjör presta og taldi að þann
vanda sem var við.að etja við prest-
kosningar mætti fyrst og fremst rekja
til prestanna sjálfra. Eg tel að það
styrki presta í starfi að geta líka þegið
hið veraldlega umboð sitt frá sóknar-
bömunum. Það er bæði veraldlegt og
andlegt umboð sem presturinn fer
með. Ég er síðasti presturinn sem var
kjörinn í almennum prestkosningum
en það var í ársbyijun 1987. En nú er
það sami hópurinn sem ræður því
hvaða prestur verði ráðinn hvort sem
auglýst er eða prestur kallaður til
starf'a."
Þarfþá að breyta lögum um þetta?
,,Ég hef verið að mæla fyrir því inn-
an kirkjunnar að ýmsar starfsreglur
sem settar em verði ekki bundnar í
lögum heldur setji kirkjuþing reglur
þar um. Það er búið að ákveða að setja
á nefnd til að skoða þetta, en málið
hefur verið í stöðugri endurskoðun frá
því Iögin vom sett.“
Er deilt um önnur mál innan
Idrkjunnar?
„Ég held að það sé almennt ekki
miklar deilur innan kirkjunnar. Þetta
er eins og í stóm samfélagi að einstak-
linga getur greint á um einstök atriði.
Fjölmiðlar eru hins vegar farnir að
fylgjast betur með en áður og þess
vegna virðist meira um deilur á yfir-
borðinu. Það hefur sjaldan verið jafn
góður friður um kenningarlegan
gmndvöll kirkjunnar og nú er. Fyrr á
öldinni logaði allt í guðfræðilegum
deilum. Guðífæði mannréttinda hefur
verið að eflast mjög innan kirkjunnar
síðustu ár og um það góð samstaða.
Kirkjan hefur verið að taka afstöðu til
félagslegra málefna í auknum mæli og
kirkjan hefur verið að láta til sín taka á
vettvangi friðannála og mannréttinda-
mála. Kirkjan lagar sig að þjóðfélags-
legum aðstæðum hverju sinni hvað
varðar skipulag og starfshætti en
kenningarlegur gmndvöllur hennar er
alltaf sá hinn sami. Það er mjög mikil-
vægt að veija sjálfstæði safnaðanna og
þeir geti tekið sínar ákvarðanir án þess
að eitthvert yfirvald sé að grípa þar
inn í. Sóknarkirkjan er sem betur fer
mjög óháð ríkinu sem er afar mikil-
vægt og vill gleymast í umræðunni,"
sagði séra Gunnlaugur Stefánsson.
■ Séra Karl Sigurbjörnsson
Stór orð
hafa fallið
„Það eru miklar breytingar að
ganga yfir og eðlilegt að deilur séu
uppi við slíkar aðstæður. Menn em að
fóta sig við breyttar aðstæður í stjóm-
un og ýmsar samskiptadeilur sem hafa
komið upp eru skiljanlegar í ljósi
þess,“ sagði séra Karl Sigurbjörns-
son, sóknarprestur í Hallgrímskirkju.
,£g held að það sé ekki djúpstæður
ágreiningur um þetta köllunarákvæði
sem talsvert hefur verið rætt um. Ef
tekst að breyta lögunum næst eflaust
samstaða um að fella þetta ákvæði út,
það er að segja að gera það að ftum-
reglu að embætti verði auglýst. Hins
vegar em mismunandi áherslur varð-
andi stjómun og um samskipti presta
og sóknarnefnda. Það em að verða
breytingar á uppbyggingu og starfs-
háttum safnaða og þá eru menn að
fóta sig í því umhverfi. En það er ekki
guðfræðilegur eða kenningarlegur
ágreiningur innan kirkjunnar. Á
prestastefnunni var samþykkt mjög
merkileg ályktun sem hefur verið unn-
in í samstarfi kirknanna í Bretlandi og
á Norðurlöndum og ennfremur í
Eystrarsaltslöndunum um samskipti
þessara kirkna. Þetta er mjög söguleg
ályktun sem rann ljúflega í gegn,“
sagði Karl.
En menn eru ekki sammála um
allt innan kirkjunnar?
„Nei, og ég held að það sé að sumu
leyti merki um líf. Hins vegar hafa
menn ekki alltaf gætt stillingar í hita
leiksins og látið stór orð falla og
kannski heldur þung. Ég tel að and-
rúmsloftið hafi að sumu leyti hreinsast
á prestastefnunni. Hins vegar veit ég
ekki hvort svona fjöldafúndir séu eðli-
legur vettvangur til þess að ræða um
persónuleg og viðkvæm mál. Það er
erfitt að vinna úr því í margmenni og
það varð nokkur hvellur í lokin varð-
andi Hveragerðismálið. Það setti
skugga á prestastefnuna og þessu lauk
í hálfgerðu uppnámi gagnvart því
máli.“
En tókst prestastefnan vel í heild?
„Það fer eftir því við hvað maður
miðar. Þetta er stór og mikil samkoma
þar sem margt ber á góma. Sumt tókst
vel og annað ekki. Það voru mjög
málefnalegar umræður um þetta stóra
frumvarp um stöðu og skipulag kirkj-
unnar. Ef það verður að lögum verður
kirkjan gerð sjálfstæðari gagnvart rík-
isvaldinu og hún fær frelsi í sínum
málefnum. Það er gríðarlega stórt
skref og líka vandasamt mál. Það voru
mjög gagnlegar umræður og skoðana-
skipti um þetta mál og sú nefnd sem
er að vinna að því og síðan kirkjuþing
og Alþingi hafa úr miklu að moða til
að forma þetta endanlega.“
■ Það er þá ekki um klofning að
rœða innan Prestafe'lagsins þrátt fyr-
ir deilur?
„Nei, það er enginn klofningur.
Stjórnin klofnaði að vísu varðandi
Hveragerðismálið, en það er bara eins
og gerist og gengur.“
Verður meiri fríður innan kirkj-
unnar framvegis?
„Ekkert frekar hér eftir en hingað
tíl. Ég held að menn hafi ekki komist
niður á neina samstöðu um þessi mál.
Umræðan heldur áfram og menn
reyna að ná niðurstöðu," sagði Karl
Sigurbjömsson.
■ Séra Baldur Kristjánsson
Ekki
ágreiningur
um stærstu
málin
„Mér sýnist ekki vera mikill ágrein-
ingur innan kirkjunnar. Það var til
dæmis ekki ágreiningur um stærstu
málin sem prestastefnan fjallaði um,
svo sem eins og ný lög um starfshætti
þjóðkirkjunnar," sagði séra Baldur
Kristjánsson, sóknarprestur í Bjam-
arnesi í Hornafirði. Baldur er jafn-
framt varaformaður Prestafélagsins og
tekur við embætti biskupsritara 1. ág-
úst næst komandi.
„Ég get ekki séð að þaðssé trúarleg-
ur eða faglegur ágreiningur uppi í
kirkjunni umfram það sem eðlilegt má
teljast. Það er hins vegar alltaf svo
þegar menn koma saman á presta-
stefnu og aðalfund Prestafélags ís-
lands þá blása þeir svolítið út í upp-
hafi. Menn hafa ekki talað saman
mánuðum saman og sitja vetrarlangt í
kulda og myrkri þröngra dala fjarri
ættingjum og vinum og heyra kannski
aldrei í biskupi vegna þess að embætt-
ið hefur í mörgu að snúast. En það er
ekki ágreiningur um stefnu og stöðu
kirkjunnar," sagði Baldur.
Það hefur þó verið viðurkennt að
deilt sé um ýmislegt innan kirkjunn-
ar?
„Menn hafa deilt hart um Hvera-
gerðismálið. Ég held að það eigi sér
rætur í því að prestar em mjög ósáttir
við lögin um veitingu prestakalla og
finna ekki í þeim það réttlæti sem þeir
bjuggust við og vilja. Það er eins og
prestar hafi ekki almennt áttað sig á
því að þetta köllunarákvæði var fyrir
Gunnar Björnsson
Óánægja með lögin.
Gunnlaugur Stefánsson
Ekki djúpstæður
ágreiningur.
Karl Sigurbjörnsson
Hvellur vegna Hvera-
gerðismálsins.
Baldur Kristjánsson
Guðfræðingar fleiri en
embættin.
Gunnar Þorsteinsson
Hnípin kirkja í vanda.
hendi. Guðfræðingar em orðnir miklu
fleiri en embættin og sóknarprests-
embættum fækkar ef eitthvað er.
Menn fara að fá það á tilfinninguna að
þeir geti lítið hreyft sig og því veldur
það miklum hita þegar álitleg brauð
em ekki einu sinni augiýst. En þetta er
ekki að koma upp núna. Það var kall-
að til dæmis í Bústaðasókn og á
nokkmm fleiri stöðum fyrir nokkmm
ámm. Þá-urðu engar umræður því á
þeim tíma var ekki svona þröngt um
embætti. En í þeirri rammalöggjöf
sem kirkjuþing samþykkti síðast liðið
haust segir beinlínis að laus sóknar-
prestsembætti skuli auglýsa og ég
verð ekki var við annað en menn séu
almenn á því að tryggja beri að allir
standi þar jafnt að vígi,“ sagði Baldur
Kristjánsson.
■ Gunnar Þorsteinsson
Krossinum
Biskupinn
valdalaus
blaðafulltrúi
„Rótin að þessum deilum sem fara
vaxandi innan kirkjunnar er valdaleysi
biskups. Hann hefur nánast engin völd
og er eins og nokkurs konar blaðafull-
trúi kirkjunnar. Hann getur hvorki sett
presta af né kallað þá til starfa. Hvem-
ig ætlar hann að stjóma sínu fyrirtæki
ef hann má hvorki ráða menn né
reka,“ sagði Gunnar Þorsteinsson,
forstöðumaður Krossins.
„Um leið og valdið minnkar hjá
embættinu minnkar virðingin fyrir
því. Síðan kemur í ljós að það sem
biskup vill og ætlar sér fær hann ekki í
höfn. Hann situr uppi með þetta bákn
hálf stjómlaust. Það má segja að sókn-
arnefndirnar sem ekki eiga að hafa
völd í þessu tilliti hafi tekið völdin í
sínar hendur. Þær em famar að ráða
og reka presta og það gengur ekki.
Kirkjan verður að laga þetta mál því
það er óbiblíulegt og ófært að stjóma
batteríi sem er byggt upp með þessum
hætti. Biskupinn hefur ekki virðingu
sem skyldi vegna þess að hann hefur
ekki vald sem skyldi. En þetta er
kirkja í tilvistarkreppu og starfsemi
hennar beinist að því að viðhalda
sjálfri sér og óbreyttu ástandi.“
Grátið þið ekki krókódílstárum yfir
deilum innan kirkjunnar?
„Nei. Þetta er hörmung fyrir okkur
ekki síður en aðra. Menn halda að
kirkja í hremmingum sé vatn á myllu
okkar en því fer fjarri. Við viljum að
fólk sæki til okkar vegna þess að okk-
ar kenningar og starfshættir em betri
en ekki vegna þess að kirkjan sé í ein-
hverjum hremmingum. Við drúpum
höfði eins og hinir.“
Er þá ekki tímabcert að kirkjan fái
að ráða meiru um eigin málefni?
„Ég er alveg sannfærður um að það
yrði til bóta. Kirkjan verður ekki
svona mikið rekald ef hún fær að
stjórna sínum málum og setja sér
stefnu. Þetta kerfi að kirkjan skuli vera
verktaki á vegum ríkissjóðs er óbiblíu-
legt og ófært. Hún þarf að sækja öll
sín mál, stór og smá, niður í ráðuneyti.
Það em fulltrúar þar sem stýra málum
kirkjunnar.“
Finnst þér að þarna eigi alveg að
skera á milli?
„Auðvitað er það hið eina biblíu-
lega svar og Lúter væri alveg sam-
mála mér um það að kirkjan á ekki
heima sem hjáleiga ríkisins. Hún á
heima sem sjálfstæð stofnun og þarf
að vera spámannleg rödd inn f þjóðfé-
lagið og gagnrýnandi á ríkisvaldið en
ekki vera hluti af því. Lúter talaði um
sverðin tvö, ríkisvald og hið geist-
lega.“
En kirkjan deilir ekki um kenning-
ar. Finnst þér miður að þar skuli
ekki vera rökrœtt um þau mál?
„Ég sakna þess að kirkjan skuli ekki
hafa sínar kenningar í endurskoðun.
Þekking tímans hefur grafið undan
nokkrum grundvallarkenningum.
Bamaskím stenst ekki skoöun og eitt
og annað sem kirkjan iðkar í dag er
orðið úrelt miðað við þá þekkingu
sem við búum yfir. Deilur um spírit-
isma em liðnar og ég held að það sé
búið að vinna sigur á spíritisma innan
kirkjunnar. Það er helst að það standi
styrr um viðhorf kirkjunnar til nýtrú-
arhreyfinga en kenningarleg átök inn-
an hennar em því miður engin. En þar
til tekið verður á skipulagsmálunum er
hér hnípin kirkja í vanda,“ sagði
Gunnar Þorsteinsson. ■