Alþýðublaðið - 05.10.1995, Page 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 5. OKTÓBER 1995
s k o ð a n i r
AMBllDID
20996. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Fagurgali og fjárlög
Þrír kátir karlar héldu blaðamannafund í ráðherrabústaðnum í fyrradag.
Af myndum að dæma léku Davíð Oddsson, Friðrik Sophusson og Hall-
dór Ásgrímsson á als oddi þegar þeir kynntu fjárlagafrumvarp sem felur í
sér aukna skattheimtu, niðurskurð á verklegum framkvæmdum og stór-
felldar álögur á þá sem síst era áflögufærir. Það hlýtur að hafa verið sér-
stæð lífsreynsla fyrir kjósendur Framsóknarflokksins að sjá flokksfor-
manninn brosa út í bæði þegar hann kynnti aðgerðir sem fela í sér, sam-
kvæmt mati Benedikts Davíðssonar forseta ASÍ, að 900 manns missa at-
vinnuna.
Nú era framsóknarmenn að sönnu ekki þekktir fyrir stálminni þegar
kosningaloforð era annarsvegar, en flestum öðrum er í fersku minni að
flokkurinn lagði ofúráherslu á atvinnumál fyrir aðeins sex mánuðum. Al-
þýðublaðinu er ljúft að rifja upp auglýsingatexta sem birtist ásamt flenni-
stórri ljósmynd af Halldóri Ásgrímssyni: „Sönn velferð byggist á því að
fólk hafi atvinnu og viðunandi afkomu. Til aldamóta þarf að skapa 12.000
ný störf svo atvinnuleysinu verði útrýmt. Þau verða ekki til nema ríkis-
valdið stuðli að myndun þeiira og hjálpi til við að leita nýrra leiða.“
Vera kann að hugmyndaríkir auglýsingamenn úti í bæ hafi samið þenn-
an texta; alltjent virðast framsóknarmenn ekki taka mikið mark á sex
mánaða gamalli yfirlýsingu sinni um að ríkisvaldið eigi að stuðla að
myndun nýrra starfa. Þvert á móti. Menn minnast þess ekki heldur að
framsóknarmenn hafi lofað að standa fyrir árásum á öryrkja og ellilífeyr-
isþega. Sú er hinsvegar raunin í fjárlagafrumvaipinu. Af þessum hópum á
að hirða 450 milljónir. Þetta hefur verið kallað að ráðast á garðinn þarsem
hann er lægstur: framsóknarmenn geta kannski útskýrt hvemig það sam-
rýmist loforðum þeirra um að veita auknu fé í velferðarkerfið.
Kosningabarátta Framsóknarflokksins var snoturlega útfærð í alla staði.
Auglýsingaherferð þeirra miðaði að því að markaðssetja Framsókn sem
ábyrgan stjómmálaflokk sem léti sig hag hvers og eins varða. Aldrei hef-
ur nokkur flokkur lofað jafnmörgum jafhmiklu á jafnskömmum tíma. Ör-
fá dæmi: Skattalækkanir, launahækkanir, útrýming atvinnuleysis, afnám
þjónustugjalda, stórfelld framlög til menntamála. Og í einstökum kjör-
dæmum gáfu ffambjóðendur flokksins út sína prívat loforðalista. Núver-
andi þingmaður flokksins í Reykjavík kvaðst til að mynda ætla að beijast
gegn virðisaukaskatti á bókum og ofbeldi á heimilum: um Reykjanes
branaði leðurklæddur verðandi þingmaður á mótorhjóli og boðaði nýja
sjávarútvegsstefhu.
Loforðafyllerí Framsóknar virðist því miður hafa endað í einu allsherjar
óminni. Þegar báhllir trillukarlar á Áusturvelli hermdu kosningaloforðin
uppá Siv Friðleifsdóttur í vor sagði hún ráðvillt: Ég man ekki eftir að hafa
gefið öll þessi loforð(!)
Minni Halldórs Ásgrímssonar virðist engu betra. Hann treystir greini-
lega á þá kenningu, að kjósendur séu jafnvel enn gleymnari en stjóm-
málamenn. Ef Halldór skyldi finna í einhveiju gömlu rash kosningastefhu
Framsóknar, er ekki að vita nema hann rekist á þessi orð sem eftir honum
vora höfð í vor: „Við viljum markvissa sókn til að efla atvinnulífið og
skapa ný störf. Þú getur treyst því að við munum taka til hendinni."
Kannski límr Halldór svo á, að það þurfi sérstaka afreksmenn til að
uppræta á einu bretti 900 störf. Annað Uggur að minnsta kosti ekki eftir
Framsókn - nú þegar þeir hafa „tekið til hendinni“ í hálft ár.
Suðupottur
Forseta Makedómu, Kiro Gligorov, var sýnt banatilræði í höfuðborg-
inni Skopje í fyrradag. GUgorov, sem kominn er undir áttrætt, komst lífs
af og virðist því enn um sinn geta haldið um stjómartauma einhvers ólán-
samasta ríkis Evrópu. Makedónía var eitt af sex lýðveldum Júgóslavíu
sálugu og lýsti yfir sjálfstæði fyrir þremur áram. Allar götur síðan má
segja að landið hafi verið í gíslingu íjandsamlegra nágranna. Landamæri
Makedóníu liggja að Serbíu, Búlgaríu, Albaníu og Grikklandi. Samskipti
Makedóníu, lítils landlukts ríkis með tvær mUljónir íbúa, við nágrannarík-
in era vægast sagt stirð: Serbar kalla Makedómu sjaldan annað en Suður-
Serbíu, Búlgarar líta svo á að Makedóníumenn séu í reynd búlgarskir, Al-
banir gera tilkall til landsvæða og halda því fram að tölur um fjölda Al-
bana í Makedóníu séu falsaðar; og Grikkir hafa staðið í vegi viðurkenn-
ingar ríkisins af því þeir líta svo á að verið sé að stela af þeim arfleifð Al-
exanders sáluga mikla Makedóníukonungs.
Uppá síðkastið hefur verið að rofa til. Bandaríkjamenn hafa mjög beitt
sér fyrir sátt millum Grikkja og Makedómumanna, og þeir hafa nokkur
hundrað manna ffiðargæslulið í landinu. Takist ekki að koma í veg fyrir
átök á þessu svæði er næstum óhjákvæmilegt að nágrannaríkin skerist í
þann blóðuga leik. Afleiðingamar gætu orðið skelfilegar. Það er því full
ástæða til að óska hinum 78 ára gamla Gligorov góðs bata og giftu. ■
Umbóta er þörf
„Forsenda fyrir endurreisn Alþýðuflokksins er
sú að flokksmenn hætti að segja þjóðsögur
um sjálfa sig og takist á við veruleikann eins
og hann er. Það stoðar lítt að gráta ósanngirni
heimsins. Eigin ófarir eru ekki alltaf öðrum að
kenna. Alþýðuflokkurinn þarf að líta í eigin
barm."
Island er land stöðnunar og hag-
vaxtarleysis - hvað sem tímabundnum
Smugugróða líður. Þetta eru ekki nýj-
ar fréttir: Þetta hefur verið svona um
áraraðir. Afleiðingamar eru versnandi
kjör, fólksflótti og aukið atvinnuleysi.
Síðasta ríkisstjóm reyndi að bregðast
við þessu með því að halda genginu
lágu og tryggja stöðujgleika, en það
hefur ekki dugað til. Astæðan er ein-
föld: íslenskt atvinnulíf býr við lang-
varandi og illvíga skipulagsbresti sem
ekki hefur verið tekist á við af fullri
hörku. Kvótakerfi til sjávar og sveita
ber þar auðvitað hæst.
Síðasta ríkisstjóm byrjaði feril sinn
á því að takast á við sjóðasukk og sór
þess heit að aldrei skyldi hún beita
„sértækum" aðgerðum í atvinnumál-
um. Þegar upp var staðið var aðeins
gruflað á yfirborðinu. Fyrirheitin fóm
ýmist fyrir lítið eða ristu ekki nægjan-
lega djúpt.
Stöðugleiki stöðnunar
Nú er sest að völdum ríkisstjórn
sem hefur óbreytt ástand á dagskrá
sinni. Breytingum á bankakerfinu er
að vísu lofað, en óvíst er hvort af þeim
verður og hvort samsvarandi breyting-
ar á sjóðakerfi atvinnulífsins fylgja í
kjölfarið. Stöðugt er klifað á stöðug-
leikanum. Herða má að h'fskjöram al-
mennings og skera niður í menntun og
velferðarþjónustu - allt í nafiii stöðug-
leika. Stöðugleikinn einn dugar þó
ekki: kerfisbreyting verður að fylgja
með. Öðruvísi verður vítahringur
stöðnunarinnar ekki rofinn.
Pólitísk orðræða á fslandi er meira
og minna einfeldningsleg umræða um
stöðugleika sem upphaf og endi á
markmiðum ríkisins í efnahagsmál-
um. Hagvaxtarleysið og versnandi
lífskjör þjóðarinnar í samanburði við
nágrannaríkin hljóta þó fyrr eða síðar
að breyta umræðunni. Oánægja ai-
mennings hlýtur á endanum að þrýsta
á samtök launafólks að krefjast upp-
stokkunar. Óánægjan gæti einnig leitt
til þess að stöðugleikinn hverfi, sem
væri í sjálfu sér slæmt en gæti opnað
augu manna fyrir þeirri þröngu sýn á
vandamál þjóðarinnar sem umræðan
um stöðugleikann hefúr byggst á.
Óstjórn og stefnuleysi
Efnahagsstjórnun hér á landi síð-
ustu áratugi hefur verið hneyksli. Af
þessu súpum við nú seyðið. Þegar síð-
asta ríkisstjóm steig á bremsumar og
stöðvaði erlenda skuldasöfnun komu
nýju fötin keisarans auðvitað í ljós.
Ofveiði og erlend lán héldu hér uppi
fölskum ltfskjöram um árabil. Harðs-
víruð hagsmunasamtök halda hér við
skipulagi sem kemur í veg fyrir að við
náum okkur upp úr hjólförunum. Al-
mannahagur víkur fyrir sérhagsmun-
um.
Stjómkerfið - og þá alveg sérstak-
lega stjómmálaflokkamir - hefur ekki
reynst fært um vitlega stefnumótun til
langs tíma. íslenski stíllinn í stefnu-
mótun fellst í því að láta reka á reiðan-
um og bregðast síðan við aðstæðum af
karlmennsku, - takast á við vandann
af ábyrgð og festu, eins og það heitir.
Að sumu leyti er þetta hlálegt ástand,
þó ungu fólki sé ekki hlátur í huga
þegar ástandið er skoðað, heldur svart-
sýni og vonleysi. Verði ekkert að gert
blasir atgervisflótti ungs fólks við
þjóðinni.
Hlutverk Alþýðuflokksins
Alþýðuflokkurinn má eiga það, að
hafa skýra stefnu á sumum sviðum. þó
ekki fari alltaf saman orð og athafnir.
Atgervisskortur og trúverðugleika-
brestur era veikleikar flokksins og því
hefur hann ekki náð umtalsverðu fylgi
við stefnu sína. Á góðum stundum
ylja flokksmenn sér við þá mýtu að
fiokkurinn sé umbótaflokkur og þess
vegna lítill og umdeildur. Þetta er
rangt. Umbótahugmyndir hafa ekkert
með h'tið fýlgi að gera. Þvert á móti. I
margra huga er Alþýðuflokkurinn -
því miður - lítið og spillt klíkubanda-
lag; „Litla Ítalía" eins og Ólafur Ragn-
ar Grímsson kallaði Alþýðuflokkinn
einhveiju sinni.
Forsenda fyrir endurreisn Alþýðu-
flokksins er sú að flokksmenn hætti að
segja þjóðsögur um sjálfa sig og takist
á við veruleikann eins og hann er. Það
stoðar lítt að gráta ósanngimi heims-
ins. Eigin ófarir eru ekki alltaf öðram
að kenna. Alþýðuflokkurinn þarf að
líta í eigin barm.
Það er til mikils að vinna. fsland
þarfnast róttækrar umbótastefnu. Jarð-
vegurinn er fyrir hendi. En vilji Al-
þýðuflokkurinn stuðla að róttækum og
nauðsynlegum umbótum á íslensku
þjóðlífi er rétt að hann byrji á sjálfum
sér. ■
Höfundur er stjórnmálafræöingur.
daaatal 5. október
Atburðir dagsins
1880 Tónskáldið Jacques Of-
fenbach deyr. 1908 Búlgarar
lýsa yfir sjálfstæði frá Tyrkj-
um. 1963 Hljómar léku í fyrsta
sinn opinberlega, í Krossinum í
Njarðvík.1970 Anwar Sadat
verður forseti Egyptalands í
stað Nassers. 1984 Eirtkur J.
Eiríksson og Kristín Jónsdóttir
gáfu bókasafninu á Selfossi
bókasafn sitt, sem taldi 30 þús-
und bindi.
Afmæiisbörn dagsins
Donald Pleasance 1919,
breskur skapgerðarleikari.
Vaclav Havel 1936, leikrita-
höfundur og forseti Tékklands.
Bob Geldof 1954, írsk rokk-
stjama.
Annálsbrot dagsins
Konu var þá drekkt á alþingi,
úr ísafjarðarsýslu; hún hét
Borgný Brynjólfsdóttir; hún
átti bam við hálfbróður sínum
Torfa Brynjólfssyni; hann
strauk. Grimsstaðaannáll 1687.
Atvinnugrein dagsins
Fjölmargir þeirra sem nú ein-
beita sér að lestri og skrifum
ættu fremur að rækta kanínur.
Edith Sitwell, 1923.
Málsháttur dagsins
Hver annan vill ofan ríða, fell-
ur tíðum sjálfur úr söðli.
Skemmtilegheit
dagsins
Stjórnmál eiga að vera
skemmtileg - stjómmálamenn
hafa engan rétt á því að vera
grobbnir og yfirlætisfullir. Um
leið stjórnmál verða leiðinlcg
þá er lýðræðið í hætti.
Enoch Powell, 1965.
Orð dagsins
Þú ert sú draumur sem dregur
mig dœgurrykinu frá,
þú erl það Ijóð sem mér lyfrir
f Ijóshvolfin skínandi há.
Jónas Guðlaugsson.
Skák dagsins
Ungversku stórmeistararnir
Grozpeter og Fortintos hafa
aldrei náð í fremstu röð, en hafa
átt sínar sælu sigurstundir. Þeir
mættust 1979, Forintos hefur
svart og á leik og knýr Grozpet-
er til uppgjafar með tkeimur ár-
angursríkum leikjum.
Svartur leikur og vinnur.
1. ... De4! Það stríðir mjög
gegn skapgerð hins hægláta
Forintosar að fóma drottningu,
en hér hefur hann æma ástæðu.
Drepi hvítur mátar svartur í
næsta leik. 2. f4 f5 og nú gafst
Grozpeter upp: hann gctur ekki
valdað hrókinn á dl.