Alþýðublaðið - 15.11.1995, Page 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 15. NÓVEMBER 1995
s k o ð a n i r
MMOVUD
21019. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Meirihluti vill aðskilnað
Nýverið kom út fréttabréf Samtaka aðskilnaðar ríkis og kirkju
(SARK). Þar er meðal annars vitnað til skoðanakönnunar Gallup
sem sýnir að meirihluti íslendinga vill að skilið verði milli ríkis
og kirkju. Það er mjög að vonum enda mikil tímaskekkja að rík-
isvaldið haldi úti þjóðkirkju. ísland er eitt af fáum löndum í
heiminum sem viðhefur þessa tilhögun, og sannarlega mál til
komið að þetta fomeskjulega fyrirkomuiag verði afnumið.
Björgvin Brynjólfsson formaður SARK segir í grein í áður-
nefndu fréttabréfi: „Andstaða margra þjóðkirkjupresta gegn að-
skilnaði kirkjunnar og ríkisins byggist greinilega fyrst og fremst á
að þeir ofmeta atvinnuöryggið sem fylgir því að vera ríkisstarfs-
menn og óttast samkeppni um störf sín hjá fijálsri og óháðri þjóð-
kirkju. Frelsi og framtíðarheill þjóðkirkjunnar er látin víkja fyrir
ímynduðum einkahagsmunum þeirra sjálfra. Prestar ættu að end-
urskoða þessa afstöðu sína sem fyrst. Trúfrelsið er í-framþróun þó
það hafí fyrir lögvarin sérréttindi dregist afmrúr annarri lýðræðis-
þróun. I hraða nútímans er hættulegt að draga fætuma.“
Alþýðublaðið tekur undir þessi orð. Baráttan fyrir aðskilnaði
ríkis og kirkju byggist fráleitt á andstöðu við hina evangelísku-
lúthersku kirkju: þvert á móti er ýmislegt sem bendir til þess að
kirkjan væri betur fær um að gegna starfí sínu og útbreiða boð-
skap sinn ef hún losnaði úr náðarfaðmi ríkisins. Og í öllu falli er
það í hrópandi mótsögn við trúfrelsisákvæði stjómarskrárinnar að
ríkið mismuni' trúflokkum og trúarbrögðum með þessum hætti.
Stjómarskráin gerir ráð fyrir því að hægt sé að skilja milli ríkis
og kirkju með samþykkt meirihluta Alþingis. Þingmenn ættu að
taka þetta mál upp í fullri alvöru og heija undirbúning aðskilnað-
ar. Það kynni að verða blessunarríkasta gjöfín sem hægt væri að
gefa þjóðkirkjunni í tilefni þúsund ára afmælis kristnitökunnar ár-
ið 2000.
Að mæta í vinnuna
Tilvistarkrísa Kvennalistans tekur á sig ýmsar myndir. Á lands-
fundi þeirra um helgina var til dæmis gerð sérstök samþykkt um
að þingflokkurinn skyldi gefa sem flestum kvennalistakonum
tækifæri til að taka sæti á Alþingi um lengri eða skemmri tíma.
Einsog fram kom í Alþýðublaðinu í gær er þetta að öllum líkind-
um skýlaust brot á þingsköpum. Þar er tekið fram að kjömum
þingmönnum sé skylt að sækja alla þingfundi nema nauðsyn
banni. Á flestum vinnustöðum er til þess ætlast að menn mæti til
starfa og það gildir auðvitað um Alþingi íslendinga líka. Vitan-
lega geta þingmenn forfallast einsog aðrir launþegar - yfirleitt
vegna veikinda eða opinberra ferðalaga - og þá er sjálfsagt að
kalla inn varamenn. Annars ekki.
Kristín Ástgeirsdóttir segir í samtali við Alþýðublaðið í dag, að
á landsfundinum hafi það verið gagnrýnt að á síðasta kjörtímabili
hafí „það verið alltof þröngur hópur sem kom inn sem varaþing-
menn. Ekki hafi verið viðhaldið þeirri reglu sem Kvennalistinn
beitti áður að fara svolítið niður listann.“ Það er ástæða til að
benda kvennalistakonum á það, að landsíúndur einhvers stjóm-
málaflokks breytir ekki þingsköpum með einni saman ályktun
um að sem flestir eigi að fá að verma sæti í þingsal. Kvennalis-
takonur verða að finna aðra leið til að breyta hinni þreytulegu
ásýnd flokksins, enda eiga þær eftir að rökstyðja hversvegna
skattgreiðendur eiga að borga varaþingkonum þeirra laun í tíma
og ótíma.
Af orðum Kristínar Ástgeirsdóttur í Alþýðublaðinu í dag má
ráða að kvennalistakonur líti á það sem mikið sport að fá að
spreyta sig'á Alþingi. Hún segir að vegna smæðar þingflokksins
nú gefíst mun færri tækifæri en áður fyrir varamenn að komast
inná þing. Þá upplýsir Kristín að þingflokkurinn hafí áform um
að leggjast í fundahöld vítt og breitt um landið til þess að rýma til
á Alþingi á meðan fyrir varamenn. Því er eðlilegt að spyrja: Hver
á að greiða varaþingkonum Kvennalistans laun fyrir setu á lög-
gjafarsamkomunni? Og hvemig í veröldinni tekst Kvennalistan-
um til að fá stefnu sína til að ríma við þingsköp? Kvennalistinn
verður að fínna aðferðir til að lappa uppá ímyndina. Eða er til of
mikils mælst að þingkonur flokksins mæti í vinnuna einsog aðrir
landsmenn? ■
Allir heimsins pottar
Halldór mun fyrir hönd íslendinga harma mjög
að stjórnarandstaða Nígeríu skuli hafa verið
hengd, og mælast til þess að slíkum aðferðum
verði haldið í lágmarki. Að öðru leyti mun
hinn svefndrukkni utanríkisráðherra tæpast
sýna málinu ástríðuþrunginn áhuga.
Samkvæmt staðfestum tölum frá
Sameinuðu þjóðunum deyja mánuð
hvem að minnsta kosti þrjúþúsund böm
í Bagdad, höfuðborg Iraks. Ástæðan?
Jú, heimurinn er að refsa þeim vonda
skálki Saddam Hússein sem fyrir fimm
árum gerði endasleppa tilraun til að
bæta Kúvæt í ríki sitt. Innrás Saddams í
Kúvæt var himnasending fyrir Banda-
ríkjamenn sem gátu þarmeð hóað sam-
an í heimslið í nafni frelsis og lýðræðis,
og síðan efnt til stórfelldrar grillveislu í
eyðimörkinni. En þótt írakar flyðu eins-
og fætur toguðu frá Kúvæt var einn galli
á gjöf Njarðar: Saddam Hússein var á
sínum stað í Bagdad. Það er vitanlega
aðeins hálfur sigur ef aðalbófmn heldur
áfram einsog ekkert hafl í skorist. Og
hálfur sigur er enginn sigur.
Þessvegna beittu Bandaríkjamenn sér
fyrir því að umheimurinn setti algert
viðskiptabann á írak. Og nú er þetta
land, sem á einhveijar auðugustu olíu-
lindir í veröldinni, að deyja - hægum og
kvalafullum dauðdaga. Bömin í Bagdad
deyja ýmist úr hungri eða vegna skorts á
lyfjum: allur almenningur er illa haldinn
af Íangvarandi vannæringu.
Umheimurinn veit hvað er að gerast í
írak. Samt lyftir enginn litlaflngri. Af-
hveiju? Vegna þess að viðskiptabannið
á Irak er bandarísk þráhyggja. Hinar
sjálfskipuðu alheimslöggur ætla að
hrinda Saddam úr sessi - hvað sem það
kostar. Þótt það kosti líf þrjúþúsund
bama í Bagdad á mánuði. Helför æsk-
unnar í írak er semsagt gerð í nafni
frelsis, lýðræðis og mannúðar.
Eh^^g genigur |
Um helgina ákváðu glæpamennimir
sem ráða ríkjum í Nígeríu að tímabært
væri að hengja helstu oddvita stjómar-
andstöðunnar. Það var gert: Ken Saro-
Wiwa, forseti Ogoni-ættbálksins, og átta
fylgismenn hans voru teknir af lífi í
kjölfar ,,réttarhalda“ sem vom sjónarspil
frá upphafi til enda. Nú er það svo, að
herforingjaklíkan í Nígeríu hafði verið
vinsamlega beðinn að hengja ekki pólit-
íska andstæðinga sína; og enginn virðist
hafa trúað því að hinum svokölluðu
„dómum“ yrði fullnægt. En herforingj-
arnir héldu sínu striki og gáfu öllum
heiminum langt nef: þar á meðal klúbb-
félögum sínum í breska samveldinu sem
höfðu reynt að tala um fyrir þeim.
Það er fróðlegt að fylgjast með við-
brögðum heimsins við aftökunum í Níg-
eríu. Oddvitar breska samveldisins gáfu
Nígeríu gult spjald: verði ekki búið að
koma lýðræði á í landinu innan tveggja
ára ætla Major og félagar að reka Níger-
íu úr samtökunum. Þvílík hótun!>Breska
samveldið samanstendur af hinu löngu
dauða heimsveldi og fyrrum fórnar-
lömbum þess: það er þreyttur og valda-
lítill félagsskapur sem hefur álíka mikil
áhrif á gang heimsmála og saumaklúbb-
ur í Grafarvogi.
Leiðtogar heimsins hafa náttúrlega
hver um annan þveran ,Jiarmað“ morð-
in í Nígeríu, og jafnvel kallað sendi-
menn sína heim í mótmælaskyni. Rót-
tækustu aðgerðimar munu trúlega fel-
ast í vopnasölubanni á herforingjana.
Efalaust verða herforingjamir í Níg-
eríu hneykslunarhella heimsins út vik-
una eða svo. Inná borð til þeirra mun
efalaust berast haugur af formlegum
ályktunum og tilfinningaþrungnum
samþykktum. Vísast fáum við að heyra
mannvitsbrekkumar Major og Clinton
fjasa svolítið um mannréttindi, frelsi og
lýðræði.
En smámsaman hætta menn að tala
um Nígeríu. Augu myndavélanna bein-
ast annað, sendimennirnir smátínast
þangað aftur, herforingjamir geta undir-
búið næstu réttarhöld. Og hinir miklu
unnendur ífelsis og lýðræðis í Lundún-
um og Washington munu alveg áreiðan-
lega ekki hlusta á þá leiðtoga stjómar-
andstöðunnar í Nígeríu sem ekki er búið
að festa í gálga. Þeir hafa nefnilega beð-
ið um viðskiptabann á landið, takk fyrir,
og segja það einu aðferðina til að koma
harðstjórunum frá völdum.
John Major veit auðvitað betur en eft-
irlifandi stjómarandstaða í Nígeríu. Um
helgina hafði hann vemlegar efasemdir
um algert viðskiptabann. Afhvetju? Jú,
af mannúðarástæðum! Saklausir munu
líða mest, sagði okkar maður í Down-
ingstræti. Óneitanlega væm yfirlýsingar
hans hugljúfar og jafhvel brúklegar sem
rök - ef sami Major ætti ekki á sömu
stundu sinn þátt í því að murka líftóruna
úr heilli kynslóð íraka.
Hvað gera nú Islendingar þegar þeir
frétta af því hvemig herforingjar í Áfr-
íku hantéra stjórnarandstöðuna? Jú,
Halldór frændi sendir sjálfsagt skeyti
sem einhver hagorður embættismaður í
utanríkisráðuneytinu setur saman fyrir
hann. Þar mun Halldór fyrir hönd fs-
lendinga harma mjög að stjómarand-
staða Nígeríu skuli hafa verið hengd, og
mælast til þess að slíkum aðferðum
verði haldið í lágmarki. Að öðm leyti
mun hinn svefndrukkni utanríkisráð-
herra tæpast sýna málinu ástríðuþmng-
innáhuga.
En þeir em víst nokkrir Islendingamir
sem spenna greipar þessa dagana og
biðja til guðs almáttugs að ekki verði
sett viðskiptabann á Nígeríu. Það er al-
kunna að við höfum um árabil flutt
þangað skreið, og þótt á ýmsu hafi oltið
í þeim viðskiptum þá munu þau nú skila
700 milljónum króna á ári. Þessvegna
hafa ólíklegustu menn gerst opinberir
sérfræðingar um utanríkispólitík, og tal-.
ið af og frá að íslendingar taki þátt í að
útiloka Nígeríumenn frá alheimsvið-
skiptum. Krókódflatárin leka í stríðum
straumum þegar þessir nýju sérfræðing-
ar okkar lýsa þeim hörmungum sem
bíða alþýðu manna í Nfgeríu ef hún ekki
fær sína skreið áfram. Og skítt með það
þótt örlítið vanti uppá að herforingjamir
hafi tileinkað sér hin fínni blæbrigði
lýðræðis og mannréttinda - „það er nú
víðar pottur brotinn," sagði einn drýgin-
dalegur skreiðarbissnesmaður í viðtali.
Ef írakar hefðu nú sýnt fyrirhyggju,
áðuren þeir létu til skarar skríða í Kúvæt
um árið, og keypt dálítið af skreið eða
sviðnum selshreifum af íslendingum -
þá hefðu þeir þarmeð tryggt sér væntan-
lega bandamenn gegn hverskyns við-
skiptahömlum.
Ur því Saddam var svo vitlaus að
gera ekki bissnes við íslendinga þá get-
um við látið okkur á sama standi þótt
bömin í Bagdad deyi einsog flugur. Við
getum huggað okkur við að allt er þetta
í þágu lýðræðisins. Kannski þarf svolitl-
ar hundakúnstir til að sannfæra fólk um
að viðskiptabann á írak sé í þágu al-
mennings þar í landi, meðan viðskipta-
bann á Nígeríu þjónar ekki sama til-
gangi.
En líklegast er nú samt að engra
kúnsta þurfi við: Fæsttr íslenskir stjóm-
málamenn hafa áhuga á alþjóðamálum
- og svo er náttúrlega ekki hægt að neita
því, að blessaður potturinn er víða brot-
inn. ■
nóvember
Atburðir dagsins
1923 Þýsk stjórnvöld láta
prenta seðil með verðgildinu
einn milljarður marka. Sú upp-
hæð dugar fyrir fimm brauð-
hleifum. 1954 Bandaríski leik-
arinn Lionel Barrymore deyr.
1956 Fyrsta kvikmynd Elvis
Presley, Love Me Tender,
frumsýnd. 1969 Samtök fijáls-
Iyndra og vinstrimanna stofnuð
að frumkvæði Hannibals
Valdimarssonar og Björns
Jónssonar.
Afmæiisbörn dagsins
William Pitt eldri, 1708,
breskur stjórnmálamaður. Er-
win Rommel 1891, þýsk
stríðshetja í seinna heimsstríði
sem Hiller neyddi til að fremja
sjálfsmorð. Daniel Barenboim
1942, ísraelskur píanóleikari og
stjómandi.
Annálsbrot dagsins
Hér í Vöðlusýslu 1751 voru
þrír menn hálshöggnir fyrir
mannsmorð, og voru tveir af
þeim bræður þess myrla, sem
hjálpuðust að að kæfa bróður
sinn í Eyjafjarðará. Þeir fengu
allir góða iðran.
Hrafnagilsannáll 1751.
Nirfill dagsins
Engi maður mun það kunna að
segja að honum Þorbergi
[höggvinkinna] verði féskortur-
inn. En fleiri munu það segja
að hann láti færrum mönnum
verða gagn að sínu fé,
Glúmur Geirason.
Málsháttur dagsins
Er illt ódreng að elska.
Reykur dagsins
Eg reykti aldrei fyrren ég varð
níu ára.
W.C. Fields.
Orð dagsins
Hugfast sveinar hafi það,
helzt á leynifiindum,
ýmsa greinirá itm, Itvað
orðin meina stundum.
K.N.
Skák dagsins
Argentínumaðurinn Oscar
Panno er jafnaldri Friðriks
Ólafssonar, fæddur 1935.
Panno varð heimsmeistari ung-
linga 1953 og hefur oft náð
góðum árangri eftir það, en
margra ára verkfræðinám setti
strik í reikninginn svo aldrei
hefur hann náð alveg í fremstu
röð. En hann er í aðalhlutverki
í skák dagsins, stýrir svörtu
mönnunum gegn Farbood.
Svartur leikur og vinnur.
1. Dh4!! Hvítur gafst upp án
þess að þiggja drottninguna
enda mát í næsta leik.