Alþýðublaðið - 07.03.1996, Blaðsíða 5

FIMMTUDAGUR 7. MARS 1996
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
skáld vikunnar
■ Hrafn Jökulsson skrifar um Jónas Guðlaugsson sem dó aðeins
28 ára en hafði áður sent frá sér níu frumsamin skáldverk — þar af
sex sem út komu á Norðurlöndum
F
,Þessi Islendingur
er mikið skáld..."
„Þessi íslendingur er mikið skáld,
sem mundi sóma sér í góðskáldatölu
hvers af Norðurlöndum sem væri,“
sagði danskur ritdómari árið 1911 um
ljóðabók eftir komungan íslending,
Jónas Guðlaugsson. Hann hafði ekki
látið sig muna um að yrkja ljóðin á
dönsku og fá ung skáld í Danmörku
þóttu standa honum á sporði. Bók
hans, Sangefra Nordhavet, kom út
hjá Gyldendal, sem var þá einsog nú
öflugasta forlag Norðurlanda. Flestir
aðrir ritdómarar í Danmörku hófu
Jónas Guðlaugsson til skýjanna og
spáðu honum bjartri framtíð. Svo
mikið er víst, að Gyldendal-forlagið
hafði íyllstu trú á honum: Á örfáum
árum gaf það út sex bækur eftir Jónas;
ljóð, smásögur og skáldsögu. Áður
hafði hann gefið út þtjár ljóðabækur á
fslandi, ritstýrt nokkrum blöðum og
tekið þátt í harðri orrahríð íslenskra
stjómmála á fyrsta tug aldarinnar.
En Jónas varð aldrei eitt af höfuð-
skáldum Norðurlanda: Hann dó ein-
samall á dönsku gistihúsi, aðeins 28
ára gamall. Einu sinni hafði hann ort
um Island: Ó, land, sem getur gefið
blóm og gröfí skáldalaun. Honum
hlotnaðist hvomgt: hann var jarðsettur
á Jótlandi vorið 1916 og skömmu síð-
ar hafði fennt svo rækilega yfir minn-
ingu skáldsins að ljóðum hans virtist
einungis ætlaður staður í glatkistunni.
17 ára þegar fyrsta bókin
kom út
Jónas Guðlaugsson fæddist á Stað-
arhrauni í Mýrasýslu 27. ágúst 1887
og dó 15. apríl 1916. Hann var af góð-
um ættum, sem kallaðar em, og var
settur til mennta í Lærða skólanum.
Þaðan hvarf hann próflaus, staðráðinn
í að sigra heiminn með skáldskap sín-
um: það er efamál að nokkm sinni
hafi komið fram skáld með jafti óbil-
andi sjálfstraust og sigurvissu. Aðeins
17 ára gamall gaf hann út fyrstu bók
sína, Vorblóm, og var, eftir því sem
næst verður komist, yngsta skáld sem
sent hafði frá sér bók til þess tíma.
Vorblóm geyma ekki merkilegan
kveðskap, heldur mestanpart illa gerð-
ar stælingar á ljóðum þjóðskáldanna;
einkum Steingríms Thorsteinssonar
sem Jónas dáði mjög. Bókin kom út
Siisn
SANGE
FRA DE BLA/
BJÆRGE
. af
Jouas Gutilau^sspr
GýlJ. Bogk. Norcl. I
JÓNAS GUÐLAUGSSÖN
MONIKA
ISLANDSK
BONDEKORTÆLLINO
JÓIVAJ-
Öudlvxugja'orv

árið 1905 og strax árið
eftir var Jónas aftur á
ferðinni: nú í félagi við
Sigurð Sigurðsson frá
Amarholti. Þeir gáfu út
ljóðabók saman og völdu
henni heitið TvístimiQ, og
þótti til marks um helstil
mikið oflæti.
Jónas hafði lifibrauð af
ritstörfum, nánast ífá ung-
lingsárum, og var orðinn
ritstjóri á Isafirði innan við tvítugt. Þar
gaf hann út Valinn, í félagi við Guð-
mund Guðmundsson sem kallaður er
» . "'"AiWú
„Allt í einu var risinn
söngvari á meðal vor,"
sagði danskt skáld þegar
bækur Jónasar tóku að
birtast í Danmörku.
""n'rM.
Jónas Guðlaugsson. Hann varð
aldrei eitt af höfuðskáldum Norð-
urlanda, eins og jafnvel hafði verið
spáð, heldur dó einsamall á gisti-
húsi 28 ára. Teikning eftir Ásgrím
Jónsson iistmálara.
gagn þeiira fyrmefndu, þótt Jónas
söðlaði reyndar um áður en fyrir lauk.
Hvorki Vorblóm né Tvístimið —
og þaðan af síður blaðamennskan —
hefðu haldið nafni Jónasar á lofti. En
þegar hann var aðeins 22 ára að aldri
gaf hann út bók sem tvímælalaust má
__ telja besta verk sem svo
ungt skáld hefur sent frá
sér: Dagsbrún.
Jonas euálaugsson
I3retleflortlsfolU
skólaskáld. Á fyrstu ámm aldarinnar
tókust á landvamarmenn og heima-
stjómarmenn, og var Valurinn mál-
Bókmenntavið-
burður
Dagsbrún er merkileg
bók. Þar em að sönnu
Ijölmörg kvæði sem ekki
em veigamikil: há-
stemmd hvatningarljóð til
Islendinga um að duga nú
í sjálfstæðisbaráttunni,
auk náttúruljóða sem
minna óþægilega á eldri
meistara.
Þessar tegundir 1
jóða vom einskonar
skylduverkefni síns
tfina, og ortu sig að
mestu leyti sjálf.
Það sem hinsvegar gerir Dagsbrún
að stórmerkilegri bók eru hin persónu-
legu ljóð Jónasar, þar sem ýmist birtist
ólgandi kraftur eða fallega útsett við-
kvæmni. Þessi ljóð em ekki fengin úr
annars smiðju: í þeim er sleginn marg-
frægur nýr tónn, búningurinn er óað-
finnanlegur þegar Jónasi tekst upp,
formið meistaralegt í bestu kvæðunum
og myndmálið einatt frumlegra en áð-
ur hafði sést. Jónas var aðeins um tví-
tugt þegar hann orti ljóðin í Dagsbrún,
og óhætt er að endurtaka að ekkert
skáld annað á þeim aldri hefur náð að
leika á ljóðhörpuna af slíku listfengi.
Skáld á borð við Tómas Guð-
mundsson, Davíð Stefánsson og Stef-
án frá Hvítadal töldu allir að þeir ættu
Jónasi Guðlaugssyni skuld að gjalda.
Skáldin og hversdagsleikinn
Jónas Guðlaugsson hefur jafnan
verið dreginn í dilk með nýrómantísk-
um skáldum. Hannes Pétursson skáld,
sem ritað hefúr snilldarlega um ný-
rómantísku skáldin fslensku, hefur
komist svo að orði að raunsæismenn
mundu kalla nýrómantík flótta frá
veruleikanum; rómantískt fólk hins-
vegar lausn frá hversdagsleikanum.
Ónnur skáld með nýrómanstískan
stimpil eru til dæmis Jóhann Sigur-
jónsson, Sigurður Sigurðsson frá Am-
arholti, Jóhann Gunnar Sigurðsson og
Hulda.
Jónas á ekki nema að nokkru leyti
samleið með þeim. Hann var meiri
baráttumaður en áðumefnd skáld, tók
virkan þátt í pólitfk, skrifaði óteljandi
baráttugreinar í blöð. Hann leitaði
ekki lausnar/ráhversdagsleikanum:
hann leitaði lausnar á hversdagsleik-
anum.
Allt í einu var risinn söngvari
meðal vor...
Jónas Guðlaugsson fór alfarinn frá
fslandi um það leyti sem Dagsbrún
kom út, staðráðinn í að hasla sér völl á
Norðurlöndum. Um þessar mundir
lém ungir íslendingar mjög að sér
kveða í dönskum bókmenntum og
skyggðu jafnvel á verk þarlendra.
Gunnar Gunnarsson, Guðmundur
Kamban og Jóhann Siguijónsson
unnu allir góða sigra, þótt þeir séu
ekki fyrirferðanmklir í danskri bók-
menntasögu núna.
Jónas þurfti ekki að bíða lengi eftir
að rödd hans heyrðist á Norðurlönd-
um: viðtökur við bókum hans vom á
einn veg. „Allt í einu var risinn söngv-
ari á meðal vor,“ sagði danska skáldið
Harry Söiberg í grein um Jónas.
„...Islendingur, ekki aðeins borinn
og bamfæddur, heldur af hreinu ís-
lensku eíríi gerður, og orti á dönsku
um bergstál og víðemi öræfanna og
blá fjöll þar sem veður og vindar
Norður- Atlantshafsins næddu um
strendur ættlandsins.“
Og það vom einmitt hin
framandi yrkisefrú sem vom Jónasi
dijúgt veganesti þegar hann haslaði
sér völl sem skáld í Danmörku. En
auðvitað skipti sköpum að honum
tókst til hlítar að yrkja á dönsku; og af
meiri þýðleika og lipurð en flest dönsk
samtímaskáld. ■
Húsverndarsjóður
í apríl verður úthlutað lánum úr Húsverndarsjóði Reykja-
víkur. Hlutverk sjóðsins er að veita lán til viðgerða og
endurgerðar á húsnæði í Reykjavík sem hefur sérstakt
varðveislugildi af sögulegum eða byggingarsögulegum
ástæðum.
Umsóknum um lán úr sjóðnum skulu fylgja verklýsingar
á fyrirhuguðum framkvæmdum, kostnaðaráætlun,
teikningar og umsögn Árbæjarsafns.
Umsóknarfrestur ertil 26. mars 1996 og skal umsóknum
stíluðum á Umhverfismálaráð Reykjavíkur komið á skrif-
stofu Garðyrkjustjóra, Skúlatúni 2, 105 Reykjavík.
Alþýðuflokkur Kópavogs
Salarleiga - Fermingar - smærri veislur og fundir!
Unnt er að leigja sal félagsins gegn vægu gjaldi.
Salurinn tekur um það bil 100 manns með góðu móti
og 50-60 manns í sæti. Eldunaraðstaða, kaffivél og ísskápur
fylgja. Einnig er fyrir hendi giös og bollar fyrir allt að 50-60
fundarmenn eða gesti. Umsjón salarleigu er í höndum
Lofts Þórs Péturssonar varaformans,
í síma 553-6120 (vinna) eða 554- 5186 (heima)
Ennþá eru lausir nokkrir dagar um helgar.
Alþýðuflokkur Kópavogs
Kvenfélag Alþýðu-
flokksins í Hafnarfirði
heldur fund fimmtudaginn 7, mars klukkan 20:30
í Alþýðuhúsinu við Strandgötu.
Gestur fundarins Gunnar Beinteinsson útibússtjór
i Búnaðarbankans í Hafnarfirði, talar um
fjármál heimilanna.
Mætum hressar,
takið með ykkur gesti.
Stjórnin