Alþýðublaðið - 27.06.1996, Síða 8

# 4
Alla daga
Frá Stykkishólmi
kl. 10.00 og 16.30
Frá Brjánslæk
kl. 13.00 og 19.30
fyrirvara í sima
438 1120 og
MWÐUMMB
Alla daga
Frá Stykkishólmi
kl. 10.00 og 16.30
Frá Brjánslæk
kl. 13.00 og 19.30
Fimmtudagur 27. júni 1996
93. tölublað - 77. árgangur
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
■ í síðustu grein sinni um forsetaefnin kemst
Gunnar Smári Egilsson að þeirri niðurstöðu
að hann ætli ekki að mæta á kjörstað á laugar-
daginn, og segir: Fyrst ég lifði af sextán ár
með Vigdísi þoli ég nánast hvað sem er
tr
Eg þarfnast ekki
Péturs Kr.
Pétur er íhaldsmaður
af þeirri gerð sem trúir að krafa
um breytingar sé óþol.
Ég ætla að byrja þessa grein með
játningu.
Þegar ég tók að mér að skrifa grein-
ar um alla forsetaframbjóðenduma í
Alþýðublaðið ætlaði ég að skrifa
fýrstu greinina um Pétur Kr. Hafstein.
Mér datt hins vegar ekkert í hug og
skrifaði þess í stað um Ólaf Ragnar
Grímsson. Pétur átti að koma næstur.
En enn brást hugsunin og ég skrifaði
um Ástþór Magnússon. Eftir að ég
hafði lokið við hana settist ég niður og
einsetti mér að standa ekki upp fyrr en
greinin um Pétur væri komin vel á
skrið. En ekkert gerðist. Ekki fyrr en
Hrafn ritstjóri Jökulsson hringdi og
benti mér á að ef ég ætlaði ekki að
missa af kosningunum yrði ég að skila
af mér grein. Ég skrifaði því um Guð-
rúnu Pétursdóttur til að vinna tíma. Sá
tími brann upp til einskis og ég var
aftur lentur í sömu úlfakreppu. Ég
hespaði af grein um Guðrúnu Ágnars-
dóttur í von um að hafa síðasta sólar-
hringinn sem Hrafn skammtaði mér
- óskiptan með Pétri. En ekkert gekk.
Það var eins og Pétur þurrkaði upp all-
ar hugsanir í höfðinu á mér. Hann var
eins og svarthol sem sýgur að sér allt
efni en er samt ekki neitt neitt.
Sonur minn er að fara til útlanda í
dag, fimmtudag. Á þriðjudagskvöldið
var hann spenntur, sem skiljanlegt er,
og átti erfitt með að festa svefn. Ég
ráðlagði honum að lesa sig í svefn,
hugsa eitthvað fallegt, telja kindur -
en ekkert dugði. Þá benti ég honum á
að hugsa um Pétur Kr. Hafstein og
hann var sofnaður eftir þijár mínútur.
Önnur játning
Þegar maður byijar að játa upp á sig
skammimar getur verið erfitt að hætta.
Hér kemur því önnur jáming.
í hvert sinn sem ég rakst á þá menn
sem ganga um bæinn og króa af fólk
til að spjalla um forsetakosningamar
sagðist ég ætla að kjósa Pétur. Með
þessu tókst mér að fá þijá til að endur-
skoða afstöðu sína til hans og einn
þeirra til lýsa yfir fullum og einhuga
stuðningi. Sautján urðu hins vegar
endanlega fullvissir um að þeir ætluðu
að kjósa Ólaf Ragnar. Þannig er
áhrifavald mitt líkt og áhrifavald Dav-
íðs Oddssonar, það virkar öfugt.
En hver vom rök mín fyrir að Pétur
Kr. yrði góður forseti - eða alla vega
betri en hinir sem frambóði em?
f fyrsta lagi lagði Pétur áherslu á
það í framboðsyfirlýsingu sinni að
hann ætlaði að vinna inn á við. Þetta
fannst mér gott. Ég er nefnilega þess
fullviss að Islendingar sækja sjálfs-
mynd sína ekki til útlanda og allra síst
til Víetnam.
í öðm lagi á Pétur enn bestu tilvitn-
unina í íslenska menningu með ákall
til almáttugs guðs allra stétta hans Ey-
steins munks.
Þriðja lagið tengist þessum sama
guði. Pétur segist sækja styrk til guðs.
Hann burðast því ekki með enn með
sína bamatrú heldur hefúr komið sér
upp fullorðinstrú. Gælur fslendinga
við bamatrúna hefur alltaf farið fyrir
bijóstið á mér eða jafnvel alla leið inn
í taugarnar á mér. Fullorðin mann-
eskja með bamatrú er álíka kjánaleg
og rrúðaldra maður á mótþróaskeiði.
í fjórða lagi lagði Pétur áherslu á að
eyða ekki meiri peningum sem forseti
en Alþingi skammtaði honum. í sjálfu
sér er þetta ekki háleitt markmið. Það
bendir hins vegar til að hann heyri enn
þá verkin tala.
Fimmta lagið er skylt því fjórða. í
umræðuþáttum hefur Pétur ekki sóst
eftir því að tala um málefni sem hann
hefur ekki ígrundað heima í stofu.
Þetta snertir gamla blaðamannshjartað
í mér sem hefur ímugust á þeim sem
elska ekkert heitar en heyra sjálfan sig
tala, en dáist af þeim sem svara með
jái eða neii og mest þó þeim sem neita
öllum viðtölum.
í sjötta lagi heitir hann Pétur Kr.
Hafstein. Það er eitthvað fallegt við
það nafn. Og maður áttar sig á því
hvað það er ef maður kallar hann Pét-
ur Val Hafstein eða Pétur ÍA Hafstein.
Kenningin hrynur
Ur þessum sex atriðum hafði ég
sem sagt búið mér til frambjóðanda
sem ég hélt að þeim sem kynnast
vildu og með fyrrgreindum árangri.
Tveir volgir og einn fúnheitur. Ég var
sáttur við þennan árangur. Allt þar til
að þessi eini heittrúaði vék sér að mér
á sunnudaginn var og spurði: Varstu í
alvörunni að meina þetta sem þú sagð-
ir um Pétur Kr. Hafstein?
Þá hrundi kenningin. Auðvitað
meinti ég þetta ekki. Lítið bara á
manninn. Hann er svo einvíddar að
hann er eins og dúkkulísa. Þú þarft
ekki nema að snúa honum örlítið og
þá sérðu að þetta er ekki heill maður.
Þetta er hlutverk og það frekar leiðin-
leg og mónótónísk rulla. Eitthvað fyrir
Gísla Alfreðsson að leika.
Misskilningur á Hegel
Ástæðan fyrir því að ég vildi að
Pétur Kr. Hafstein væri sá Pétur Kr.
Hafstein sem ég vildi má rekja til mis-
skilnings míns á Hegel þeim þýska.
Hann trúði að mannkynið þróaðist
áfram, ekki hægt og bítandi, heldur
skrykkjótt. Ekki fram fram þjáðir
menn, heldur: skáhallí fram til hægri,
skáhallt fram til vinstri og hvert skref
með örlitlum bakþanka. Fyrst höfum
við ástand og þá kröfu um breytingu
og loks sambræðslu þessa sem aftur
kallar á kröfu um breytingu.
Vigdís Finnbogadóttir er ástandið.
Hún er tákn hinnar rugluðu þjóðar.
Hún veit að í sögu hennar og menn-
ingu liggur skilningur hennar á sjálfri
sér en í höndum hennar hafa báðar dá-
ið. Þær nýtast ekki lengur lifandi fólki.
Þær eru eins og uppstoppaður Trigger
sem Roy bendir gestum á og segist
einu sinni hafa riðið. Að óbreyttu
sannast á íslendingum það sem James
Joyce sagði um ítali, að þeir lifðu af
því að selja líkið af ömmu sinni.
Ólafur Ragnar Grímsson er krafan
um breytingu. Hann gefur skít í ís-
lenska menningu. Hún er sveitó, illa
þefjandi og á bara alls ekki við í
breyttum heimi. Björk og strákamir í
Oz er það sem koma skal. íslensk
ungmenni sem geta fengið vinnu í út-
löndum. Forseti sem notar tvö kjör-
tímabil til að ferðast um heiminn og
afla sér stuðnings Indverja, Víetnama
og Mexíkana til embættis aðalritara
Sameinuðu þjóðanna. Það yrði endan-
leg sönnun þess að við erum menn
með mönnum, öngvir kotkarlar.
En getur Pétur Kr. Hafstein verið
syntesan, sambræðsla stöðnunar Vig-
dísar og breyttrar veraldar Ólafs
Ragnars?
Nei.
Vissulega hefði Ólafur Ragnar gott
af því að þvo sér upp úr sama bað-
vatni og Pétur Kr. Honum myndi lær-
ast að segja færri orð og betur grund-
uð, að upphefðin kemur ekki að utan
og að það er sama hversu oft við segj-
um við hann að hann sé ágætur - hann
verður alltaf strákurinn hans Gríms
rakara.
Fyrir okkur hin er Pétur Kr. óþarfur.
Til þess er hann of mikið afturhald.
Alla vega heldur hann mikið aftur af
sér.
Sálarlausir íhaldsmenn
Pétur er íhaldsmaður af þeirri gerð
sem trúir að krafa um breytingar sé
óþol. Hann segir sem svo: f öllum
grundvallaratriðum höfum við komið
okkur upp góðu þjóðfélagi. Ástæðan
fyrir því að fólki líður illa er ekki sú
að eitthvað sé að þessu þjóðfélagi
heldur sú að fólk ber ekki næga virð-
ingu fyrir stofnunum þess, skráðum
og óskráðum reglum. Við skulum því
ekki ana út í neinar breytingar eða
byltingar heldur staldra við og vekja
aftur upp með okkur virðingu fyrir
máttarstoðum samfélagsms; fjölskyld-
unni - en þó ekki síst fyrir löggjafar-,
framkvæmda- og dómsvaldinu. Sá
sem kvartar er meinið sjálft, ekki það
sem hann bendir á.
Þetta væri allt saman gott og gilt ef
Pétur Kr. væri ekki íslenskur embætt-
ismaður og dómari og íslenskur
íhaldsmaður. Gallinn við íslenska
íhaldsmenn er nefnilega sá að þá
skortir þann siðferðisgrunn og mann-
gildishugsjón sem íhaldsmenn annarra
þjóða standa á. Á meðan borgarastéttn
í Evrópu og Ameríku þurftu að beijast
fyrir borgaralegum réttindum sínum
og lærðu að bera fyrir þeim virðingu
fengu íslenskir stórbændur og embætt-
ismenn þessi réttindi send í pósti frá
Danakóngi. Þeir höfðu ekki einu sinni
beðið um þau. Þeir vildu fá að tylla
sér í þá embættisstóla sem Danir
höfðu vermt og kærðu sig kollótta um
málfrelsi, trúfrelsi, skoðanafrelsi.
Þeim fannst þetta hálfhommalegar
hugmyndir og væmnar, svona álíka og
tónlist, myndlist og annað útflúr utan
um innihaldslaust líf borgarastéttar-
innar sunnar í álfunni. Það eina sem
íslenskir stórbændur og embættis-
menn heilluðust af í póstsendingunni
frá Danakóngi fyrir utan aukið sjálf-
stæði til handa lslendingum var eign-
arrétturinn. Það var nokkuð sem Ari
fróði hefði getað hafa skrifað um í ís-
lendingabók sína.
Af þessum sögulegu ástæðum eru
íslenskir íhaldsmenn sálarlausir. Sið-
ferðislegur grunnur borgaralegrar
íhaldsstefnu hljómar alltaf útlendings-
lega á Islandi, ekki ósvipað og hann
komi út úr Hannesi Hólmsteini eða
einhverju ámóta skrípi. Og sökum
þessa koma mannréttindi yfir íhalds-
mennina í heiðskíru lofti Hæstaréttar
eins og þruma frá Haag.
Virðing fyrir einstaklingnum, rétt-
indum hans og frelsi hefur útlendan
hreim á íslandi. Og sökin liggur hjá
hægri mönnum. Vinstri menn hafa
aldrei verið svag fyrir einstaklingnum,
þeir hafa alltaf verið tilbúnir að fóma
honum fyrir heildina.
Mitt lóð
Það stefnir allt í að ég haldi mig
heima á laugardaginn eins og ég hef
gert á öðmm kjördögum. Ég hef að-
eins einu sinni mætt á kjörstað ffá því
ég fékk kosningarétt. Það var í borgar-
stjórnarkosningunum 1982. Ég vissi
ekki þá ffekar en nú hvað ég ætti að
kjósa en treysti á að það helltist yfir
mig einhver ábyrgðarkennd í kjörklef-
anum og ég ráðstafaði atkvæði mínu
rétt. Það gerðist ekki og ég endaði
með því að gera ógilt. Síðan þá hef ég
ekki fallið fyrir atkvæði mínu, þessu
litla lóði á vogarskálina.
Og eins og ég sagði í fyrstu grein
minni um forsetaframbjóðenduma, þá
breytir það engu til eða frá í mínu lífi
hver kemst á Bessastaði. Fyrst ég lifði
af sextán ár með Vigdísi þoli ég nán-
ast hvað sem er. ■