Alþýðublaðið - 12.07.1996, Page 2

2 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
s k o ö a n
FÖSTUDAGUR 12. JÚLÍ1996
21141. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Borg á sandi
Eitt þúsund íjögur hundruð tuttugu og sex íslendingar sögðu
sig úr þjóðkirkjunni á fyrra helmingi ársins, samkvæmt nýjum
tölum frá Hagstofunni. Nokkuð hefur kvamast úr þjóðkirkjunni
síðustu ár, en nú er hægt að tala um flótta þaðan. Athyghsvert er
að flestir sem segja skilið við kirkjuna skrá sig utan trúfélaga.
Það er efalítið vísbending um, að margir ganga úr kirkjunni nán-
ast nauðugir viljugir: ekki vegna þess að þeir leiti á vit annarra
trúfélaga heldur vegna þess að þeim ofbýður ástandið í kirkju Ól-
afs Skúlasonar.
Hneyksli, karp og klögumál hafa skekið kirkjuna, svo segja má
að hún logi stafna á milli. Virðing fólks fyrir prestastéttinni er
líka mjög til þurrðar gengin vegna þessa, einsog síra Geir Waage,
formaður Prestafélagsins, benti á í fjölmiðlum í vikunni. Núver-
andi biskup skorti alltaf festu og myndugleika til að setja niður
deilur og miðla málum, en eftir að hann lenti sjálfur í iðu ásakana
um kynferðislega áreitni hefur hann alls ekki verið þess umkom-
inn að leiða kirkjuna á erfiðum tímum.
Yfirbragð kirkjunnar nú er annað og ömurlegra en í tíð herra
Sigurbjöms Einarssonar. Þá var þjóðkirkjan íslenska borg á bjargi
traust - nú er hún byggð á sandi. Það hlýtur að vera umhugsunar-
efni hversvegna friður ríkti að heita má samfellt innan þjóðkirkj-
unnar í tíð herra Sigurbjöms og herra Péturs Sigurgeirssonar, en
nú gegnir kirkjan sama hlutverki og konungsfjölskyldan hjá Bret-
um: stöðug uppspretta hneykslismála og slúðurs. Sumir ráðvilltir
klerkar hafa þá tilhneigingu að kenna fjölmiðlum um allt írafárið,
en sú er vitanlega ekki raunin. Klerkastéttin virðist því miður ein-
fær um að mola undirstöður kirkjunnar.
Hinn kunni kennimaður, séra Ragnar Fjalar Lámsson prófastur,
sagði aðspurður í fjölmiðlum um flóttann úr kirkjunni að óvinir
hennar notuðu tækifærið þegar hún liggur vel við höggi. Þetta er
hin argasta firra. Þjóðkirkjan á íslandi á áreiðanlega hvorki marga
né máttuga óvini: til þess er hún einfaldlega of valdalaus og veik-
burða. Prófasturinn sýndi hinsvegar líka þann heiðarleika að við-
urkenna, að ásakanir á hendur biskupi eigi þátt í því, hve margir
hafa sagt sig úr þjóðkirkjunni. Reyndar er óþarfi að nota tæpi-
tungu í þessu sambandi: flestir sem segja sig úr þjóðkirkjunni em
með því að segja álit sitt á biskupi íslands.
Jón „gralíari"
og forseti Islands
Á þessum ömurlega tíma í sögu þjóðarinnar
taldi þorri íslenskrar alþýðu að upphefð henn-
ar fælist mest í því að mega sýna æðstu em-
bættismönnum fleðulæti. Og því miður finnst
enn, eins og dæmi sanna herra ritstjóri,
alþýðufólk sem gleðst í þeim gjörningi að
flaðra upp um „fína fólkið".
Frakkar hafa gert að þjóðhátíðardegi
og kalla Bastilludag. Upp úr þeim
átökum byrjaði að þróast það lýðræði
sem við lifum við og höfum í heiðri í
dag. Einn ávöxtur þeirrar lýðræðisþró-
unar er hugmyndafræði jafnaðarstefn-
unar sem hefur valið sér kjörorðin
jafnrétti og frelsi. Jaíhrétti sem stend-
ur fyrir að engin manneskja er borin
annarri æðri og með forréttindi til lífs-
ins gæða. Frelsi sem stendur íyrir að
allir hafi rétt til að hafa skoðanir og tjá
þær.
Að Bauluhúsa-Gvendur megi segja
sína skoðun á Sigurði lögmanni án
þess að vera hýddur fyrir allra sjónum.
Tímaskekkja
Ástæða þess, herra ritstjóri, að ég
set saman þessi skrif og bið yður fyrir
þau í blaði jafnaðarmanna er sú að
undanfarið hefur birst í fjölmiðlum
landsins hugsanaháttur er að mínum
dómi sem jafnaðarmanns er ótvíræð
tímaskekkja. Hugsanaháttur sem er
Jóns Hreggviðssonar megin við Ba-
stilludaginn og því nær venjum mið-
alda en nútímans.
Eitt dæmi um þennan hugsanahátt
er sú tillaga að fyrrverandi æðstu emb-
ættismenn skuli fá rétt til meðlags af
almannafé vegna fyrir virðingarstöðu.
Með þeirri tillögu finnst mér glitta í
vanhugsað afturhvarf til þeirra við-
horfa er ríktu þegar aðalsmenn voru
taldir æðri sauðsvörtum almúganum.
Armað dæmi um hugsanahátt sem er
Jóns Hreggviðssonar megin við Ba-
stilludaginn er sú tímaskekkja að íjöl-
miðlar megi ekki fjalla um æðsta
embættismann þjóðarinnar með sama
hætti og hina íslendingana.
Höfundur er þinglóðs Alþýðuflokksins.
Herra ritstjóri.
I tilefhi Bastillu-dagsins 14. júlí og
umræðu um forsetakosningar og for-
setaembættið á íslandi bið ég yður að
birta eftirfarandi í blaði jafnaðar-
manna, Alþýðublaðinu.
Alþýðufólk og aðalsmenn
Á ofanverðri sautjándu öld lét Jón
Nikulásson af Akranesi, auknefndur
grallari, þau orð falla á Öxarárþingi
„að kóngurinn Kristján V, ætti tvö
böm fram hjá drottningu sinni“. Þó
ummæli Jóns væm dagsönn þá varð
það að ráði að hann skyldi kaghýddur
eftir tilsögn lögmanna og fógeta
„óorðvömm drengjum til viðvömnar"
og að þeirri hegningu meðtekinni var
hann látinn slá sjálfan sig tvisvar á
munninn.
Háborðið
Birgir
Dýrfjörð
skrifar
Sextán árum síðar var annar orð-
djarfur maður af Akranesi, Jón Hregg-
viðsson á Efra-Reyni, sóttur til saka
fyrir smánarorð sem honum féllu af
munni í ölæði upp á kóngsins síðu.
Það þótti reyndar ekki sannað að öl-
æðisraus Jóns hefði beinst að kóngin-
um og yfirvöld töldu þess ekki þörf
því Jón Hreggviðsson var, eins og þér
herra ritstjóri, „þekktur að stráklegu
og óráðvandlegu orðatiltæki, öðmm
til ertingar og ófriðsemi". Því var Jóni
dæmd stórkostleg húðlátsrefsins og
þar að auki var hann látinn slá sig
þrisvar upp á hvoftinn „sér og sinni
óráðvandri lygatungu til minnilegrar
smánar og fyrirlitningar".
Tveim ámm þar á eftir reyndi höfð-
ingjadjarfur Vestfirðingur, Bauluhúsa-
Gvendur í Dýrafirði, að veija æm sína
með því að segja að með ásökun á sig
fyrir fjölmæli þá gerðist Sigurður
Björnsson lögmaðurinn sjálfur fjöl-
mælismaður. Slíkt virðingarleysi
gagnvart einum af æðstu embættis-
mönnum landsins var þá stórlega
refsivert, og Bauluhúsa-Gvendur varð
að þola stórhýðingu með tilheyrandi
húðláti.
Á þessum ömurlega tíma í sögu
þjóðarinnar taldi þorri íslenskrar al-
þýðu að upphefð hennar fælist mest í
því að mega sýna æðstu embættis-
mönnum fleðulæti. Og því miður
finnst enn, eins og dæmi sanna herra
ritstjóri, alþýðufólk sem gleðst í þeim
gjömingi að flaðra upp um „fína fólk-
ið“.
Upphaf jafnaðarstefnu
En annars staðar í heiminum og all
löngu eftir ofantalda atburði rann upp
fyrir alþýðufólki sá sannleikur að að-
alsmenn og kóngar væru ekki frið-
helgir vegna stöðu sinnar og embætta
og ekkert betur af Guði gerðir eða
æðri en það sjálft. Þetta fólk lét verkin
tala þegar franskt alþýðufólk réðst á
Bastilluna í París 14. júlí 1789, sem
Samkvæmt skoðanakönnunum hefur meirihluti landsmanna
síðustu ár verið þeirrar skoðunar að skilja beri að ríki og kirkju,
enda hníga flest rök að því. Vitaskuld er tímaskekkja að íslenska
ríkið taki að sér að halda uppi einum trúflokki. Það er óvirðing
við þá sem tilheyra öðrum söfnuðum eða trúa ekki á nokkum
guð. Umræða um aðskilnað ríkis og kirkju hefur vaxið undan-
gengin misseri, ekki einasta vegna þess að þjóðkirkjan hefur glat-
að trausti fólks, heldur ekki síður vegna þess, að æ fleiri gera sér
grein fyrir því hversu fráleit sú tilhögun er að ríkisvaldið skipti
sér af einkamálum á borð við guðstrú. Óskandi hefði verið að
Atburdir dagsins
1536 Erasmus frá Rotterdam
deyr: Gagnrýnandi, hugsuður
og rithöfundur, einn mesti
áhrifamaður aldarinnar. 1789
Eldar loga víða í París eftir
tveggja daga uppþot. 1878
Tyrkir láta Bretum eftir Kýpur.
1947 Síldveiðiskipið Sverrir
sökk á Skagagrunni. Það var
áður olíuflutningaskip, smíðað
1928, hið fyrsta í íslenskri eign.
1952 Dwight D. Eisenhower
fær lausn úr hemum til að geta
gefið kost á sér sem forseti
Bandaríkjanna. 1966 Raunvís-
indastofnun Háskóla íslands
tók til starfa.
umræða um aðskilnað hefði farið fram æsingalaust og ekki í
skugga hneykslismála, en klerkastéttin virðist staðráðin í að tor-
tíma þjóðkirkjunni innan ffá. ■
Afmælisbörn dagsins
Júlíus Sesar 100 f.Kr., róm-
verskur herforingi sem varð
einræðisherra. Henry Thoreau
1817, bandarískur rithöfundur.
George Eastman 1854, banda-
rískur uppfinningamaður,
hannaði Kodak-myndavélina.
Amadeo Modigliani 1884,
ítalskur listamaður. Bill Cosby
1937, bandarískur leikari.
Annálsbrot dagsins
Þennan vetur á jólum var kona
í Þingeyjarsýslu uppvís að því,
að hafa borið út barn sitt og
kastað í Skjálfandafljót.
Annálar Páls Vídalíns, 1704.
Tryggð dagsins
Sá er ekki alltaf tryggastur sem
silur kjur, heldur hinn sem
kemur aftur.
Halldór Laxness; Saíka Valka.
Málsháttur dagsins
Treyst ei tafli hálfunnu.
Réttlæti dagsins
Lögin gera ekki mannamun.
Þau banna bæði ríkum og fá-
tækum að sofa á berangri og
betla mat.
Anatole France.
Orð dagsins
Vcmdfarið er með vœnan grip,
votta e'g það með sanni:
siðuga konu, sjúlegt skip
og samvizkuna ímunni.
Stefán Ólafsson.
Skák dagsins
Allt er f uppnámi í skák dags-
ins sem tefld var í Hamborg ár-
ið 1965. Hallier hefur hvítt og á
leik gegn Herman. Mát vofir
yfir hvítum en hann finnur afar
snjalla leið til sigurs.
Hvítur leikur og vinnur.
1. Dg3+ Dxg3 2. Re7+! Rxe7
3. Bxf7 Mál! Biskupinn lúrði í
horninu og beið síns tíma.
Hann kont.