Alþýðublaðið - 02.08.1996, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 2. ÁGÚST 1996
■ Kolbrún Bergþórsdóttir skrapp á Vog, hitti
Þórarín Tyrfingsson og spurði hann um umfang
fíkniefnavandans, drykkfellda íslendinga og það hvort
sögusögnin um alþýðuflokksálmuna eigi við rök að styðjast
Ég er læknir,
ekki siðapostuli
Það er vitanlega ekki hægt að
vera sáttur við þjóðfélag þar
sem þarf að senda 7 prósent af
karlmönnum yngri en 25 ára í áfengis-
meðferð," er eitt af því fyrsta sem
Þórarinn Tyrfingsson yfirlæknir á
Vogi segir þegar ég spyr hann um um-
fang áfengis-og fíkniefnavandans í ís-
lensku þjóðfélagi. Þórarinn kynnti ný-
lega skýrslu þar kemur fram að tveir
af hverjum þremur sjúklingum á Vogi
undir 25 ára aldri hafi prófað amfet-
amín.
„Ég er búinn að vera í þessu starfi í
mörg ár. Stundum rís maður upp og
það rymur eitthvað í manni en ég er
ekki viss um að það hafi nokkra þýð-
ingu. Það þarf miklu meira til og satt
að segja veit ég ekki hvað getur orðið
til þess að við snúum af þessari
braut,“ segir Þórarinn. ,JEn þessi vandi
er ekki einskorðaður við ísland. Vinur
minn, sem vinnur að meðferðarmálum
í Svíþjóð, hefur alveg sömu sögu að
segja, þar horfa menn upp á gríðarlega
aukningu á amfetamínneyslu. Og eins
er með Bretland.“
Og hver er ástœða þess að menn
leiðast út íþessa notkun?
„Stundum er ekki um annað að
ræða en að menn í andvaraleysi og
ævintýraleit prófa þessi efni og verða
fyrir það sterkum vímuáhrifum að
ekki verður aftur snúið. í öðrum til-
vikum er aðdragandinn lengri og
menn hafa leiðst út í félagsskap og
umhverfi þar sem talið er eðlilegt að
nota óleyfileg fíkniefni. Þar virðist
vera um ansi stóran hóp að ræða.
Maður fer að velta því fyrir sér hvað
það merki að vera eðlilegur unglingur
í dag; felst það kannski í því að prófa
amfetamín?"
Hefurðu orðið var við að það sé
einhver sérstök manngerð sem er
hœttara en öðrum við að ánetjast
áfengi og fíkniefnum?
„Við höfum velt því fyrir okkur
hveijir eru í áhættuhóp. Það eina sem
við getum sagt um það af einhverju
viti er að ef einstaklingur er af ætt þar
sem margir eiga við þennan vanda að
stríða, þá er hann í áhættuhópi. Þeir
sem búa við menningarlega lágkúru,
lélegan aðbúnað og slæma menntun
verða oft fómarlömb áfengis og fíkni-
efna.“
Er ekki rétt að fcerri konur en karl-
menn eigi við þessi vandamál að
stríða?
„Þær eru færri, kannski vegna þess
að fram að þessu hefur þjóðfélagið
veitt konum meira aðhald. Þær hafa
sætt áberandi fordómum. Til þeirra
eru gerðar þær kröfur að þær sinni
bamauppeldinu og sýni af sér siðfág-
un. Einnig hefur farið það orð af
drykkfelldum konum að þær væru
,Það er
ekkert
kaffihúsa
spiall hver
er alkóhól
isti Ol
hver e
Hcki.
lauslátar. Allt eru þetta fordómar og
endemis vitleysa en leiðir til þess að
það er erfiðara fyrir konur að fara yfir
þessi óeðlilegu mörk og inn í sjúk-
dóminn. En þær sem gera það eiga þá
á brattann að sækja vegna fordóma, og
það setur mark á endurhæfinguna. Það
em ýmsir þættir í meðferð fyrir konur
sem þarf að sinna sérstakiega og með-
al annars vegna þess að konumar em
oft fordómafyllstar gagnvart sjálfum
sér og byggja þá á einhveiju sem hef-
ur verið komið inn í kollinn á þeim.“
Er aldurstakmark hér á þessari
stofnun?
„Nei, og það markast nú af því að
fæstir byrja að drekka fyrir kyn-
þroskaaldur. Það er með mennina eins
og tilraunadýrin; það er ekki hægt að
fá þau til að gerast alkóhólistar fyrr en
þau em orðin kynþroska.
í meðferð til okkar hafa komið sex-
tán ára unglingar. Stundum er sagt að
best sé að senda unglinga, sem eiga
við áfengisvanda að etja, á sérstofnan-
ir. Reynsla mín segir mér annað. Ung-
linga með þennan vanda á að með-
höndla með fullorðnu fólki.“
Sjálfskaparvítin geta
verið sjúkdómur
Kunningi minn einn bað mig fyrir
spumingu sem er þessi; er ekki heilla-
vœnlegra að líta á alkóhólisma sem
syndfremur en sjúkdóm?
„Nei, því synd er arfleifð af þeirri
hugsun að undarleg hegðun sé komin
frá Kölska sjálfum. Það er miklu al-
farasælla að líta á áfengissýki sem
sjúkdóm. Afengissýki uppfyllir öll
læknisfræðileg skilyrði til að vera
sjúkdómur. Og ef maður kemst að
þeirri niðurstöðu að hún sé sjúkdómur
þá tekur maður á henni eins og sjúk-
dómi. Þeir einstaklingar sem koma til
okkar em líkamlega veikir og þurfa
endurhæfingar við. Síðan má deila
endalaust um það af hverju þeir em
líkamlega veikir og hvort þeir eigi
sjálfir einhveija sök á því. Eg spekúl-
era ekki í því. Það er hlutverk siða-
posmla að spekúlera í því. Ég er lækn-
ir, ekki siðapostuli."
En nú er stundum sagt að með
viljastyrk œtti þetta fólk að geta lœkn-
að sig sjálft.
„Það getur það ekki vegna þess að
áfengissýki er sjúkdómur. í þessari
umræðu átta menn sig oft ekki á því
að sjálfskaparvítin geta verið sjúk-
dómur.“
Nú er oft talað af fyrirlitningu um
meðferðarstofnanir, sagt aðfólk gangi
þar inn og úr að vild, og komi einung-
is til að hvíla sig áður en það tekur
upp fyrra lífemi.
„Þetta viðhorf kemur mér í rauninni
ekki á óvart vegna þess að virkir alkó-
hólistar em ekki að afla sér sérstakra
vinsælda úti í þjóðfélaginu og ýmsir
sem hafa haft samskipti við þá eru
fullir beiskju og gremju. Það endur-
speglast oft í umræðunni. Hitt er verra
þegar málsmetandi menn, menn í
Stjórn Verzlunarmannafélags Reykjavíkur hefur ákveðið að taka upp gamla venju og halda
uppá frídag verslunarmanna hér í Reykjavík. Fjölskyldu- og húsdýragarðurinn í Laugardal
hefur verið tekinn á leigu og verður opinn öllum félagsmönnum VR, svo og öllum
Reykvíkingum án endurgjalds mánudaginn 5.ágúst n.k.
Garðarnir verða opnir milli kl. 10:00 og18:00 þennan dag.
Dagskrá Húsdýragarðsins:
10:45 Hreindýrum’gefið
11:00 Selum gefið
11:30 Hestar teymdir um garðinn
12:00 Refum og minkum gefið
13:00 Fuglagarðurinn opinn (í 1 klst.)
13:30 Kanínum klappað/Klapphorn
14:00 Svínum hleypt út
15:00 Hestar teymdir um garðinn
16:00 Selum gefið
16:30 Hestar, kindur og geitur settar í hús
17:00 Svínum gefið
17:10 Mjaltir í fjósi
17:45 Refum og minkum gefið
Dagskrá Fjölskyldugarðsins:
14:00 Trjálfur og Mímmli
14:30 Hljómsveitin Hálft í hvoru
15:00 Brúðubíllinn
16:00 Trjálfur og Mímmli
16:30 Hljómsveitin Hálft í hvoru
Verið velkomin í Fjölskyldu- og húsdýragarðinn á frídegi
verslunarmanna 5. ágúst 1996. Opið frá kl.10:00 til 18:00
VERZLUNARMANNAFÉLAG REYKJAVÍKUR
Þórarinn Tyrfingsson: Það gleymist stundum að segja að það er ekki
áfengið sjálft sem er hollt heldur eru önnur efni í því sem eru holl. Þetta
er eins og að blanda saman B-vítamíni og strikníni og segja að B-vítamín-
ið sé alveg ágætt.
ábyrgðarstörfum, tala á þennan hátt.
Þeir mega hugsa þannig, en eiga ekki
að segja þá hugsun sína upphátt, því
staðreyndin er sú að fólkið sem hefur
verið oftast hér í meðferð er veikasta
fólkið. Það er fólk sem er líkamlega
veikast, hefur á brattann að sækja og
þarf mest á meðferðinni að halda.
Það er lang hagkvæmast fyrir þjóð-
félagið að einbeita sér að því að reyna
að veita þessu fólki góða meðferð, því
ef við gerum það ekki þá fer þetta fólk
bara eitthvert annað, kannski á götuna
þar sem það skaðar meðbræður sína.“
Finnst þér aldrei óþœgilegt að um-
gangast menn sem hafa einmitt gert
það; skaðað meðbrœður sína? Fyll-
istu aldrei reiði í garð þeirra einstak-
linga?
„Jú, jú, það kemur fyrir. Manni
finnst kannski einhver ákveðinn ein-
staklingur ógeðfelldur og stundum er
tilfinningin réttmæt. En í svona starfi
lærir maður einhvem veginn að leiða
þær tilfinningar hjá sér. Ég er læknir
og legg ekki siðferðilegt mat á gerðir
sjúklinga minna. Þú getur eins spurt
skurðlækni sem leggur f tímafreka að-
gerð á sjúklingi, hvort það sé ástæða
til að eyða tíma í að lækna menn sem
allt eins mættu fara. Það er nákvæm-
lega sama spurningin og þú ert að
spyrja mig að.“
Engin alþýðuflokksálma
Nú hef ég oft heyrt því haldið fram
að listamenn missi andagiftina ef þeir
luetta að drekka.
„Já, það á við nokkur rök að styðj-
ast. Þá em þeir orðnir það háðir vímu-
efnum að þeir finna ekki gleðina og
andann öðmvísi en að fá sér vímuefni.
En þeir listamenn sem hafa komið til
okkar og náð því að verða edrú kom-
ast að því að þegar þeir hafa komist
yfir þröskuld vímuefnanna þá eykst
gleði þeirra og sköpunargáfa um allan
helming.“
En nú erfólk sem getur fengið sér í
glas án þess aðfara sér að voða.
„Já, og mig varðar ekkert um það.
Héma er fólk sem er sjúklingar og því
fólki er ekki hægt að kenna að
drekka."
En þegar þú lest í blöðunum að nú
sé komin enn ein könnunin frá vís-
indamönnum sem sýni að tvö til þrjú
rauðvínsglös á kvöldi séu bráðholl,
hvaða hugsanir þjóta þá í gegnum
liuga þinn ?
„Það gleymist stundum að segja að
það ér ekki áfengið sjálft sem er hollt
heldur eru önnur efni í því sem eru
holl. Þetta er eins og að blanda saman
B-vítamíni og strikníni og segja að B-
vítamínið sé alveg ágætt.“
Finnsl þér orðið hófdrykkja fárán-
legt? -
„Nei, ég held'að allir velði bindind-
issamari með árunum, svo lengi sem
þeir em ekki háðir víni. Allir sem lifa
langa ævi komast ekki hjá því að sjá
afleiðingarnar af áfengi og vímuefn-
um, jafnaldrar og samferðamenn falla
í valinn og börn og barnabörn geta
ánetjast vímuefnum. Þegar fólk skynj-
ar fáránleikann og tilgangsleysið í
þessari gerviveröld vímuefna þá gerist
það um leið bindindissamara."
,Það er eins
mikið til í
þvíoq að
her Komi
aldrei inn
framsóknar
maður.
II
Um tilvist alþýöuflokksálmunnar
Já, en nú þekkir maður nokkur
dœmi um konur á sjötugs og áttrœðis-
aldri sem búa einar, drekka hálfa
sherryflösku á dag og virðast alsœlar
með tilveruna.
„Ég held að þú sjáir, þegar þú skoð-
ar málið, að það er miklu heillavæn-
legra að gamlar konur hugsi um eitt-
hvað annað en sherryglasið sitt á
kvöldin."
En eru þœr alkóhólistar?
„Alkóhólismi er greindur eftir
ákveðnum einkennum. Það er ekkert
kaffihúsaspjall hver er alkóhólisti og
hver ekki. Það þyrfti bara að greina
hvort þessar konur eru alkóhólistar
eða ekki, það er mjög einfalt.“
En efastu aldrei um að forsendum-
ar sem þið gefið ykkur við greiningar
geti verið umdeildar eða vafasamar?
„Af hverju ættum við að gera það
þegar búið er að sanna á vísindalegan
hátt að greiningaraðferðirnar verða
alltaf nákvæmari og nákvæmari? Ég
veit hvað ég er með í höndunum."
Er það re'tt að hér sé til sérstök al-
þýðuflokksálma, eins og einstaka al-
þýðujlokksmaður á til að gorta af?
„Það er eins mikið til í því og að hér
komi aldrei inn framsóknarmaður.
Hins vegar er það eðli stofnunar sem
hugar að starfsemi sinni og fjárveit-
ingum á hverju hausti að gera vel við
alljpstjómmálaflokka." ■