Alþýðublaðið - 27.08.1996, Qupperneq 5

ÞRIÐJUDAGUR 27. ÁGÚST 1996
r
ALÞÝÐUBLAÐK)
Ó I Í t í
5
k
stöðu, þarsem formaður heilbrigðis-
og tryggingamálanefndar, Össur
Skarphéðinssbn, er í stjórnarand-
stöðu.“ j TuðjsgicV rigs^ ' . 6
Asta Ragnheiður segir að svo virð-
ist sem heilbrigðisráðherrann fái alls
ekki nægan stuðning ffá samráðherr-
um sínum. „Og það er einsog hún fái
ekki nægilegu ráðið, en Friðrik Sop-
husson fjáxmálaráðherra ráði ferðinni í
heilbrigðismálunum. En sem ráðherra
verður Ingibjörg að axla ábyrgð. Hún
ber ábyrgð á heilbrigðismálum og
verður að standa vörð um þau.“
Margréti Frímannsdóttur finnst
Ingibjörg standa ein gagnvart fjárveit-
ingavaldinu, „en það er kannski líka
okkur í . stj ómarandstöðunni að kenna ,
því við bþíi|rfi;einskOEðað ufaræðmui’. ••
við héiibrigðisráðúnéytið, því við
héldum að. Friðrik Sophusson meinti
eitthvað með því þegar hann talaði um
aukið sjálfstæði ráðuneyta og stofnana
sem heyra undir hvert ráðuneyti.
Þessu trúðum við, en mér finnst hafa
komið berlega í ljós, sérstaklega í
kjaradeilu heilsugæslulækna, að það
er Fjármálaráðuneytið sem fer með
völdin og er með puttana í öllu. Tal
um sjálfstæði ráðuneyta og stofnana er
kjaftæði."
Hefur heilbrigðisráðherra
hæfa ráðgjafa?
Hvorki Stufla né Lára Margrét segj-
ast þekkja til ráðgjafa Ingibjargar, og
þaraf leiðandi geta þau ekki lagt mat á
þá, en Lára Margrét bætir við: ,Margt
nýtt fólk hefur hafið störf í Heilbrigð-
isráðuneytinu, en það kemur reyndar
frá stjómunarsviðum ríkisspítala."
Ásta Ragnheiður segist viss um að
ráðgjafarnir gætu verið betri. „Mér
finnst ráðuneytið hafa verið slappt
undir stjórn Ingibjargar; við sjáum
læknadeiluna, hvemig tekið var á ijár-
lögunum um síðustu áramót og hversu
illa ígrundaðar tillögur vom lagðar þar
fram. Ég hefði talið þessar tillögur
ganga þvert á stefnu Framsóknar-
flokksins í heilbrigðismálum - alla
vega framtil þessa kjörtímabils."
Margrét Frímannsdóttir segist lítið
um ráðgjafana vita, „en miðað við
stefnuleysið, mættu þeir sannarlega
vera meira afgerandi."
Þorir vonandi að berja í
borðið
Aðspurður hvort Ingibjörg Pálma-
dóttir valdi starfí heilbrigðisráðherra
segir sjálfstæðismaðurinn Sturla
Böðvarsson: „Það getur ekki verið að
Framsóknarflokkurinn tefli fram öðm
en hæfu fólki til að gegna ráðherra-
embætti." Ásta Ragnheiður segir emb-
ætti heilbrigðisráðherra eitt það erfið-
asta og að mikið mæði á Ingibjörgu.
„En ég vonast ennþá til þess að hún
sýni að hún sé sú sem völdin hafí. Að
hún þori að beíja í borðið, því ég held
hún eigi það til.V Ingólfur segir að
heilbrigðisráðherra verði að fá kjör-
tímabilið til að vinna í þessum málum
áður en dómur er lagður á störf hans,
„ég vil ekki dæma hana úr leik. Við
Við höium öll stutt ifið
bakið á Ingibjörgu einsog
við höfum frekast getað.
En hún er ráðherrann og
því beinist kastijósið að
henni.
erum ekki að berjast á móti heilbrigð-
isráðherra en við óskum efdr samstarfr
til að vinna úr erfiðum málum. Við lít-
um svo á að við séum r samstarfi við
Heilbrigðisráðuneytið “
Þingmaður, sem ekki vildi láta
nafns síns getið, sagðist telja að störf
heilbrigðisráðherra réðust, offar af þv£
'isem eidbættismerHi í heilhrigðisþjón-,
ustunni Víem að togast á um, heldur
en að heilbrigðisráðherra sjálfur mót-
aði eigin stefnu. „Oft og tfðum komast
sömu stefnumálin í gegn, sama hver
ráðherrann er.“ Hann bætir við að það
séu ekki eingöngu embættismenn sem
hafr áhrif þar á, „heldur hafa ákveðnir
aðilar nánast gert það að vinnu sinni
að berjast fyrir ákveðinni stefnu í
þessum veigamikla málaflokki. Þess
vegna er þetta ráðuneyti oft mjög
þungt £ vöfum.“
Guðný vildi ekki tjá sig um það
hvort Ingibjörg valdi embættinu, „en
þetta er tvúnælalaust erfitt embætti og
hún virðist vera úti £ miðju foraðinu.
Það er gffurlegur ágreiningur um
stefhu £ heilbrigðismálum, og þessari
ríkisstjóm hefur ekki tekist að fá fylgi
við það sem hún vill gera. Og það er
ekki einu sinni ljóst hvað hún vill
gera. Það er um 40 prósent fjárlaga fs-
lenska rfkisins að ræða, heilbrigðis-
stéttimar em öflugur þrýstihópur, og
þetta er gffurlega erfiður hópur að
hafa á móti sér. Mér sýnist þetta reyn-
ast Ingibjörgu mjög erfitt, einsog það
myndi kannski reynast hverjum sem
er. Ég vil vekja athygli á því að þeir
heilbrigðisráðherrar sem verið hafa,
virðast hafa staðið f ströngu. Þetta er
ekki einkamál Ingibjargar."
Margrét Frímannsdóttir tekur í
sama streng: „Þegar ég segi að það sé
stefnuleysi í ráðuneytinu er ég þar
með að segja að sá ráðherra sem þar
situr hafi ekki staðið sig nógu vel.
Þarmeð er ekki sagt að nokkur þeirra
sem sitja í núverandi ríkisstjóm ráði
betur við það.“
Guðmundur J. Guðmundsson segir
brýnast í heilbrigðismálum Islendinga
er að fá Ingibjörgu úr ráðherrastól.
„Skilyrðislaust. Mér er sagt að þessi
kona sé frá Akranesi og ég held það
fari ekkert illa um hana þar. Það sýnir
manndómsleysi í íslendingum að þeir
em búnir að horfa á þennan vesalings
ráðherra koma flissandi eða brosandi í
sjónvaipið, og enginn krefst þess að
hún segi af sér. Framsókn á mikið af
góðu fólki, jafnvel þingmönnum, og
ég vil benda þeim á að oft hefur verið
pólitískt heilsuleysi á mönnum. Síðan
má ræða, einsog gert hefur verið um
árabil, hvemig leysa eigi vanda heil-
brigðisþjónustunnar."
Ráðherrann verður að berjast
- segir Sighvatur Björgvinsson þingmaður Alþýðuflokksins og fyrrverandi heil-
brigðisráðherra.
Sighvatur Björgvinsson:
Hagsmunaátökin í heil-
brigðiskerfinu, bæði á milli
stétta og aðila þar, eru
feikilega mikil. En það er
ráðherrann sem á að ráða.
,JÉg vil ekki dæma um frammistöðu
heilbrigðisráðherra. Ingibjörg Pálma-
dóttir tók við starfi eftir mig, en hafði
gagnrýnt mig mjög harkalega þegar
ég var í ráðuneytinu - því er ég ekki
mjög trúverðugur dómari um hennar
hlut. Ég hef ekki gagnrýnt hana, og vil
ekki gera það, en ég hef lýst skoðun
minni á mörgum þeim hlutum sem
hún hefur beitt sér fyrir í ráðuneytinu.
Eg reyni að leggja eins faglegt mat og
ég get, miðað við þá stöðu sem heil-
brigðisráðuneytið er í, og finnst margt
athugavert. Mér fannst til dæmis rangt
að hætta við hálfnað verk, einsog þeg-
ar hún afnam tilvísanakerfið. Það varð
til þess að þessi deila við heilsugæslu-
læknana skapaðist," segir Sighvatur.
Sjúkrasamlög eða „valfrjálst
stýrikerfi"
„Heilbrigðisráðherra féllst á hug-
myndir lækna um nýja uppbyggingu
heilsugæslunnar. Liður í því sam-
komulagi, er svokallað „valfrjálst
stýrikerfi", sem hefur ekkert með
stýrikerfi að gera. Ráð er gert fyrir því
að fólk krossi í viðeigandi reit á skatt-
skýrslu, og fallist á að borga fast ár-
gjald, og fá þannig meiri fyrirgreiðslu
ríkisins í greiðslu lækniskostnaðar.
Þetta er ekki stýrikerfi, heldur er verið
að bjóða viðbótartryggingar í heil-
brigðisþjónustu, gegn gjaldi. Eftir ein-
hvem tíma verður þetta kölluð trygg-
ingaþjónusta, og þá er hægt að spytja
sig að því, hvort það sé hlutverk ríkis-
sjóðs að starfa sem tryggingafélag. Þar
erum við komin hálfa leiðina inní
bandaríska kerfið, sem byggir sig
svona upp. Það finnst mér ekki góð
latína.
Ég hefði viljað endurvekja sjúkra-
samlögin og fela þeim tiltekin verk-
efhi, og Ingibjörg hafði lýst sig sam-
málajiessari hugmynd í upphafi ferils-
ins. f samningum milli ríkisins, sem
.kaupii þgónustuna, og, læknanna sem
selja hana, vantar þriðja aðilann, það
er að segja fúlltrúa þeirra sem eiga að
njóta þjónustunnar. Samningar við hið
ópersónulega ríkisvald, eru aðrir,
helduren þeir sem væru gerðir í sam-
vinnu við sjúklinga. Með því að end-
urvekja sjúkrasamlögin væri hægt fela
þeim að taka við ákveðnum viðfangs-
efnum, svosem einsog heilsugæslu-
þjónustunni. Sjúkrasamlögin myndu
semja við heilsugæslulækna, og hugs-
anlega sérfræðinga, og þá yrði staða
ráðuneytisins gagnvart seljendum
þjónustunnar miklu sterkari helduren
hún er núna. Líkar hugmyndir eru of-
arlega á baugi hjá vestrænum heilsu-
hagfræðingum, sem hafa verið að
ræða vandamál heilbrigðiskerfisins,
en þeir hafa áhyggjur af því að búið sé
að taka þá sem nota þjónustuna út fyr-
ir sviga.
Um þetta ræddi heilbrigðisráðherra
í upphafi síns ferils. En hugmyndir um
að endurvekja sjúkrasamlögin hafa
alltaf sætt andstöðu Sjálfstæðisflokks-
ins, vegna þess að það kallar á ákveð-
ið gjald, sem yrði litið á einsog skatt.
Og skattur er eitur í þeirra beinum. En
þegar sú leið er farin, að hver og einn
ræður því sjálfur, hvort hann taki
þessa úyggingu eða ekki, flokkast það
ekki sem skattur. Og þá finnst sjálf-
stæðismönnum þetta í lagi.“
Heimilislæknar umboðs-
menn sjúklinga
„Bretar hafa náð góðum árangri
með kerfi, þar sem heimilislæknirinn
er umboðsmaður sjúklingsins, einnig
gagnvart sérfræðingum. Ég hafði sem
heilbrigðisráðherra undirbúið tilraun,
til að reyna svipaða leið og búið var
að stinga út tvo staði; heilsugæsluna á
Seltjarnarnesi og á Akureyri, til
reynslu. fbúasamsetningin á svæðun-
um er skoðuð; hvað eru böm hátt hlut-
fall af íbúunum, hvað er margt fólk 67
ára og eldra, vegna þess að læknis-
kostnaður þeirra á þessu skeiði er
meiri en yngra fólks. Síðan hefði ég
reynt að ná samkomulagi við heilsu-
gæslulækna á þessum tveimur stöð-
um, um að þeir fengju fasta árlega
fjárveitingu, miðað við samsetningu
og fjölda sjúklinga sem þeir eiga að
þjóna, og þeir ættu síðan sjálfir að sjá
um að greiða alla utanspítalaþjónustu.
Þar með taldar rannsóknir og fleira,
þegar sjúklingurinn er ekki lagður inn.
Þetta er tilraunarinnar virði. Málið var
í undirbúningi, en þessu var öllu pakk-
að saman.“
Fjárhaglsgar úttektir hafa
ekki veriö gerðar
„Samkomulagið, sem gert hefur
verið við heilsugæslulækna, er að
mestu leyti óunnið, hvað varðar fjár-
hagslegar úttektir. Heilbrigðisráðherra
i. gerir. til dæmis ráð fyrir því, að ráða
19 nýja heilsugæslulækna í Reykjavík.
Til þess þarf hún verulegt viðbótarfé.
Hingað til hefur heilbrigðisráðuneytið
ekki fengið heimild innan fjárlaga,
nema fyrir 5 nýjum stöðum á ári, yfir
landið allt. Hverju læknisstarfi sem
ráðið er í, fylgja önnur störf, einsog
hjúkrunarfræðinga, sjúkraliða og
læknaritara. Samfara 19 nýjum heilsu-
gæslulæknum þarf ekki færri en 35
stöðuheimildir til viðbótar. Sem er
margfalt meira en menn hafa haft úr
að spila, og ég á eftir að sjá Fjármála-
ráðuneytið samþykkja þetta.
Ingibjörg hefur sagt að til þess að
taka upp það sem hún kallar valfijálst
stýrikeifi, þurfi 1500 krónur á hvem
mann sem vill fara þessa leiðina. Ef sá
kostnaður sem þessu myndi fylgja er
skoðaður, og þær niðurfellingar á
kostnaði sem þeir ættu að njóta sem
tækju þessa tryggingu, sjá menn það í
hendi sér að verið er að tala um að
minnsta kosti tvöfalda þá upphæð.
Það á alveg eftir að útfæra þetta sam-
komulag, og ég á eftir að sjá að hún
geti staðið við þetta."
Margt nýtt fólk er að vinna í heil-
brigðisráðuneytinu, getur verið að
ráðherra hafi óreynda ráðgjafa sér til
hjálpar?
„Það var mikil blóðtaka þegar
svona margt reynt starfslið fór úr
ráðuneytinu; ráðuneytisstjóri, stað-
gengill hans og yfirlögífæðingur ráðu-
neytisins og svo iramvegis. Það tekur
ákveðinn tíma að fóta sig í nýju starfi,
en þetta eru prýðilegir einstaklingar
sem hún hefur fengið, svo hún hefur
ágætis fólk sér til aðstoðar."
Er Ingibjörg látin standa of mikið
ein?
„Það hefur alltaf verið svo að ráð-
herrar standi einir. Hver ráðherra er
náttúrlega ábyrgur fyrir sínu ráðu-
neyti, og það fer ekki mikið fyrir því
að menn gangi fram fyrir skjöldu til
að styðja ráðherra í öðrum ráðuneyt-
um í erfiðum verkum. Menn í svona
stöðum eru afskaplega mikið einir, og
hafa fáa tilað byggja á aðra en sjálfa
sig.“
Er það ekki óeðlilegt, sérstaklega
þegar svona erfiðlega virðist ganga?
„Menn vita að hverju þeir ganga.
Það er eins með starf ráðhena og öll
önnur störf: Menn spretta ekki full-
skapaðir fram. Menn þurfa að læra
þessi verk einsog öll önnur. Þá kemur
reynsla úr þinginu að góðu gagni;
Fjárveitinganefndin er til dæmis mjög
góður skóli, því hún gefur glögga yfir-
sýn yfir alla þætti ríkisreksturins. Ingi-
björg hefur ekki nema 4 ára þingsetu
að baki þegar hún fer inní þetta erfiða
ráðuneyti, og það háir henni örugg-
lega.
Á móti sér maður það, að sá ráð-
herra Framsóknarflokksins sem átti
sennilega erfiðast með að komast í
ráðherrastól - Páll Pétursson var sá
sem þingflokkurinn valdi síðast í ráð-
herrastarf - hefur nýtt sér vel langa
þingreynslu."
Veldur hún ekki þessu embœtti?
,Úg vil ekki segja það. Ég vil ekkert
um hennar atgervi segja, því ég er
ekki maður sem getur dæmt um það.
Hún er ágætis manneskja sem vill vel,
er hlýleg og góð f öllum samskiptum,
og sá hæfileiki hefur nýst henni vel.
Hún hefur, einsog ég á sínum tíma,
fyrst og fremst þurft að takast á við
erfiðleika. Hún hefur ekki haft tæki-
færi til að gera eitthvað mikið og nýtt,
einsog maður segir."
Það hefur verið sagt að sterkir
hagsmunahópar hafi myndast innan
heilbrigðiskerfisins, og að stefnumálin
mótist oftar af þeirra áherslum held-
uren að heilbrigðisráðherra fái að
móta eigin stefnu.
„Það er alveg rétt, að ákveðnir aðil-
ar hafa mikilla hagsmuna að gæta, og
berjast sterkt fyrir sínum málum.
Hagsmunaátökin í heilbrigðiskerfinu,
bæði á milli stétta og aðila þar, eru
feikilega mikil. En það er ráðherrann
sem á að ráða. Mér er fullkunnugt um
það að embættismenn í Heilbrigðis-
ráðuneytinu voru mér ekki alltaf sam-
mála. Margt af því sem þeir gerðu,
gerðu þeir að undirlagi ráðherra, og
hefðu sjálfir viljað haga öðruvísi. Það
er auðvitað ráðherrann sem ber
ábyrgðina og hann verður að ráða.“
En ræður ráðherrann?
„Hann fær að ráða ef hann vill það.
En fyrir því verður að beijast. Það er
ekki alltaf sem hans aðgerðir eru vin-
sælar, hjá þeim sem hagsmuna eiga að
gæta, eða kannski hjá embættismönn-
um. En embættismenn leggja ekki
stein í götu ráðherra. En það sem er
svo erfitt í þessu ráðuneyti, er að
greina á milli hagsmuna þeirra sem
eru að selja vöru eða þjónustu, og
hagsmuna sjúklinganna sem eiga að
njóta þjónustunnar. Það er svo auðvelt
fyrir þá sem eiga beinna fjárhagslega
hagsmuna að gæta i þessu kerfi, að
dulbúa sfna hagsmuni, með því að
halda því ffam í krafti sinnar þekking-
ar og aðstöðu, að það sem verið er að
gera sé stefnt gegn sjúku fólki. Þar
getur verið erfitt að greina á milli.“