Alþýðublaðið - 22.11.1996, Blaðsíða 5

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
FÖSTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1996
s a g a n
Byltingarmaðurinn Benjamín í Moskvu 1935, þar sem
hann gekk undir nafninu Erik Thorin. Myndina tók leyni-
lögreglumaður að nafni Balint. Leiðir Benjamíns og
heimskommúnismans skildu nokkrum árum síðar.
og skrifum mínum hafði skyndilega
harðnað.
Miðstjórnarfundur
um grein mína
Ég leitaði til Héðins Valdimarsson-
ar, taldi á mér brotið. Því hafði verið
heitið í forystugrein Sigfúsar Sigur-
hjartarsonar, sem miðstjómin hafði sér-
staklega samþykkt, að ólíkum skoðun-
um flokksmanna á heimsviðburðunum
skyldi gert jafnhátt undir höfði. Hald-
inn var miðstjómarfundur í Sósíalista-
flokknum 28. september. Ég sat ekki í
miðstjóm, en þeir, sem fundinn sóttu,
sögðu mér, að Brynjólfur hefði and-
mælt því harðlega, að greinin yrði birt.
Að sögn hans rangfærði ég orð Molot-
offs, auk þess sem greinin væri skrifuð
af illkvittni í garð hans. Málið varð
ekki útrætt á fundinum.
Halldór og Þórbergur skrifa
Það gekk ekki öllum jafnerfiðlega
og mér að fá inni með greinar í Þjóð-
viljann. Daginn fyrir miðstjómarfund-
inn, 27. september, hafði blaðið birt
grein eftir Halldór Laxness, ,Áfanginn
til Veiksel". Þar fagnaði hann griðasátt-
mála Stalíns við Hitler og innrás Sovét-
rfkjanna í Pólland. „Fyrsti heimssögu-
legi árangurinn af griðasáttmála Þjóð-
vetja við Ráðstjómarríkin er sá, að bol-
sévismanum hefir verið opnuð leiðin til
Vestur-Evrópu. Andkommúnistíski
möndullinn er brotinn! andkommúnis-
tíski sáttmálinn er orðinn skrýtla!" Síð-
an sagði Halldór þessi eftirminnilegu
orð: „Um leið er baráttan gegn fasism-
anum ekki lengur einkunnarorð, nema
með takmörkuðu innihaldi: broddurinn
heftr verið sorfinn af þessu hættulega
vopni auðvaldsins, vígtennumar dregn-
ar úr þessu villidýri, sem átti að rifa
bolsann á hol. Eftir er gamall spakur
seppi, sem enginn bolsévíki telur fram-
ar ómaksins vert að sparka í, svo um
munar.“ Nokkrum dögum síðar, 4.
október, birti Þjóðviljinn grein eftir
Þórberg Þórðarson, „Henging mín.“
Tilefnið var, að Þórbergur hafði lofað
að hengja sig, ef Hitler og Stalín féllust
í faðma. Þórbergur reyndi að snúa sig
út úr því með mælskubrögðum. Hann
fagnaði innrás Sovétríkjanna í Pólland,
þar eð hún losaði „alla alþýðu manna í
þessum hluta Póllands undan miðalda-
ánauð og ofbeldi auðjarla og stór-
bænda, kemur þama á fót sósíalistísku
lýðveldi, sem verður sambandsríki
Sovétlýðveldanna, þjóðskipulagi, sem
skapar þessu fólki margfalt betri efna-
kjör, meira frelsi, hærri menningu,
fyllra andlegt líf‘. Skömmu eftir að
grein Þórbergs kom í Þjóðviljanum,
hélt miðstjóm Sósíalistaflokksins fram-
Þórbergur Þórðarson fagnaði inn-
rás Sovétmanna í Pólland innilega.
haldsfund, þar sem samþykkt var að
birta grein mína.
„Skrifaðu! Við lesum
það ekki!"
Kommúnistar létu sér ekki segjast.
„Skrifaðu! Við lesum það ekki!“ Jón
Rafnsson kom upp að mér á götu og
sagði þetta með hatursfullu augnaráði.
Hann var einn af trúnaðarmönnum
Brynjólfs Bjamasonar, svo að ég vissi,
hvaðan orðin komu. Sósíalistafélag
Reykjavfkur hélt fund um málið 11.
október í Alþýðuhúsinu. Troðfullt var í
fundarsalnum, svo að opna þurfti inn í
annan sal. Þetta var fjölsóttasti fundur
félagsins frá upphafi. Umræður urðu
heitar og langar, en samþykkt var að
halda honum áffam síðar. Framhalds-
fundurinn var 13. október á sama stað.
Sá fundur stóð fram yfir miðnætti. Þar
var samþykkt ályktun um, að flokks-
mönnum væri heimilt að setja fram
ólík sjónarmið í alþjóðamálum, en
miðstjóm falið að „vaka yfir því, að
ekkert verði birt opinberlega í flokksins
nafni, sem brýtur í bág við þessi stefnu-
skráratriði, né heldur flytji blöð flokks-
ins greinar einstakra manna, sem talizt
geti stuðningur við auðvaldsárásir á
samtök verkalýðsins í öðrum löndum
eða óhróður um ríki hans“. Kommún-
istar vildu alls ekki, að grein mín um
ræðu Molotoffs yrði birt. En miðstjóm-
in ítrekaði samþykkt sína um, að grein
mín yrði birt í Þjóðviljanum, og það
gerðist loks 21. október. Daginn eftir
birtist langt svar í blaðinu eftir sjálfan
formann miðstjórnarinnar, Brynjólf
Bjamason. Þar harðneitaði hann því, að
Sovétríkin hefðu breytt um utanríkis-
„Vígtennurnar hafa verið dregnar úr villidýrinu," sagði Laxness þegar Sta-
lín gerði griðasáttmála við Hitler. Skáldið sagði að nasisminn væri nú ein-
sog „gamall, spakur seppi". Seinni heimsstyrjöldin hófst skömmu síðar.
stefnu, jafnframt því sem hann varði
þessa breytingu með skírskotun til
breyttra aðstæðna. Það var ekki mikil
rökhugsun í þeirri afstöðu. Ég skrifaði
greinaflokk til að andæfa sjónarmiðum
Brynjólfs, en Þjóðviljinn neitaði að
birta hann. í nóvember 1939 gaf ég
greinaflokkinn út í sérstökum bæklingi,
Styijöldin og sósíalisminn.
Vítur samþykktar á mig
Eftir að bæklingurinn kom út, var
haldinn flokksstjómarfundur í Sósíal-
istaflokknum. Hann hófst sunnudaginn
12. nóvember, um sama leyti og stofn-
þing Landssambands íslenzkra stéttar-
félaga var haldið. Þangað var ég kallað-
ur til að standa fýrir máli mínu. Fund-
urinn var haldinn að Hafnarstræti 21,
og sátu hann 27 menn, þar á meðal
Héðinn Valdimarsson, Einar Olgeirs-
son, Arnór Sigurjónsson, Arnfinnur
Jónsson, Halldór Kiljan Laxness, Þor-
steinn Pjetursson, Sigfús Sigurhjartar-
son, Lúðvík Jósepsson og Brynjólfur
Bjamason. Á fundinum benti ég á það,
að Brynjólfur hefði samþykkt, að hinn
nýi flokkur leiddi ágreininginn í sósíal-
istahreyfingunni erlendis hjá sér, það
væri í samræmi við yfirlýsingar og
stefnuskrá Sósíalistaflokksins. „Ég var
narraður," kallaði Brynjólfur fram í.
Hann taldi, að ég hefði leikið á sig,
þegar ég hóf skrif mín. Hann heimtaði,
að ég yrði rekinn úr flokknum íyrir að
hafa gefið út bæklinginn. Tillaga hans
var felld, en þeir Sigfús Sigurhjartarson
og Lúðvík Jósepsson fengu samþykktar
á mig vítur. „Flokksstjómin vítir harð-
lega ffamkomu Benjamíns Eiríkssonar
sem stórkostlegt agabrot og felur mið-
stjóminni að vaka yfir því, að svona at-
hæfi geti ekki komið fyrir í flokknum
að nýju, nema að viðlögðum brott-
rekstri." Líklega hefir Brynjólfur viljað
þá niðurstöðu í hjarta sínu. Hann vildi
einangra mig innan flokksins. Hann
vildi halda ámnni hreinni. Ég hélt smá-
ræðu, sagði, að mér þætti leitt að geta
ekki unnið með þessum mönnum.
Nokkmm dögum síðar sagði ég mig úr
Sósíalistaflokknum. Við skrifuðum
sameiginlegt úrsagnarbréf, ég og Ragn-
heiður Möller. Hún var bróðurdóttir
Ólafs Friðrikssonar, sem hét réttu nafni
Ólafur Möller. Við höfðum kynnzt f
Kaupmannahöfn, þegar ég hafði eitt
sinn haft þar viðdvöl, og vomm sam-
stíga í deilunum í flokknum. Hún vann
í Ríkisútvarpinu. Hún var eiginkona
Jóns Magnússonar, sem varð frétta-
stjóri Rikisútvarpsins skömmu síðar. ■
Sýndar verða nýjar fullbúnar íbúðir sem byggðar
eru á vegum Húsnæðisnefndar Reykjavíkur.
Sýningin stendur yfir á laugardag frá kl. 14-17
og sunnudag frá kl. 13-17.
Húsnæðisnefnd Reykjavíkur
auglýsir
sýningu nýrra íbúða að
Dvergaborgum 5, Grafarvogi