Alþýðublaðið - 28.11.1996, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 28. NÓVEMBER 1996 ALÞÝÐUBLAÐIÐ 7
Linda Vilhjálmsdóttir Ijóðskáld kaus að gefa bókina sína út í bláu flauelisbandi sem er mjög smátt og hún kallaði áður litla flauelisdraslið áður en henn-
ar bók fór í þann flokk. Bókin er seld í bókabúðum og sumum blómaverslunum. Bókin er ódýrari en flestar nýjar Ijóðabækur. Kostar einungis rúmlega
sjöhundruð krónur.
■ Ljóðabókin Valsar úr síðustu siglingu, kom nýlega út í nýstárlegu bandi.
Ljóðið er ýmist á
stalli eða ruslakista
- ségir Linda Vilhjálmsdóttir
Ijóðskáld í samtali við Póm
Kristínu Ásgeirsdóttur. Hún
er ekki skúffuskáld en buguð af
kröfunni um að vera sífellt að
gera eitthvað.
Linda Vilhjálmsdóttir var 24 ára göm-
ul þegar hún birti í fyrsta sinn ljóð opin-
berlega. Það var reyndar fyrsta ljóðið
sem hún orti. „Mér fannst ég verða að
sýna það. Ég fór á ritstjóm Máls og
menningar með ljóðið og sýndi það Þor-
leifi Haukssyni og hann birti það. Ljóðið
hét Orka og ávextir. Það fjallaði um
reynslu mína af hinum ýmsu störfúm.
Það endaði svona: Skítavinna, skítakaup.
Síðan þetta gerðist segist Linda hafa birt
öll ljóð sem hún hafi ort. ,JÉg er ekki af-
kastameiri en það. Ég er ekki skúffu-
skáld og fyllist alltaf sterkri þörf til að
sýna það sem ég skrifa.“
„Ég held að mér hafi fundist að ég
væri ákaflega pólitísk í þessu fyrsta ljóði
mínu og á þessum tíma fannst mér ljóð
eiga að vera pólitísk. Mér datt ekkert
annað í hug,“ segir Linda eftir að við er-
um sestar inn á Kaffibarinn en ætiunin
er að ræða skáldskap f tilefni nýjustu
ljóðabókar Lindu sem nefnist: Valsar úr
síðustu siglingu.
Hún rifjar upp þegar hún reyndi aðfá
fyrstu bók sína útgefha og segist oft hafa
flaskað á tímasetningum í lífinu.
„Ég fór með handritið niður á forlagið
Svart á hvítu, skömmu eftir jólabóka-
flóðið sem fór frekar illa með þá. „Ég
kom blaðskellandi inn en útgefendumir
sátu hm'pnir á bókastöflum og það lak af
þeim þunglyndið. Ég sagðist vera með
handrit af ljóðabók og var mjög hress.
Þeir gripu um höfuðið og sögðust ekki
geta gefið það út. Þeir buðust hinsvegar
til að lesa það yfir og koma með ábend-
ingar. Ég hélt nú ekki.“
Hvenœrfórstu að lesa Ijóð?
Ég hafði alltaf áhuga á ljóðum. Ég
man þó að skólaljóðin fóm í taugamar á
mér, allt þar til kom að Steini Steinarri
og Jóhanni Sigurjónssyni og öðmm sem
ortu undir nýja forminu. í landsprófi
máttum við ráða hvort við skrifuðum rit-
gerð eða útskýrðum ljóðið Sorg. Ég
valdi síðamefnda kostinn. Ég ætlaði að
verða rithöfundur þegar ég var unglingur
og ég skrifaði alllaf ákaflega mikið þó
svo að þetta hafi verið fyrsta eiginlega
ljóðið sem ég orti. En ég las mikið af
Ijóðum, til dæmis var ég mjög hrifin af
Sigfúsi Daðasyni um það leyti sem ég
var að bytja. Ég barðist líka við að lesa
höfunda eins og T.S Eliot og Sylvíu
Plath mjög ung og vissi að þetta var
mikill skáldskapur en hafði ekki náð
nægilegum þroska til að skilja hann. Það
vissi ég þó fyrst þegar ég las þau aftur
mörgum ámm seinna. Það er allt í lagi
því að ljóð em þannig. Fyrst er að hrífast
en skilningurinn kemur á eftir."
Lestu mikið afljóðum i dag.
„Ég er næmur ljóðalesandi. Ég les
ekki mikið en les það vel. Þegar ég var
að byrja að skrifa forðaðist ég að ein-
beita mér að einum höfúndi umfram
aðra. Ég var dauðhrædd við að stela eða
stæla. Lengi vel þorði ég ekki að sinna
þessu í alvöru. Ég er úthaldslítil mann-
eskja og fann mér ýmsar afsakanir. Var
viss um að ég væri ekki nógu fær í mál-
fræði og að stafsetningarreglumar yrðu
mér til trafala. Það em margir sem hugsa
á þennan hátt. Tungan hræðir fólk,
kannski vegna þess hversu umræðan er
háfleyg og mikil áhersla er lögð á að hún
sé erfið. Tungumálið ber umræðu í land-
inu ofúrliði og stjómar fólki en ekki öf-
ugt. Stjómmálamenn tala í frösum og
fólk nennir ekki að efast um ffasana.
Menn komast upp með að svara: Það var
góður andi á fundinum eða það á eftir að
koma í ljós. Það er látið gott heita. Mér
fannst lfka að yrkisefnin þyrftu að vera
óskaplega merkileg."
Deyr Ijóðið við slíkar kringumstœður.
Erfólk ekki alltafað funda um að Ijóðið
sé dautt?
Þetta er eins og sameining vinstri
manna. Eilíf umræða sem ekki leiðir til
neins. Gott ljóð deyr ekki ogþað verður
alltaf til fólk sem yrkir ljóð. Eg held þó
að Ijóðið muni leita aftur inn í hefðbund-
ið form. Hrynjandin leiðir það ósjálffátt
þangað. Eftir þvr sem hrynjandin eykst í
ljóðunum mínum verða þau ósjálfrátt
meira stuðluð án þess þó að ég ætli mér
það.“
Þú birtir sonnettu í einni af bókum
þínum?
„Ég orti sonnettuna til að storka Hall-
dóri Guðmundssyni en hann sagði í út-
varpsviðtali að hann ætti eftir að sjá ung-
skáld glíma við sonnettuformið. Ég hef
lrka ort undir fomyrðislagi og mig lang-
ar til að fást við dróttkvæðan hátt en
þetta em meðvitaðar tilraunir. Ég vil
ekki láta formið bera innihaldið yfirliði.
Formið á að þjóna efninu."
En er ekki hœtt við að það gerist ef
Ijóð leita í sömu viðjar og þau þurftu að
brjótast úr?
Sjálfsagt mun ljóðið ekki leita í sömu
hættina. Rímið kemur fyrst inn í okkar
ljóðahefð með engilsaxneskum áhrifum.
Stuðlar og höfuðstafir em okkar aðferð
við að skapa hrynjandi og kannski verð-
ur Linduháttur einhvem t£ma skilgreind-
ur. Hver veit.“
Hvað er Ijóð og hvað þarfgott Ijóð að
Imfa til að bera ?
„ Aðaleinkenni Ijóðs er hrynjandi.
Það er ekki ljóð án hrynjandi. I Ijóði er-
oft verið að segja segja ffá mikilli
reynslu í fáum og hnitmiðuðum orðum.
Frá því að ég fór að fást við að yrkja
frnnst mér að ég hafi orðið vör við þann
misskilning að hrynjandi sé ekki nauð-
synlegur þáttur við ljóðagerð. Annars
vegar er ljóðið hafið upp til skýjanna í
umræðunni sem svo háfleygt og illskilj-
anlegt að gáfumenni hafa þau ekki einu
sinni r efstu hillunni í bókaskápum held-
ur ofan á honum þar sem enginn nær til
þess. Hins vegar er það ruslakista fyrir
allt sem fólk getur ekki flokkað undir
aðrar bókmenntagreinar.“
Hafa Ijóðskáld ekki sjálfbúið til þessa
mýtu með að hjálpa til við að lyfta Ijóð-
inu á stallinn?
„Sjálfsagt hafa skáldin tekið þátt í að
hefja ljóðið á þennan stall vegna þess að
þau hafa átt undir högg að sækja gagn-
vart öðmm bókmenntagreinum. Það á að
vera svo mikil upphefð að vera skáld,
meiri en að vera rithöfundur. En ljóðið
þarf ekki þennan stall og það er mis-
skilningur að það krefjist endilega tíma
og næðis að lesa ljóð. Fólk gleypir við
ógrynni af texta á hveijum degi. Það er
nóg að benda á auglýsingar og leiðbein-
ingar alls konar. Það fer minni tími í að
melta eitt ljóð. „
Með því að hlaða sífellt undir stall-
inn þar sem Ijóðið trónir verður til-
hneigingin til að yrkja dálítið háðsk.
Okkur hættir kannski til að snobba hlut-
ina upp í slfkar gólanhœðir að eftirsókn
eftir þeim verður hlægileg ogfólkferað
afhausa saklausa þörffyrir að yrkja sem
svívirðilegt athœfi efþvífmnst í réttsýni
sinni að það hafi orðið vart við „vondan
skátdskap ?“
„Ég hef sagt við fólk sem kemur til
mín og vill mæra þennan yndislega
hæfileika til að skrifa að mér finnist al-
veg jafn merkilegt þegar systir mín
saumar fallegan kjól. Ég hræddist þetta
starfsheiti lengi vel og sagðist vera
sjúkraliði. Ég þorði ekki að taka mér
þetta orð í munn, „skáld“
Ein vinkona mín sem er að skrifa
verður alltafbljúg og óttaslegin á svip-
inn þegar hún neyðist til að stynja upp
hvað hún sé að gera þegarþetta venju-
lega jólaboðafrœnkukjafiœði ber á
góma.
,,Fólk þrýstir manni hiklaust í þetta far
með spumingum og orðalagi. Það segir
ekki: „Hvemig hefurðu það,“ heldur:
„Hvað ertu að gera.“ Ég var sífellt að
fara undan í flæmingi: ,Ja.. það á að
heita sem svo að ég sé að skrifa." Þetta
er sérstaklega algengt hjá listamönnum
en þó ekki einhlrtt. Ég hitti frænku mína
um daginn sem er með íjögur böm og
henni fannst hún þufra að afsaka sig yfir
því að vera ekki að gera neitt. Helgi
Skúlason leikari sagði mér einu sinni að
fólk hefði enn verið að spytja hann þeg-
ar hann var orðinn fimmtugur: Ertu ekki
að gera neitt Helgi.“ Ég man eftir sem-
ingu úr leikriti eftir Joe Orton sem lýsir
þessu ágætlega. Þar er maður sem er að
fara á eftirlaun en hann fékk ekki gullúr í
gjöf frá fyrirtækinu með þakklæti fyrir
unnin störf, heldur ristavél, hún var bil-
uð í þokkabót. Þessi maður hittir bama-
bam sitt og spyr hvað það sé að gera og
það svarar: „Ég er bara að skemmta
mér.“ Hann horfir á það og segir: „Það
er alveg ferlegt, hræðilegt."
En þurfa Ijóðskáld ekki að vera
óhamingjusöm ?
„Nei, það hugsa ég ekki. Ég er alla-
vega ekki með samviskubit yfir að vera
það ekki. Hef ég þó samviskubit yfir
flestu.“
Talandi um leikrit. Þú hefur verið að
fást viðþaðform?
, Já, ég er í Höfundarsmiðjunni og er
mjög hrifm af leikritun og það form
hentar mér mjög vel. Ég hef reynt að
skrifa smásögur og meira að segja skáld-
sögu en kann það ekki.“
En erþað ekki óttaleg pressa á Ijóð-
skáldum að allir búast við að Ijóðið sé
aðeins áfangi að stcerra verki?
„Það hefur verið þannig og pressan er
frá útgefendum og launasjóðnum.
Ljóðabækur seljast lítið og það liggur
við að höfundamir þurfi að borga með
ljóðunum sínum. Þá fer fólk að horfa í
aðra átt. Það er auðvitað út £ hött að ljóð-
skáld séu á sama samningi og skáld-
sagnahöfundar. “
En þúfórst til Frakklands til að reyna
að gera eitthvað?
„Ég fór með skipi til Frakklands og
dvaldi £ rúmlega mánuð hjá systur minni
sem vinnur þar við að selja fisk. Þetta
var 4000 manna sveitaþorp og ég komst
að þvf að sveitavargurinn £ Frakklandi er
enn verri en á íslandi. (Æ nú fæ ég
landsbyggðina upp á mód mér. Eigum
við nokkuð að hafa þetta með í viðtal-
inu. Mér varð á að segja einhvem tím-
ann í viðtali að lífið væri fábreytt á
Stöðvarfirði og Reyðarfirði. Siðan þá er
ég búin að svara öllum íbúum þeinra
staða persónulega um áht mitt á þeim og
almennum forsendum fyrir þessari yfir-
lýsingu.)
En þú reyndir að halda skipsdagbók (
ferðinni?
, Já, það gekk r tvo daga. Ég er mjög
hrifin af dagbókum og finnst svo gaman
að lesa þær. Fólk er alltaf að gera eitt-
hvað sem er svo skemmtilegt. En mfnar
dagbækur hafa alltaf orðið svo tilbreyt-
ingarhtlar að ég gefst upp. Þær verða
einhvem veginn svona: „Fór i Hagkaup
og verslaði. Kom aftur heim. ískalt í
fbúðinni."
Fylgistu mikið með umrœðu (þjóðfé-
laginu?
„Á tímabili keyptum við öll blöð og
ég eyddi mörgum klukkutímum á dag í
að lesa dagblöð og bækur. Ég hætti að
kaupa blöðin og fyrst f stað var ég hrædd
og fannst ég vera að missa af einhverju.
Síðan var mér stórum létt. En einn óvani
tekur við af öðmm. Ég er orðinn ástríðu-
fullur sjónvarpsglápari og horfi á allar
stöðvar. Stundum stend ég mig að því að
hugsa þegar ég sé sömu leikaraandhtun-
um bregða fyrir £ hverri B myndinni á
fætur annarri, afhverju fara mennimir
ekki að gera eitthvað annað.“
En tókst þér að gera eitthvað f Frakk-
landi?
„Ég var búin að vera á starfslaunum f
ár frá launasjóði listamanna en mín rit-
störf vom aðallega fólgin í því að skrifa
löng og grátbólgin afsökunarbréf til
launasjóðs þar sem ég fór hörðum orð-
um um sjálfa mig fyrir að vera ekki að
gera neitt. f Frakklandi skrifaði ég póst-
kort til Einars Karls Haraldssonar þar
sem ég sagði mig úr Alþýðubandalag-
inu. Ég lét einhvem tímann toga mig
þangað inn til að kjósa Össur Skarphéð-
insson í prófkjöri en þá tóku við tíu ára
samfelld leiðindi. Ég gerði mér aldrei
grein fyrir þvf áður hvemig maður getur
smám saman farið að hata fólk sem
maður þekkir sama og ekkert. Þetta var
þarft verk en því miður það eina sem ég
skrifaði í þessari ferð.“
Þú hefðir átt að vera lengur?
,JÉg hafði hugsað mér að vera lengur.
Ferðin hófst í byrjun nóvember og það
stóð jafnvel til að ég yrði fram að jólurn.
En sjö ára bam systur minnar var farið
að horfa einkennilega á mig og segja
mér upp úr eins manns hljóði að það
væri óhollt að liggja í leti og slæpast.
Hún spurði lrka hvort ég ætlaði ekki að
fara að gera eitthvað. Það varð til þess
að ég pakkaði saman og fór. Þegar
starfslaunin mín vom útmnnin og ég var
að fara að byija að vinna aftur sem
sjúkraliði brá svo við að ljóðin fóm að
renna áreynslulaust í gegnum pennann.
Einn daginn skrifaði ég níu ljóð. Af-
raksturinn af þeim tíma er að finna í
bókinni minni. Ég hef hinsvegar ákveðið
að vinna áfram á sjúkrahúsinu, ekki síst
vegna þess að ég þarf á þvr að halda að
vera innan um annað fóík. Ég er í hálfú
starfi og það hentar mér ágætlega að
skrifa þannig. En auðvitað hlýtur að
koma að því að ég sæki um starfslaun
aftur. En mér finnst það ekki heilög
skylda að sækja um starfslaun á hveiju
ári, ég hugsa að umsókn mín verði frek-
ar tekin alvarlega ef ég geri það ekki.“
En segðu mér eitt að lokum. Þurfa
Ijóðskáld ekki þennan tíma sem aðfer í
að gera ekki neitt. (Kaffibarinn er að
fyllast aðfólki og (þessum töluðu orðum
kemur maður að borðinu og segir.
„Hvað eruð þið að gera stelpur. Við er-
um bara að reyna að skrifa, segjum við.
„Hvað er að ykkur, ég er ekkert að
reyna við ykkur, segir hann. “)
„Jú, ég hugsa að ég hafi verið búin að
yrkja þessi ljóð í undirmeðvitundinni
þegar ég skrifaði þau niður. Ég vinn líka
á þann hátt að hugmyndin er til í kollin-
um á mér þegar ég sest niður til að
skrifa. Stundum á ég handskrifaðar stíla-
bækur fullar af orðum. Hugmyndum og
setningum sem ég gríp upp að götunni.
Saman verða þær kannski að einu litlu
ljóði.“