Alþýðublaðið - 05.06.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 5. JÚNÍ1997
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Utgáfufélag
Ritstjóri
Auglýsingastjóri
Auglýsingasími
Auglýsinga fax
Dreifing og áskrift
Umbrot
Prentun
Ritstjórn
Fax
Alþýðublaðsútgáfan ehf.
Össur Skarphéðinsson
Ámundi Ámundason
562 5576
562 5097
562 5027
Guðmundur Steinsson
ísafoldarprentsmiðja hf.
Sími 562 5566
562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Þetta er nóg
Verkafólk á Vestfjörðum hefur átt í langvarandi verkfalli. Upp-
hafleg krafa þess var að lágmarkslaun yrðu 100 þúsund krónur.
Engar undirtektir fengust við þeirri kröfu og hefur því verið vikið
frá henni. Samt sem áður er ekkert á fólkið hlustað og ekkert boð-
ið á móti, nema sömu laun og Verkamannasambandið samdi um.
Þrátt fyrir að ljóst er að verkafólk á Vestfjörðum er ekki reiðubúið
að semja um þau laun. Til að fá þau ofan af réttmætum kröfum sín-
um hefur ýmsum ráðum verið beitt. Það algengasta síðustu daga
eru fullyrðingar um að fyrirtæki á Vestfjörðum geti ekki greitt hærri
laun en máttur annarra fyrirtækja leyfir, það er fyrirtækja sem er
staðsett annarsstaðar á landinu en á Vestfjörðum.
Flest fyrirtæki í sjávarútvegi geta greitt hærri laun en 70 þúsund
krónur á mánuði, flest fyrirtæki í landinu greiða hærri laun en 70
þúsund krónur á mánuði og önnur greiða hærri laun en 100 þúsund
krónuer. Það er ekki við verkafólk á Vestfjörðum að sakast þó for-
ystumenn Verkamannasambandsins og flestra verkalýðsfélaga hafi
skrifað undir þá samninga sem gerðir voru. Það er heldur ekki hægt
að trúa forystumönnum vinnuveitenda, sem hafið fengið forsætis-
ráðherrann í lið með sér, þegar þeir segjast ekki geta greitt hærri
laun, en þegar hefur verið samið um. Þess sést víða stað að máttur
fyrirtækja er meiri en eigendur þeirra vilaj vera láta. Það er verið að
sameina nokkur af þessum „vonlausu" fyrirtækjum á Vestfjörðum.
Eigendur þeirra eru þegar famir að reikna sér hundruði milljóna í
hagnað af sameiningunni.
Hvers vegna geta þeir það? Jú, vegna þess að ríkisstjóm íslands
hefur gefíð sterklega til kynna að þeim sé óhætt að höndla með
veiðiheimildir eins og þeim sýnist. Þeir geta gert hvað sém þeir
vilja með þessa sameign þjóðarinnar. Vestfirðingar vita manna best
hvaða afleiðingar það hefur fyrir lífsafkomu þeirra þegar fjöreggið
sjálft, það er kvótinn, er í höndum manna sem hugsa fyrst og fremst
um eigin hag, og það í skjóli ríkisstjómarinnar.
Það er verið að beita verkafólki á Vestfjörðum ofbeldi og því
skal haldið áfram. Það er greinilega búið að ákveða að fólkið kom-
ist ekki upp með að ætlast til að fá laun sem það getur lifað af. Það
skal ekki ryðja brautina fyrir aðra. Það skal slegið niður.
Það er vandamál fyrir þá sem era að verja núverandi fyrirkomu-
lag að kvótinn blandast í málið. Þeir sem er verið að reyna að draga
að samningaborði era einfaldlega hluti þeirra sem fá afhentar
ómældar fjárhæðir frá ríkinu, það er kvótann. Umræðan getur orð-
ið til þess að varpa kastljósinu óþægilega að staðreyndunum. Stað-
reyndin er sú að það er verið, bæði fastmótað og ákveðið, að búa til
ótrúlega yfirstétt, yfirstétt sem getur ekki orðið til af eigin ramm-
leik, það þarf að ausa úr sameign okkar allra til að yfirstéttin fái að
blómstra. Á sama tíma skulu aðrir vinna fullu vinnu þó svo að upp-
skeran á mánuði sé ekki meiri en bankastjórafrú fær í vasapeninga
fyrir það eitt að vera með bónda sínum erlendis í nokkra daga.
Það era margar starfsstéttir sem era með lausa samninga og hafa
verið með frá áramótum. Þeirra á meðal era flestir opinberir starfs-
menn. Þessir hópar hafa ekkert komist áfram þar sem viðsemjend-
ur þeirra, skósveinar fjármálaráðherra, hlusta ekki. Þetta er ekki
viðunandi. Það er að verið komið hálft ár frá því samningar þessa
fólks vora lausir, samt er ekki á það hlustað og því ekki boðið ann-
að en móðganir.
Það er komið nóg af misskiptingu. Það er komið nóg af ofbeldi.
Það er komið nóg!
? u r
Bylting í verðlaun
Það er ekki hægt annað en að leggja
út af íþróttura í vikunni þegar hand-
boltalandslið og Everestfarar koma
heim frá Kumamoto og Katmandu. Eg
held mig við Asíu eins og framan-
greindir afreksmenn þótt annars staðar
sé í tíma og rúmi, en eins og ég boðaði
í síðasta pistli ætla ég að segja
lesendum undan og ofan af kínversku
mannlífi fyrir tveimur áratugum eða
svo, meðan Maó en ekki markaðurinn
var enn mælikvarði allra hluta. Eg veit
að mér verður svolítið tíðrætt um sjálf-
an mig, en það er ekki af áberusýki
eins og krakkamir segja - ég hefði þá
væntanlega reynt að troða þessum
pistlum í útbreiddara blað - heldur er
það nú einu sinni drýgra að rekja sig út
frá því sem maður þykist þekkja að
einhverju marki.
Almenningsíþróttir voru mál mál-
anna þessi árin, og það ekki neitt
huggulegt val heldur skylda. Upp úr
klukkan sex rumskaði ég til að mynda
við það alla morgna nema sunnudags-
morgna að heilu námsbrautimar í
skólanum mínum hlupu hjá. Ekki með
skellum, heldur var þetta meira eins og
Tvíhlgypar |
'1)1 Sveinbjörnsson
samfelldur dynur ótal fóta á sínum
mjúku kínaskóm á malbikinu. Þennan
mjúka dyn í svefnrofunum stimplaði
ég svo rækilega inn þau fimm ár sem
ég bjó þama að ég hugsa helst að ég
sofni út frá honum þegar þar að kemur.
Fram fram fylking? Skyldumæting
tryggir að vísu þátttöku en ekki áhuga,
og ósköp sýndist manni þau sum hver
lítið áhugasöm um morgunhlaupið sitt
og syfjuð í staðæfingunum sem á eftir
komu. Eins og aðrir lagaði ég mig að
íþróttasinnuðum tíðarandanum, en
minn tími var seinnipartur dags. Flesta
virka daga hljóp ég í klukkutíma eða
svo á hlaupabrautinni umhverfts
íþróttavöllinn eða bara um skóla-
svæðið, yfirleitt milli klukkan fjögur
og fimm. Ekki af einni saman vana-
festu heldur var verið að stfla upp á
heita vatnið í sturtunum, en það var að
hafa í klukkutíma á dag, milli klukkan
fimm og sex.
Um vorið var haldið íþróttamót í
skólanum og “útlendir vinir” hvattir til
að vera með. Keppnisgreinamar voru
kunnuglegar flestar hvetjar, nema helst
handsprengjukastið. Eftir mitt daglega
hlaup um veturinn ákvað ég að taka
þátt í þrjú þúsund metra hlaupinu og
vann það sem út af fyrir sig er ekki í
frásögur færandi, en verðlaunin sögðu
sitt. Fyrstu verðlaun voru ósköp venju-
leg, árituð stflabók í rauðri hlífðarkápu
úr plasti. Önnur verðlaun voru alveg
eins stflabók, en í blárri plastkápu.
Þriðju verðlaun voru eins, nema hvað
núna var kápan græn. Viðurkenningin
fyrir fyrsta sætið var því í rauninni litur
byltingarinnar, ekki þessi tilfallandi
stflabók sem hægt var að kaupa fyrir
nokkra aura í næstu búð.
Rauða stflabókin veitti mér keppnis-
rétt í minni grein á sameiginlegu
íþróttamóti háskólanna í Peking nokkr-
um vikum seinna. Ég þekkti mín tak-
mörk, en eins og aðrir lélegir hlauparar
reyndi ég að bæta það upp með hausn-
um sem vantaði upp á styrk og snerpu.
Ég var langseinastur framan af, og ekki
frítt við að stöku áhorfandi uppi á
pöllunum flissaði að eina útlenda djöfl-
inum í hlaupinu sem kominn var aftur
úr öllum, eins og Jón Helgason orðar
það í sínu kvæði. Síðan lánaðist mér að
tína keppinauta mína upp, einn af
öðrum, og var minnir mig búinn að ná
öllum nema þremur í lokin. Síðasta
hálfhringinn uppskar ég meira að segja
hvatningu af áhorfendapöllunum fyrir
útsjónarsemina.
Heiðursverðlaunin í fyrra skiptið og
hvatningin fyrir að leggja sig fram þó
að af litlu væri að státa í seinna skiptið;
hvorttveggja rímaði prýðilega við hið
alltumlykjandi opinbera sjónarhom
þessara tíma á íþróttir: Vinátta númer
eitt, keppni númer tvö (you yi di yi, bi
sai di er).
Á þessum sannindum var klifað við
öll möguleg og ómöguleg tækifæri og
ýmsar helgisögur um drengskap, sam-
hjálp og óeigingimi settar saman. Eng-
in þessara uppbyggilegu sagna finnst
mér þó komast í hálfkvisti við söguna
sem við Islendingar eigum af einum
mesta afreksmanni okkar í frjálsum
íþróttum fyrr og síðar, Emi Clausen.
Öm keppti í tugþraut á Evrópumeist-
aramótinu í Bmssel árið 1950. Hann
var annar að nlu greinum loknum og
þurfti að sigra franskan höfuðand-
stæðing sinn nokkuð afgerandi í loka-
greininni til að hreppa fyrstu verðlaun.
Síðasta keppnisgreinin var 1.500 m
hlaup, og þar sem Öm var betri hlaup-
ari en keppinauturinn vom horfumar
góðar.
Svo hefst hlaupið. Okkar maður
leiðir en keppinauturinn fylgir honum
eins og skuggi. Öm reynir hvað hann
getur að hrista hann af sér en ekkert
dugar. Þegar Erni þykir örvænt um að
hann nái að stinga velfyrirkallaðan
keppinaut sinn af og ná fyrsta sætinu
snýr hann við blaðinu og réttir honum
höndina. Þeir keppinautar og félagar
takast í hendur og hlaupa saman
síðasta spölinn í mark.
Ég vitna í þetta eftir minni og bið
afsökunar ef eitthvað hefur skolast til.
Eftir stendur ljóslifandi, yfirþjóðleg
dæmisaga um það að á íþróttavellinum
er vinátta númer eitt, keppni númer
tvö. Það þýðir víst lítið að ástunda
sagnfræði í þáskildagatíð, en ef Öm
hefði verið Kínverji hefði drengskapar-
bragð hans gert hann að megastar og
þjóðhetju í alþýðulýðveldinu á auga-
bragði.
Það er hlálegt að hugsa til baka og
rifja upp þennan gamla kínverska
íþróttamóral þar sem samheldnin og
vináttan var allt en árangurinn ekkert, í
ljósi þess að skömmu seinna komu
kínverskir ofurhlauparar fram á
sjónarsviðið í kippum, en þá var líka
búið að gefa grænt ljós á að sam-
keppnin ætti að fá að njóta sín á öllum
sviðum. En áður en maður fer að
harma uppgufaða samkennd verður að
svara þeirri spurningu hvort vem-
leikinn hafi alltaf passað við frasann
um að vináttan skipti mestu máli. Þeirri
spumingu langar mig að svara þótt
með óbeinum hætti sé með lítilli sögu
um fótboltaleik í Peking, en hann fór
fram árið 1979 ef ég man rétt.
Liðin sem áttust við vom Peking-
úrvalið og breska liðið WBA sem var
hærra skrifað þá en nú. Það var spilað
á aðalleikvanginum í borginni, en hann
tekur eitthvað um hundrað þúsund
manns. Hvert sæti var skipað, enda ár
og dagar síðan erlent félagslið hafði
verið á ferðinni. Áhorfendur vom
stilltir og horfðu steinþegjandi á
leikinn, svipað og þeir væm að fylgjast
með skákkeppni, en það er nokkuð sem
ég er viss um að hefur komið flatt upp
á Bretana. Fáeinir landar þeirra vom á
vellinum til að hvetja sína menn -
sendiráðsfólk og einhverjir nemendur -
og heyrðist meira í þeim en innfæddu
hundraðþúsundunum sem virtust fyrst
og fremst hafa Chaplínska ánægju af
leiknum; hlógu ef einhver datt á
rassinn og þar fram eftir götunum.
Leikur Pekingúrvalsins er mér þó
enn minnisstæðari en áhorfendumir.
Þetta vora bráðflinkir strákar og miklu
teknískari en Bretamir, en samspilið
var undarlega lítið. Þeir potuðust með
boltann hver fyrir sig, sóluðu einn, tvo
eða þrjá en alltaf endaði einspilið með
því að þeir misstu tuðrana. WBA
spilaði aftur á móti eins og Iið og vann
leikinn.
Meðan ég var að horfa á þetta
sólóspil rifjaðist upp fyrir mér annar
frasi sem mikið var í gangi fyrir austan
þessi árin. Sá gekk út á bölvun
einstaklingshyggjunnar. Og það var
eins og blessuð skepnan skildi. Slag-
orðin sem áróðursmenn stjómvalda
létu sér detta í hug og komu í umferð
vora vitaskuld ekki bara einhveijar
velmeinandi og huggulegar yrðingar út
í loftið, heldur viðleitni til að afhjúpa
meintar skuggahliðar þjóðarsálarinnar
og bregðast við þeim.