Alþýðublaðið - 25.06.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 25. JÚNÍ1997
s k o ð a n i r
flÞYHUKIilllll
Þverholti 14 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaðsútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Fróttastjóri Sigurjón M. Egilsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot HBK
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Ófremdarástand vegna
lokana geðdeilda
Það er átakanlegt hversu mikill fjöldi fólks á ári hverju verður fyrir
miklu álagi og óþægindum vegna sumarlokana sjúkrahúsa. Þessar lok-
anir bitna ekki hvað síst á geðfötluðum og aðstandendum þeirra. Þetta
er eitt birtingarform af mörgum á því ástandi sem linnulaus niður-
skurður á sjúkrahúsum landsins hefur haft í för með sér.
Tölulegar upplýsingar Þjóðhagstofnunar eru til marks um það hve
þrengt hefur verið að sjúkrahúsunum í landinu undanfarin ár. Þau
fengu af opinberu fé sem nemur 62.000 kr. á hvem íbúa landsins árið
1995 en 69.500 kr. árið 1988. Þetta þýðir að spítalana vantaði um 2
milljarða kr, árið 1995 til að hafa eins mikið opinbert fjármagn til ráð-
stöfunar miðað við íbúafjölda og þeir höfðu árið 1988. Bráðabirgðatöl-
ur Þjóðhagsstofnunar fyrir síðasta ár sýna enn frekari lækkun, en þá
var opinbert fé til sjúkrahúsa landsins komið niður í sem nemur 60.500
kr. á hvem íbúa.
Afleiðingar þessa niðurskurðar em margvíslegar og segja má að það
hafi orðið allt að því eðlisbreyting á þjónustu sjúkrahúsanna á síðustu
ámm. Sjúklingamir fá sífellt verri þjónustu, þeir em sendir heim mun
fyrr en áður og oftsinnis alltof snemma. Heimilin er oft og tíðum ekki
í stakk búin til að sjá um aðhlynningu sjúklinga og endurinnlagnir
sjúklinga verða algengari. Álag á starfsfólk er gífurlegt og vaxandi. Á
sjúkrahúsunum gætir orðið vaxandi örvæntingar meðal starfsfólksins.
Hér hefur verið tæpt á afleiðingum niðurskurðarins almennt. En
einna sárast hefur spamaðurinn bitnað á geðfötluðum og aðstandend-
um þeirra. Og er ekki á bætandi.
Þess er skemmst að minnast að Valgerður Baldursdóttir forstöðu-
læknir BUGL, -Bama- og unglingageðdeildar Landsspítalans, taldi sig
nauðbeygða til að segja upp störfum, því hún væri búin að fá nóg af
því að vera varðhundur ríkisvaldsins og treysti sér ekki til að neita
geðfötluðum bömum og foreldrum þeirra um sjálfsagða og nauðsyn-
lega þjónustu.
Þannig er ástandið í geðvemdarmálum bama og unglinga ömurlegt.
Og nú horfumst við í augu við árvissar lokanir geðdeilda sjúkrahús-
anna í Reykjavík.
Afleiðingamar em geigvænlegar. Aðstandendur kvíða oft sumrinu
einungis vegna þessa, því stundum er þeim svo erfitt að annast sjúk-
linginn heima. Sumir sjúklingar lenda á flækingi, á milli ættingja og
vina, eða milli gistiheimila í borginni sem þeir greiða fyrir með ör-
orkubótum.
Geðhjálp, samtök aðstandenda, áhugafólks og geðfatlaðra reka fé-
lagsmiðstöð sem verður enn fjölsóttari á þessum lokunartímum. Þang-
að leita bæði sjúklingar og aðstandendur í örvilnan.
Lokanimar em sagðar vera í spamaðarskyni, en margir efast um að
það markmið náist. Sumir sjúklingar lenda beint inn á öðmm deildum
sjúkrahúsanna, aðrir sjúklingar fá bakslag og em lagðir inn veikari en
áður með tilheyrandi aukakostnaði. En það em auðvitað fyrst og
fremst almenn mannúðarsjónarmið sem hrópa og kalla á samborgarana
og stjómvöld í þessu máli. Rétt er að geta þess að lokanir skýrast ekki
einungis af fjárskorti heldur og vegna skorts á fagmenntuðu starfs-
fólki. Hins vegar segjast stjómendur geðdeilda geta leyst málin að
mestu leyti komi meira fjármagn til þessarar starfsemi.
Samfélagið þarf allt að taka þátt í að leysa vanda sem skapast við
þessar aðstæður þegar bræður og systur okkar þarfnast aðhlynningar
og betri aðbúnaðar. Ábyrgðin af geðfötluðum er ekki einvörðungu
stjómvalda, heldur okkar allra. Geðsjúkdómar fara ekki í manngrein-
arálit og það er ekki hægt að fresta veikindunum. Þrátt fyrir að vel
flestar fjölskyldur í landinu þurfi að fást við geðsjúkdóma af einhverju
tagi einhvem tímann á lífsleiðinni era ríkjandi fordómar gagnvart geð-
sjúklingum. Það er mikið starf óunnið til að yfirvinna þá fordóma.
Ljóst er að ástandið í málefnum geðfatlaðra almennt er afar slæmt
og íslenska þjóðin verður að taka sér tak. Það verður að koma í veg
fyrir hinar viðamiklu árvissu lokanir geðdeilda og koma upp hjálpar-
kerfí fyrir sjúkiinga og aðstandendur þeirra meðan ófremdarástandið
Það er engin þörf að bíða
Það hefur verið töluverð gróska í
sameiningarmálum jafnaðarmanna
og félagshyggjufólks að undanfömu.
Mörg skref hafa verið stigin í sam-
einingarferlinu og má nefna atriði
eins og sameiningu þingsflokks
Þjóðvaka og Alþýðuflokks, yfirlýs-
ingar forystu Alþýðuflokksins og
ýmissa forystumanna Alþýðubanda-
lags, ftumkvæði ungs fólks með
stofnun Grósku og margítrekaðan
vilja kjósenda í skoðanakönnunum.
Allt talar þetta einum og sama rómi.
Tvær meginfylkingar
Á lýðveldistímanum hafa tvær
meginfylkingar verið að takast á í ís-
lenskum stjómmálum; hin borgalega
breiðfylking Sjálfstæðisflokksins og
síðan smáflokkafjöld á vinstri
vængnum. Breiðfylking Sjálfstæðis-
flokksins hefur aldrei verið vemlega
einsleit pólitískt, hún hefur spannað
vídd langt til hægri og töluvert yfir á
vinstri kantinn.
Nú hefur þessi breiðfylking Sjálf-
stæðisflokksins aldrei verið langtím-
um saman fjölmennari en flokkar og
hópar sem att hafa kappi við hann.
En í skjóli þeirrar sundrungar sem
rfkt hefur á vinstri vængnum hefur
Sjálfstæðisflokkurinn farið nær sam-
fellt með völdin í landinu seinni
hluta þessar aldar.
Forsendur flokkaskipun-
ar brostnar
Á fyrstu áratugum aldarinnar var
hatrömm pólitísk barátta í landinu,
stéttabarátta og þjóðemisbarátta sem
tók á sig ýmsar myndir. Flokkamir
grófu sig í skotgrafir sem um hnð
urðu svo djúpar að það virtist engin
leið liggja upp úr þeim.
Á síðustu ámm og misseram hafa
þær grafir smám saman verið að fyll-
ast og segja má að hópar og flokkar á
vinstri vængnum standi nú á jafn
sléttu landi og hafa allar forsendur til
að taka höndum saman.
Þær forsendur sem vom fyrir
flokkaskiptingunni em að flestar
brostnar í dag. Enda verður flokks-
múramönnum svarafátt þegar á að
réttlæta flokkaskiptinguna gagnvart
almenningi. Múrarnir em að molna.
Sem betur fer vilja margir taka þátt
í að brjóta þá múra sem legið hafa
milli flokka og hópa í stjómmálunum
og hafa tafið fyrir því að þeir ynnu
saman sem sameiginlegar eiga hug-
sjónir og hagsmuni.
Markmið jafnaðarmanna dagsins
í dag í skipulagsmálum em stór sam-
eiginleg samtök allra þeirra sem nú
styðja samtök og flokka sem nú
mynda stjómarandstöðu á Alþingi og
reyndar mun fleiri. Þannig er hvatt
til uppstokkunar flokkakerfisins og
að jafnaðarstefnan verði mótandi
þjóðfélagsafl á íslandi í byrjun 21.
aldarinnar.
Hröðum sameiningunni
En hvað dvelur Orminn langa?
Kjósendur hafa sí og æ látið í ljósi
þann vilja sinn að flokkamir samein-
ist, en flokksþrásetumenn sitja enn
keikir í rúmi og reyna að heyra ekki
söng tímans.
Sá sem hér heldur á penna hefur
tekið þátt í fjölmörgum tilraunum til
Pqllbord |
Óskar
Guðmunds-
son
skrifar
Ég játa hreinskilnislega
að ég kenni nokkurrar
óþolinmæði í eigin
brjósti, ég á sífellt erfið-
ara með að sjá eftir
hverju er verið að bíða.
Það er reyndar auðsætt
að eftir því sem samein-
ingin dregst á langinn
verður töf á því að jafn-
aðarmenn komist til
þeirra áhrifa í íslensku
þjóðfélagi sem raun-
verulegt fylgi þeirra
gerir kröfu til
að efna til uppstokkunar íslenska
flokkerfisins og sameiningar jafnað-
armanna á síðustu ámm. Ég játa
hreinskilnislega að ég kenni nokkurr-
ar óþolinmæði í eigin brjósti, ég á sí-
fellt erfiðara með að sjá eftir hverju
er verið að bíða. Það er reyndar auð-
sætt að eftir því sem sameiningin
dregst á langinn verður töf á því að
jafnaðarmenn komist til þeirra áhrifa
í íslensku þjóðfélagi sem raunvem-
legt fylgi þeirra gerir kröfu til.
Það mæla því öll rök með því að
hraða nú því sameiningarferli sem
hafið er, þannig að sem fyrst verði
myndaður sá valkostur í íslenskum
stjómmálum sem beðið hefur verið
eftir fyrir jafnaðarmenn og annað fé-
lagshyggjufólk.
Látum ekki formsatriðin
þvælast fyrir
Auðvitað getur jafn stór uppstokk-
un og hér er í augsýn ekki orðið
öðmvísi en einhverjir einstaklingar
verði ósáttir við framvindu mála.
Þeir örfáu sem þæfast gegn þróun-
inni reyna að búa til flóttaleiðir eins
og að vísa til næstu og þamæstu
kosninga, landsfunda eða ijögurra
ára plans eða sex ára áætlunar, allt
eftir því hvemig vindurinn blæs. En
sftkur fyrirsláttur hefur ekkert með
vemleikann að gera, vemleikann
sem krefst sameiningar jafnaðar-
manna núna.
Eðlilega er blæbrigðamunur á af-
stöðu einstaklinga til ýmissa smáat-
riða í þróunarferlinu. Svo dæmi sé
tekið hefur forysta Þjóðvaka annars
vegar lýst því yfir að hlutverki hans
sem sjálfstæðs framboðsafls í ís-
lenska flokkakerfinu sé lokið þó
Þjóðvaki hafi hins vegar alls ekki
lokið hlutverki sínu í íslenskum
stjómmálum. Fyrir mér er nánast út-
færsluatriði, framkvæmdaatriði, með
hvaða hætti núverandi flokkar leggja
sig niður sem framboðsafl. Þeir þurfa
allir að fóma einhverju af „sjálf-
stæðri framboðsímynd, sinni til að
sameining verði í höfn. Miklu skiptir
að ytri tákn og formsatriði þvælist
ekki fyrir.
Engin leið til baka
Sameining jafnaðarmanna er í
augsýn, það er engin leið til baka. At-
hyglisverð vom þau pólitísku
áhersluatriði sem fram komu í ræðu
formanns Alþýðuflokksins á fundi
jafnaðarmanna í Eyjafirði 4. maí sl.
og sú aðferð sem hann leggur til að
sameiginlegt framboð jafnaðar-
manna efni til almenns prófkjörs þar
sem fólk getið valið á framboðs-
listana á jafnræðisgrandvelli.
Vinstri menn á íslandi hafa margt
af íslandssögunni að læra. Stefna
þeirra hefur löngum notið meiri-
hlutafylgis meðal þjóðarinnar á þess-
ari öld en þeir hafa ekki borið gæfu
til að skipuleggja sig í einum stómm
samtökum í stað margra flokka og
samtaka.
Nú er það hins vegar svo að ámm
saman hefur mikill meirihluti stuðn-
ingsmanna allra vinstri flokkanna ít-
rekað lýst yfir þeim vilja sínum að
flokkamir og samtökin verði samein-
uð. Nú síðast í skoðanakönnun fyrir
örfáum vikum. Því leyfir maður sér
að spyrja: Á meirihlutinn að fá að
ráða hraðanum - eða hvað réttlætir
að fámennur hópur andstöðufólks
ráði ferðinni?
vartr.