Alþýðublaðið - 27.06.1997, Page 6

6
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 27. JÚNl' 1997
lesninc
■ í nýjasta hefti Tímarits Máls og menningar skrifar Jón Yngvi Jóhannsson grein um skáldsögu Ólafs
Jóhanns Ólafssonar Fyrirgefningu syndanna og útgáfu hennar á ensku: Absolution. í samtali við Al-
þýðublaðið segir Jón Yngvi frá þessum ólíku bókum
Umbætur eða vörusvik?
Segðu mér fyrst frá því hver
kveikjan er að þessari grein þinni í
TMM?
„Kveikjan að þessari grein er við-
tal sem birtist í Morgunblaðinu en
þar sagðist Olafur Jóhann hafa
snurfusað Fyrirgefningu syndanna
fyrir Bandaríkjamarkað, en þó ekki
meira en tíðkast með endurútgáfur
hér heima og ytra. Mig langaði til að
vita hvemig maður fer að því að
snurfusa bók fyrir Bandaríkjamark-
að. Meðal spuminganna sem ég vildi
spyrja vom: Verða miklar breytingar
á verkinu, hvaða breytingar eru þetta,
og hvað segja þær okkur um ólik við-
horf til skáldskapar og til bókmennta
ólíkra þjóða?
Svo er um að ræða höfund sem
hefur verið mikið í umræðunni og yf-
irleitt fengið góða dóma erlendis en
ekki eins góða hér heima. Mig iang-
aði til að kanna hvort einhver tengsl
væru milli upphaflega verksins og
þýðingarinnar og þeirra ólíku dóma
sem hafa komið hér heima og erlend-
is.“
Hvað breyttist með þýðingunni?
„Aður en ég svara þessari spum-
ingu þá er kannski rétt að taka fram
að í bandarísku útgáfunni er þýðanda
bókarinnar, Bemards Scudder,
hvergi getið. Að mínu mati er skýr-
ingin sú að þýðingar eiga ekki greið-
an aðgang að bandarískum bók-
menntamarkaði. Inni á bókarkápu
stendur síðan „In his dazzling liter-
ary debut in the English language"
og með þeim orðum finnst manni að
jafnvel sé verið að gefa í skyn að
Olafur Jóhann hafi frumsamið skáld-
söguna á ensku. Sumir ritdómarar
virðast líka hafa haldið að hann hafi
gert það og aðrir halda því fram að
Ólafur hafi sjálfur þýtt bókina.
Þannig sleppur verkið, ólíkt mörgum
evrópskum bókum, undan þeim ör-
lögum að vera þýðing og á því meiri
möguleika til velgengni á bandaríska
markaðnum.
En það sem mér finnst einna
merkilegast við þessa þýðingu er að
frásagnaraðferðinni er breytt. í ís-
lensku gerðinni er sögumaður Islend-
ingur í New York sem fær í hendur
handritabunka, fer að skoða hann og
endar með að skrifa það upp. I
bandarísku gerðinni þýðir sögumað-
ur handritið. Þannig er þýðingin á
bókinni flutt inn í frásagnaraðferð-
ina. Gagnvart lesandanum virkar
þessi Iistræna blekking þannig að
bókin sé skrifuð á ensku af því
tungumál sögumannsins er enska,
ekki íslenska eins og í upprunalegu
gerðinni.
I ensku þýðingunni er stíllinn
knappari og ljóðrænar setningar sem
hægja á frásögninni eru strikaðar út
og reynt er að gefa í, stíllinn verður
harðsoðnari, eins og stundum þykir
hæfa í bandarískum skáldsögum.
Þessi breyting á stflnum hefur víðtæk
áhrif á verkið. Sagan er fyrstu per-
sónu frásögn þar sem Pétur Péturs-
son segir frá ævi sinni. Þegar stíll
hans breytist, verður hraðari og bein-
skeyttari þá breytist persóna hans.
Aðalatriði sögunnar er glæpur sem
Pétur telur sig hafa framið á yngri
árum. I íslensku gerðinni hvflir glæp-
urinn eins og mara á Pétri. Hann er
Glæpurinn með stórum staf og
greini. I ensku gerðinni er glæpurinn
hinsvegar „my little crime“. Þar er
Pétur frá upphafi miklu meðvitaðri
um smæð þessa atviks sem hann
kallar glæp. Um leið hefur glæpurinn
hann ekki eins yfir samferðarmenn
eins og í íslensku útgáfunni. Þessi
breyting verður til þess að Pétur virk-
ar að sumu leyti betur sem persóna.
Sögumaðurinn breytir einnig um
gervi í þýðingunni. Hann er kominn í
eins konar spæjarahlutverk. I um-
hverfi hans er þrúgandi hiti, að hon-
um stafa vandræði í einkalífi, svo
hringir lögfræðingurinn í hann og
segist vera með mál sem þurfi að
rannsaka. Sagan verður með þessu
nokkurs konar afbrigði af spæjara-
sögu, en Ólafur Jóhann skrifaði ís-
lensku gerðina sem gamaldags, raun-
sæja skáldsögu með sögumanni sem
dreymdi um að verða rithöfundur.
Þessi sögumaður er kunnuglegur úr
íslenskum bókmenntum, rétt eins og
spæjarinn úr þeim amerísku."
Af hverju gerir Ólafur Jóhann
þessar breytingar?
„Mér sýnist að breytingamar mið-
ist að því að laga bókina að banda-
rískum markaði, að gera bókina les-
endavæna. Það er mín niðurstaða. Nú
gæti Ólafur Jóhann eða útgefandi
hans auðvitað sagt að verkið sé ein-
faldlega betur heppnað í þessu nýja
formi og að gengið hafi verið frá
ensku gerðinni til þess. En það breyt-
ir í sjálfu sér ekki niðurstöðum mín-
um. I þýðingunni hafa orðið ákveðn-
ar breytingar frá frumgerðinni. Þær
eru ekki tilviljanakenndar. Það hefur
verið unnið markvisst með textann til
þess að breyta stíl og frásagnaraðferð
og um leið breytist persónusköpunin.
Sagan verður að sumu leyti önnur og
auðvelt að komast að ólíkri niður-
stöðu um hana. Ég get nefnt dæmi. í
ritdómi Áma Bergmann í Þjóð-
viljandum, sem var fremur jákvæður,
fann hann þann galla á verkinu að
Pétur Pétursson væri persóna sem
höfundi tækist ekki að vekja samúð
með og lesandanum sé á endanum al-
veg sama um hann. I New York
Review of Books kemst Brad Leit-
hauser að þeirri niðurstöðu að það sé
einn af kostum bókarinnar að þrátt
fyrir allt sé persóna Péturs slík að
hún öðlist samúð lesandans.
Auðvitað þarf alltaf að gera fyrir-
vara um einstaka gagniýnendur og
túlkun þeirra, en ég held að það sé
engin tilviljun að þessir tveir menn
Vinningar í Jónsmessuhappadrætti
Sjáifsbjargar
Dregið var 24. júní 1997
Toyota Carina E Sedan Cli Classic 2.0 sjálfsk. kr. 1.990.000,-
3190
Coleman 8 feta fellihýsi m/búnaði frá EVRÓ kr. 619.800,-
4875 10808 12575 60796
Vöruúttekt að eigin vali hjá IKEA eða Útilífi kr.30.000, -
206 9534 23764 31073 43315 60037
650 10103 24095 31651 43827 60706
1161 10466 24316 31854 44611 60828
1367 11647 24424 31899 44841 61132
1516 12742 24696 32045 44949 61434
1884 12750 24802 32095 45488 61651
2032 13037 24816 32110 46138 61681
2176 13084 25203 33250 46499 61866
2196 13181 25307 33390 48327 62272
2258 13655 25427 34136 48894 62429
2748 13810 25539 34596 49251 63259
3024 13855 25960 35032 49543 63737
3141 14109 26374 35381 50664 64343
3360 14441 26470 35808 50852 64395
3676 14474 26995 35892 51401 64831
3696 15059 27085 35988 51903 65052
3904 15719 27224 36252 52016 65103
4217 15758 27650 36988 53071 65143
4400 15990 27950 37176 53186 65588
4662 17928 27963 37772 53703 66150
4729 18041 28517 39264 56164 66380
4904 18258 28659 39281 56622 66725
4958 18620 28865 39649 56809 67051
5088 19468 28875 39736 57094 67865
5250 20483 29303 39741 57155 68373
5321 21131 29307 40316 57193 68513
6677 21269 29523 41194 57281 68951
7414 21844 29569 41228 57587 69003
8009 22254 29626 41657 57742 69194
8051 22483 29639 42031 58780 69286
8061 22630 30015 42441 59053 69526
8465 23347 30045 42527 59098 69700
8521 23499 30455 42705 59568
9429 23688 30681 43158 59661
Þökkum fyrir veittan stuðning.
Sjálfsbjörg, landssamband fatlaðra,
Sjálfsbjargarhúsinu, Hátúni 12,
105 Reykjavik, sini 552-9133.
„Sagan verður með þessu
nokkurs konar afbrigði af
spæjarasögu, en Ólafur Jó-
hann skrifaði íslensku gerðina
sem gamaldags, raunsæja
skáldsögu."

|Í

V'.