Tíminn - 24.09.1968, Blaðsíða 9

ÞRIÐJUDAGUR 24. sept. 1968.
TIMINN
mmm
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURiNN
Framkvsemdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson. Jón Helgason og indriði
G. Þorsteinsson FuIItnii ritstjórnar- Tómas Karlsson Aug-
lýsingastjóri: Steingrtmur Gíslason Ritstj.skrifstofui > Eddu-
búsinu. símar ' 18300—18305 Skrifstofur: Bankastræt) 7 Af-
greiðslusími: 12323 Auglýsingasimi: 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300 Askriftargjald kr 120.00 á mán innanlands — í
lausasölu kr 7.00 eint - Prentsmiðjan EDDA b t.
Skorað á Gylfa
Alþýðublaðið skýrir frá því s.l. sunnudag, að á fundi
í Alþýðuflokksfélagi Reykjavíkur hafi nýlega verið sam-
þykkt einróma ályktun, þar sem hvatt er til ráðstafana,
er geti hindrað atvinnuleysi, og í því sambandi bent á
þá leið, að dregið verði stórlega úr innflutningi á vör-
um, sem hægt er að framleiða í landinu sjálfu. Alþýðu-
blaðið segir að ályktunin hafi hljóðað á þessa leið:
„Fundur í fulltrúaráði Alþýðuflokksins og Alþýðu-
flokksfélagi Reykjavikur, haldinn í Iðnó mánudaginn
16. september 1968, skorar á ráðherra Alþýðuflok'ts-
ins að beita sér nú þegar fyrir hvers konar þeim ráð-
stöfunum, sem tiltækar eru, er gætu orðið til þess
að hindra að til atvinnuleysis komi á næsta vetri. í
því sambandi vill fundurinn benda á þá leið að draga
stórlega úr innflutningi vara, sem unnt er að fram-
leiða á hagkvæman hátt í landinu sjálfu. Telur fund-
urinn eins og ástandið er í atvinnumálum, að ríkis-
stjórninni beri að efla íslenzkan iðnað svo sem frekast
Sérstök ástæða er til þess að fagna þessari tillögu,
sem boðar vonandi heilbrigð sinnaskipti í íslenzkum
stjórnmálum. Það er nefnilega einn af ráðherrum Al-
þýðuflokksins, Gylfi Þ. Gíslason, er hefur sem viðskipta-
málaráðherra beitt sér öllum öðrum frernur fyrir þeirri
óheillastefnu, að verja gjaldeyristekjum góðærisins til
ótakmarkaðs innflutnings á hvers konar iðnaðarvörum,
með þeim afleiðingum, að fjöldi innlendra iðnaðar-
fyrirtækja hefur ýmist orðið að gefast upp eða að draga
stórlega saman seglin. Það atvinnuleysi sem nú blasir
framundan, á ekki sízt rætur að rekja til þessarar óheilla
stefnu, en jafnhliða er hún ein meginorsök þess, að
búið er að eyða öllum gjaldeyristekjum góðærisins og
safna stórfelldum skuldum að auki.
í ágætri grein eftir Stefán Jónsson, prentsmiðju-
stjóra, sem nýlega birtist hér í blaðinu, voru nefnd fjöl-
mörg dæmi um stórfelld skakkaföll lánastofnana vegna
þess, að þær höfðu lánáð iðnfyrirtækjum verulegt fé
til uppbyggingar, en þetta fjármagn kom aldrei að til-
ætluðum notum, þvi að áður en fyrirtækin voru nægi-
lega undir það búin að mæta erlendri samkeppni var
að frumkvæði viðskiptamálaráðherrans og félaga hans
steypt yfir lándið stórfelldu flóði erlendra iðnaðarvara
og oft beitt undirboðum meðan verið var að yfirbuga
íslenzku fyrirtækin. Vegna þessa hafa ekki aðeins ein-
staklingar, fyrirtæki og lánastofnanir orðið fyrir miklu
tjóni, heldur hafa hundruð og jafnvel þúsundir manna
misst atvinnu sína af þessari ástæðu.
Þessa öfugþróun verður að stöðva. Ef við eigum að
rífa þjóðina upp úr óreiðu- og skuldafeninu, sem hún
er að festast í, verður að breyta um stefnu. Það verður
að gæta vel hins gamla málsháttar, sem Ólafur Jó-
hannesson minnti svo vel á, þegar hann tók við for-
mennsku Framsóknarflokksins, að hollur er heimafeng-
inn baggi. Það verður alltaf bezti og drýgsti gjaldeyris-
sjóðurinn, þegar á reynir.
Þess vegna ber að fagna áðurnefndri ályktun Alþýðu-
flokksfélags Reykjavíku". Þess verður að vænta, að
viðskiptamálaráðherrann taki þessa áskorun flokks-
bræðra sinna til greina og horfið verði frá þeirri óheilla
stefnu, sem fylgt hefur verið í þessum efnum undanfarin
ár Með því væri stigið mikilvægt spor til að tryggja
næga atvinnu og hagstæð viðskipti við útlönd.
Gísli Guðmundsson, alþm.
AFÍSVOR
um kominn í héraði. Og þar
kom landnámsstjórinn, sem nú
er að láta af embætti eftir meira
en 40 ára starf að ræktunar-
málum, og hafði áður víða
farið á þessu vori. Það áraði
ekki til að stofna nýbýli. En
hann mun, eigi að síður, hafa
talið sig hafa að nógu að
hyggja, eins og á stóð. Þrír
fjórðu hlutar af túnum lands
manna, eins og þau eru að
flatarmáli hafa orðið til síðan
hann, ungur og áhugasamur,
tók til starfa hjá Búnaðarfé-
lagi ísiands. Komu hans á
þessa fundi og það sem hann
lagði þar tii mála, geyma menn
í minni og þakka.
Þarna tóku margir bændur
til máls. Þeir voru sammála
um. að ekki væ(ri um annað að
ræða en að þrauka á jörðun-
um. í trú á betri tíma og
í trausti þess, að framkvæmd
yrði löggjöf sú, er mælir fyrir
um bjargráð af hálfu þjóð-
félagsins, er óvenjulegt tjón
ber að höndum af náttúruvöld-
um. Og hví skyldu menn ekki
vænta þess. að vísindi og
reynsla skapi ráð við kalinu,
eins og gamaveikinni, sem
einu sinni var í þann veginn
að leggja heilar sveitir í eyði?
í ellefu hundruð ár og leng-
ur hefur sprottið gras á ís-
landi. Og þegar sumarið loks-
ins kom. um miðjan júlí á
Norðausturlaudi, var spretta
yfirleitt hröð á því landi, sem
sprottið gat. í kalsveitunum
hefur mikið af nýju landi ver-
ið brotið eða fuilunnið á þessu
sumri. Á því sviði er enn sótt
fram. Nú á haustnóttum ligg-
ur það svo fyrir, að úr héruð-
um. sem ekki urðu mjög fyrir
barðinu á kalinu, hefur mikið
hey verið lagt af mörkum og
flutt til bænda í kalsveitunum,
hvorttveggja að ég hygg, án
verulegrar greiðslutryggingar.
Þjóðfélagsleg nauðsyn krafðist
þess, að það yrði i tæka tíð
af hendi látið og við því tekið.
Alkunna er, að bjargráða-
ákvarðanir ríkisvalds eru stund
um seint á ferð, þótt um síðir
komi fram. og að vilyrðum
verður að treysta. er svo stend
ur á.
Áföllin eru mörg, þegar slíkt
ber að sem hér hefur verið
minnzt á. En máltæki segir að
fátt sé svo með öllu illt, að
ekki boði nokkuð gott. Werkir
viðburðir í framfarasögu síð-
ari tíma hafa stundum gerzt
er hart var í ári. Á hafísárun-
um um 1880 festi samvinnu-
hreyfingin rætur á Norður-
landi. Á hafísárinu 1918 gerð-
ust íslendingar fullvalda þjóð.
Ef þjóðfélaginu tækist nú á
þessu ísaárj að gera ráðstafan-
ir því til tryggingar, að aldrei
framar þurfi að verða skortur
brýnustu nauðsynja fyrir menn
og málleysingja, af því að haf-
ís loki siglingaleiðum, væri
nokkurt afrek unnið. Og ef
það tækist einnig að skjóta
fótum undir þá rannsókn á tún
kalinu, sem að gagni kæmi,
mætti líka minnast þess.
Framhald á bls. 15.
Af ýmsum ástæðum stendur
mér nú glöggt fyrir hugskots-
sjónum sólskinsdagurinn 24. mai
og flugferðin þann dag yfir
austanvert Norðurland á heim
leið frá Reykjavík. Á Eyja-
firði glitti í jakahrönglið utan
við Hrísey. Um mikinn hluta
Skjálfanda og Öxarfjarðarflóa
lá ísbreiðan órofin að sjá,
þó að sums staðar inn-
fjarða sæi í auðan sjó. Úti
fyrir Sléttu virtist ísinn hafa
þokast lítið eitt frá landi, en
þó varla siglandi þá leið. Flog
ið var lágt yfir innanverðan
Þistiifjörð fullan af ís, nema
hvað sums staðar sáust lón í
freranum, dauðakyrr sem
stöðuvötn. Vélbátarnir á Þórs-
höfn áður inni frosnir vikum
saman, voru þá að byrja á
því, þótt eigi. væri hættulaust,
að smeygja sér út á milli jak
anna, til fanga þar, sem eyður
urðu í ísnum. Vikuna fyrir
hvítasunnu var löngum bjart-
viðri og hlýtt um hádaginn, en
stundum frost um nætur. Á
morgnana. er út var komið,
blasti við dag eftir dag, hin
sama sýn: Auð jörð að mestu
á láglendinu, á mótum lands
og sjávar bláhvít rönd, sem
breikkaði og mjókkaði eftir
sjávarföllum, og síðan, allt út
í sjóndeildarhringinn, hvítföl
klakabreiðan. Ég man vel frosta
veturinn 1918. þegar ég var á
15. ári. Þá kom ísinn upp úr.
áramótum og fór af Þistilfirði
eftir nokkrar vikur. Nú urðu
menn að reyna hafísvor eftir
hafísvetur. Um mánaðamótin
maí—júní hvarf ísinn á skömm
um tíma af þeim slóðum, en
sums staðar var hann lengur
við land sem kunnugt er.
Þegar hér var komið, voru
víst ýmsir farnir að gera sér
grein fyrir því og minnast
þess feginsamlega, að „lands-
ins forni fjandi“ hafði s.L vet
ur hagað sér líkt og þeir kon-
ungar gerðu fyrrum, sem
sögðu hver öðrum stríð á hend
ur með brúklegum fyrirvara.
Hann hafði sýnt sig um miðj-
an vetur og lokað leiðum urn
stund, síðan horfið frá um
skeið og lagzt að landi á ný.
Þannig vannst ráðrúm til að
koma vörubirgðum á hafnir.
Þar mátti ekki miklu muna —
en það er hægt að gera sér
í hugarlund, hvað skeð hefði
ef skipaleiðir þær, sem hér er
um að ræða. hefðu verið ófær
ar allan tímann frá þorrakomu
til maíloka, og auðvitað getur
það gerzt, þegar ísinn er í nám
unda við landið. En nú tókst
að treina nauman heyforða frá
rýru grasári langt fram á sum
ar, með því að nota, án þess
að horfa í kostnað, aðflutt
kjarnfóður í meira mæli en
nokkru sinni fyrr. Þannig lán
aðist að koma búpeningi svo
vel fram sem raun ber vitni
um — á gróðurlausu vori.
Þar sem ég hafði helzt spurn
ir af, varð yfirleitt ekki um
teljandi túnbeit að ræða fyrir
lambfé, en á hana hefur verið
treyst i seinni tíð. Þegar út-
haginn fór að sýna á sér lífs
mark, lét hinn ræktaði gróður
enn á sér standa. Illur grun-
ur, sem legið hafði í lofti, varð
að kaldri staðreynd, Veturinn
hafði á köflum verið mjög
Gísli Guðmundsson
frostharður og jarðklakinn því
óvenjulegur. Og það sem verra
var talið; Bleytuhríðar og
skammvinnir hlákublotar höfðu
einnig, öðrum þræði, sett svip
á tíðarfarið. Svellalög urðu á
s.l. vetri meiri en menn muna
til að áður hafi verið. Þetta
þótti ekki boða gott. Á sínum
tíma kom svo í Ijós það, sem
menn höfðu óttazt, að meira
og minna af hinum blundandi
gróðri nýræktanna hafði verið
að deyja undir klakanum. Það
var ömurlegt að sjá nýræktar
tún, sem sums staðar taka yfir
tugi hektara hvert, og miklar
!vonir hafa vérið bundnar við,
hvítna upp ) stað þess að
grænka, þegar jörð þornaði.
Sú sýn vakti spurningar, sein
ekki var auðvelt að svara: Áttu
menn að bera dýran áburð á
þessi tún? Og hvað um fóður
handa þcim búpeningi á næsta
hausti, sem nú loks var með
ærnum kostnaði fram geng-
inn?
Dagana 25. og 28. júní var
ég staddur á tveim bændafund
um, sem fjölluðu um þann
mikla vanda, sem hér var upp
kominn og virtist vera almenn-
ur f heilli sýslu og raunar víð-
ar á landinu, eftir því sem
fréttir hermdu. Ungur búnaðar
kandídat, sem lagt hefiir stund
á rannsókn frostkals erlend-
is, hafði þá verið á ferð um
héraðið til að skoða hin dauðu
tún. Hann hafði tekið sér fyrir
hendur að safna jarðvegssýnis-
hornum úr öllum túnum í
tveim hreppum, og fyrir at-
beina hans er nú hafinn all
yfirgripsmikil samanburðartil-
raun á einu hinna kölnu túna.
Hann talaði um allt að. 80%
kal á stórum svæðum. og mun
það ekki hafa reynzt ofmælt.
Nýræktir á öðru ári litu skárst
út og gömlu túnkragarnir
kringum bæina. Þessi ungi
fræðimaður vildi fátt fullyrða
um orsakir og úrræði, kvaðst
sjálfur þurfa að spyrja margs
og á margan hátt, áður en hann
gæti leiðbeint öðrum. Ræða
hans féll mörgum vel í geð.
Þarna mætti búnaðarráðunaut
ur sýslunnar, vaskur maður og
ódeigur. til skrafs og ráðagerða
um það við bændur, hvernig
nú skyldi við bregðast um
sinn, bóndi sjálfur og af bænd
ÞRIÐJUDAGSGREININ