Tíminn - 23.11.1968, Page 7

Xi/aUGARDAGUR 23. nóvember 1968.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrimur Gíslason. Ritstjórnarskrifstofur i Eddu-
húsinu, simar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
greiðslusimi: 12323. Auglýsingasími: 19523. Aðrar skrifstofur,
simi 18300. Áskriftargjald kr. 130,00 á mán. innanlands. —
f lausasölu kr. 8.00 eint. — Prentsmiðjan Edda h. f.
Hvað átti að gera?
í vantraustsumræðunum á Alþingi í fyrrakvöld
ræddi Ólafur Jóhannesson, formaður Framsóknarflokks-
ins, m.a. um afstöðu Framsóknarflokksins til efnahags-
vandans og greindi í stórum dráttum frá þeim tillögum,
sem fulltrúar Framsóknarflokksins í viðræðunefnd stjóm
málaflokkanna höfðu lagt fram. Framsóknarmenn hefðu
lagt áherzlu á að minnka yrði vandann sem mest með
ýmsum úrræðum áður en gripið yrði til ráðstafana,
sem röskuðu kjörum manna verulega. Ólafur sagði:
Að tilteknum fyrirtækjum yrði veittur greiðslu-
frestur.
Að lausaskuldum framleiðsluatvinnuveganna yrði
breytt í föst lán og skuldaskil framkvæmd í vissum tilvik-
um, og komið yrði á fót sérstökum aðstoðarlánasjóði í
því skyni.
Að lækkaðir yrðu vextir af stofn- og rekstrarlánum
atvinnuveganna.
Að lækkaðir yrðu eða felldir niður ýmsir sérskattar
á atvinnuvegina.
Að ýmis þjónustustarfsemi við atvinnuvegina yrði
tekin til lagfæringar, svo sem tryggingar, rafmagnskostn
aður o. fL
Að tekin yrði upp skipuleg fjárfestingarstjórn og
verkefnum raðað niður, en þetta er auðvitað óhjákvæmi-
legt, þegar lánsfé er takmarkað.
Stjórnleysið í fjárfestingu á undangengnum árum
er kannske, þegar allt kemur til alls, ein aðalrót efnahags
vandans.
Við bentum á, að hið opinbera ætti að hafa forystu
um ráðstafanir til uppbyggingar og eflingar atvinnulíf-
inu og ætti að hafa um það samráð við sveitarfélög og
stéttarsamtök. Við lögðum alveg sérstaka áherzlu á ráð-
stafanir til að tryggja atvinnu, hvar sem væri á landinu.
Við nefndum ýmsar ráðstafanir til að bæta hag og
samkeppnisaðstöðu iðnaðarins, svo sem lækkum eða nið-
urfelling tolla á framleiðslutækjum, hráefni og rekstrar-
vörum, sérstaka lánafyrirgreiðslu m.a. til jafns við aðrar
atvinnugreinar, takmörkun innflutnings á iðnaðarvörum
á þeim sviðum, þar sem vörur til sömu notkunar eru
framleiddar hér á landi.
Til þess að rétta stöðu landsins út á við höfum við
lagt til að tekin væri upp heildarstjórn á gjaldeyris- og
innflutningsmálum með hliðsjón af gjaldeyrisöflun og
þörfum framleiðslutækja og vinnuafls ásamt bættu mark-
aðskerfi.
Ég wr ekki talsmaður hafta- eða leyfakerfis. Ég vil
haía svo mikið viðskiptafrelsi í innflutnings- og útflutn-
ingsmálum sem ástæður frekast leyfa. En ég vil ekki
fórna þióðfrelsi fyrir braskfrelsi — fyrir frelsi til að
eyða meira en tekjurnar leyf^. Það verður að hafa stjórn
á þessum málum. Algert frelsi í þeim efnum hjá þjóð,
sem býr við jafn, óvissar og sveiflukenndar gjaldeyris-
tekjur og er jafnháð utanríkisviðskiptum eins og íslend-
ingar, er útilokað. Þann sannleik ber að segja, hvort sem
mönnum líkar hann betur eða verr.
TIMINN
f
ERLENT YFIRLIT
Fréttabréf frá New York:

Sundrung vegna prðfkosninga
varð demókrötum þung í skauti
Misstu vegna hennar þrjú sæti í öldungadeildinni.
New York 16.11.
TALSVERT hefur verið rætt
um það eftir kosningarnar í
Bandaríkjunum, hvort próf-
kosningar séu heppileg aðferð
til að velja frannbjóðendur.
Ástæðan er m.a. sú, að demó-
kratar töpuðu að öllum likind
um þremur sætum í öldunga-
deildinni og repu'blikanar einu
sæti þar, sökum klofnings, sem
hafði orsakazt af harðsóttum
prófkosningum.
í OHIO-RÍKI sótti gamall og
rótgróinn þingmaður úr flokki
demókrata um endurkjör til
öldungadeildarinnar, Frank J.
Lausohe. Hann hafði áður ver-
ið ríkisstjóri þar og naut mik-
illa vinsælda frá þeim tíma.
Hann þótti þó heldur íhalds-
samur, en það tryggði honum
fyl-gi íhaldssamra republikana
í kosningum. Frjálslyndir
demó'kratar hafa því oft beitt
sér hart gegn honum í próf-
bosninigum og gerðu það þó
einkum að þessu sinni, er þeir
tefldu fram gegn honum mjög
álitlegum manni, John J. Gilli
gan, sem hafði átt sæti um
skeið í fulltrúadeild Banda-
rikjaþings. Með aðstoð verka-
lýðssamtakanna, tókst Gilligan
að sigra í prófkjörinu og
hindra þannig framboð Lausc
he. Fylgismenn Lausche tóku
þetta illa upp og kusu margir
þeirra frambjóðenda republik-
ana, William B. Saxbe. Úrslit
in urðu líka þau, að Saxbe
vann og demó'kratar misstu
þingsætið. Fullvíst er 'hins veg
ar talið, að Lausche myndi
hafa haldið sætinu, ef hann
hefði verið áfram í framboði,
þar sem íhaldssamir republik-
anar hefðu haldið áfram að
kjósa hann.
f FLORIDA dró annar af
öld'Ungadeildarþingmönnum
demókrata, George A. Sinat-
hers, sig í hlé vegna heilsu-
brests. Mifcil deila reis um það
hjá demókrötum hver ætti að
vera frambjóðandi þeirra.
Frj'álslyndir demókratar fylktu
sér um Le Roy Oollins, sem
var ríkisstjóri í Florida fyrir
nokkrum árum og gat sér þá
gott orð. íhaldssamari demó-
kratar máttu hins vegar ekki
heyra hann nefndan, og tefldu
gegn honum Baráttan var svo
hörð, að prófkjörin urðu tvö,
því að i fyrra prófkjörinu fékk
enginn hreinan meirihluta, eins
og prófkjörsreglurnar áskildu.
Því fór fram annað prófkjör
um þá tvo, sem höfðu fengið
meirihluta í fyrra prófkjörinu.
Collins vann það með naumum
meirihluta. Það kom honam
hins vegar að litlum notum,
því að hægri sinnaðir demó-
kratar, sem voru andstæðir
honum, hefndu sín með því að
kjósa frambjóðanda republik
ana, Edward J. Gurney, sem
sigraði líka með yfirburðum.
Ef demókratar iiefðu haldið
saman, hefðu þeir átt að vinna
þetta þingsæti.
Morse
f OREGON sótti hinn þekkti
öldungadeildarþingm., Wayne
Morse um endurkjör. Hann
hefur verið einn harðasti gagn
rýnandi þeirrar stefnu, sem
Bandaríkjastjórn hefur fylgt í
Vietnam. Mikill fylgismaður
Johnsons reyndi því að fella
Morse í prófkosningunum og
var beitt gegn honum mjög ó-
svífnum áróðri. Morse vann
prófkjörið með naumundum, og
þótti yfirleitt líklegt, eftir það,
að hann næði endurkosningu.
Þetta bygðist m.a. á 'þiví, að
ósennilegt þótti, að andstæð-
ingar hans í flokki demókrata
færu að kjósa frambjóðanda
republikana, því að hann
fylgdi sömu stefnu og Morse
í Vietnammálinu. Niðurstaðan
varð samt sú, að margir demó-
kratar höfðu orðið Morse svo
andsnúnir vegna áróðursins i
sambandi við prófkjörið, að
þeir kusu heldur republikana.
Úrslitin urðu því þau, að Morse
féll með örlitlum atkvæðamun
og missir Bandaríkjaþing þar
mikilhasfan og sérstæðan
mann.
í KALIFORNÍU gerðust þau
óvæntu tiðindi í prófkjörin'U
hjá repuiblikönum að fráfar-
andi öldungadeildarþingmaður
þeirra, Thomas H. Kuchel, féll
fyrir aðalleiðtoga hægri repu-
blikana þar, Max Rafferty.
Kuehel var leiðtogi frjáls-
lyndra republikana í öldunga-
deildinni og naut mikik stuðn
ings meðal frjálslyndra demó
krata í Kaliforníu og þótti
kosning hans því viss, ef hann
yrði í framboði. Hann hafði
hins vegar fengið hægri repu
blikana á móti sér, m.a. vegna
þess, að hann fékkst aldrei til
að styðja Goldwater i forseta-
kosningunum 1964 Þeir ásettu
sér þvi að reyna að fella hann
í prófkjörinu. í fyrstu var þó
talið, að hann væri ekki í
hættu fyrir Rofferty og því
lagði Kuchel lengi vel meiri
áherzlu á að sinna þingstörf-
um í Washington en að vinna
að sigri sínum í prófkjörinu.
Úrslitin í sjálfium kosningunum
urðu svo þau, að Rofferty féll
fyrir frambj'óðanda demókrata,
sem þótti þó heldur litlaus og
atkvæðalítill, en hélt fram
frjálslyndum skoðunum. Það
er talið hafa ráðið úrslitum, að
frjálslyndir republikanar, sem
studdu Kuchel, vildu ekki
kjósa Rofferty vegna þess, að
hann hefði beitt óheiðarlegum
áróðri gegn Kuchel í sambandi
við prófkjörið.
f FLEIRI ríkjum en þeim,
sem hér eru nefnd, þyikir lík-
legt, að harðar prófkosningar
hafi veikt viðkomandi flokka,
t.d. í New York. Þar sigraði
stuðningsmaður McCarthys,
Paul O’Dwyer, í prófkosningu
en beið mikinn ósigur í sjálfri
þingkosningunni. Hann fékk
ekki nema 33% greiddra at-
kvæða á sama tíma og Hump-
hrey fékk 50% greiddra at-
kvæða. Þetta varð þó ekki
Jarvits öldungadeildarþing-
manni, sem var í framboði
fyrir republikana, til verulegs
ávinnings, heldur kusu margir
demókratar, sem voru óánægð
ir með O’Dwyer, frambjóðanda
nýstofnaðs íhaldsflokks, sem
fékk nær eina milljón at-
kvæða, en það var a.m.k. helrn
ingi meira en bjartsýnustu liðs
menn hans höfðu gert sér von
ir um.
Aðeins í Alaska virtist hörð
prófkosning ekki hafa komið
að sök. Þar féll gamall og vin-
sæll öldungadeildarþingmaður,
Ernest Gruening, fyrir ungum
manni í prófkosningum. Til-
raunir Gruenings til að koma
fram hefndum í þingkosning-
unum fóru út um þúfur.
Það er ekki nema í 15 ríkj-
um af 50 í Bandaríkjunum,
sem frambjóðendur eru valdir
í prófkosningum. Klofningur-
inn, sem oft fylgir prófkjörun
um, hefur staðið í vegi þess,
að fleiri ríki hafi tekið þetta
fyrirkomulag upp. í öðrum
ríkj'um eru það fl'Okkssamtök-
in, sem velja frambjóðendur.
Þar hefur niðurstaðan víða orð
ið sú, að fámennar klífcur hafa
náð valdi á flokkssamtökunum
og þær siðan getað ráðið fram
boðunum. Illræmdust af slík-
um klikum er nú klíkan, sem
er kennd við Dolly borgar-
stjóra í Chicago. Framboð
virðast ganga einna bezt í
þeim ríkjum, þar sem sæmileg
þátttaka er í flo''-ksfélögunum
og þau ganga ekki neinum
klíkum á hönd, en það virðist
hægara sagt en gert að koma
í veg fyrir það.
Það virðist erfitt í Bandaríkj
unum eins og víðar, að hafa
þá skipan á vali frambjóðenda,
að iæði sé sielt fram hjá
ske íum klofnings og klíku-
skapar.
Þ.Þ.