Tíminn - 26.11.1968, Blaðsíða 7

ÞRH>JUI>AGUR 26. nóvember 1968.
7
TIMINN
hefur að þessu leyti gjörbreytzt
hérlendis sem annars staðar í heim
inum frá tímum hip.na fyrirferðar
miklu lampatækja og þeirra við
bótartækj'a, geyma eða þurrhlaða
og loftneta, sem þeim þurftu að
fylgja á fyrstu árum hagnýtingar
útvarps hér á landi. Með þessari
öru þróun, sem hér hefur orðið,
hefur jafnframt orðið æ erfiðara
að koma í veg fyrir, að smáratæki
væru flutt inn tU landsins á ó-
lögmætan hátt. Hefur bessi þróun
þar til viðbótar haldizt í hendur
við sívaxandi ferðalög landsmanna
til annarra landa, sem fara munu
enn vaxandi, iþegar lífskjör almenn
ings batna. Þar við bætist, að ó-
'haggað stendur í lögum og reglu
gerð um afnotagjöld hljóðvarps, að
hljóðvarpsnotandi megi eiga eins
mörg hljóðvarpsviðtæki og hon
nm þóknist. Hann megi hins veg
ar ekki nota þau utan sxns eigin
heimils.
„Inríkaupastjórinn".
í framkvæmd hefur þetta orðið
þannig, að heimilisfaðirinn eða for
ráðamaður hins svonefnda „út-
varpsheimilis" hefur orðið eins kon
ar innkaupastjóri hljóðvarpstækja
á heimilinu. Öll ný hljóðvarpstæki
heimilismanna, jafnt barna sem
uppkominna, og jafnvel tæki frænd
liðs hafa verið skráð á þennan for
ráðamann útvarp.djeimilisins, en
síðan afhent Ihinum ýmsu fjöl-
skyldumönnum- Þegar t. d. xxpp
komin börn, hverfa af heimilinu
eríx þeir orðnir sjálfstæðir út-
varpsnotendur án skrásetningar,
en greiða ekkert gjaid. Sama verð
ur uppi á teningnum varðandi
hagnýtingu þeirra tækja, sem flutt
eru inn til landsins fram hjá toll
yfirvöldunum. Af þeim er engin
atfnotagjöld greidd.
Af þessu er ljóst, að æ erfiðara
verður að framfylgja giidandi lög
um og reglum um innheimtu af-
notagjalda hljóðvarps. Slæmt er
ástandið núna, þótt verulegt átak
hafi verið gert með ærnum kostn
aði til að fjölga skrásettum út-
varpsheimilinum, en enn verra
verður það þó með þróun máia í
þá átt, sem hér var drepið á, og
vaxandi kaupum smáratækja er-
lendis til að komast fram hjá toll
yfírvöldum og innheimtu Ríkis
útvarpsins.
Það mælir því enginn gegn, að
allir landsmenn, sem komnir eru
til vits og ára, hagnýti sér hljóð
varp Ríkisútvarpsins. Hljóðvarps
tækið er hvarvetna þar sem mað
Ur er á ferð. Það fylgir honum
eftir, hvert seml hann fer. Það
er förunautur hans í vinnuna, fer
með honum í sumarleyfið, það er
í hendi hans, sé hann gangandi, eða
í vasa hans. Það er við hlið hans
í bílnum. Það stendur hjá verka
manninum í vinnu hans, fer með
bóndanum í fjósið, stendur á búð
arborði afgreiðslumannsins, er í
vösum eða skólatöskum ungling'
anna. Það er við borðstokk sjó- j
mannsins og á kodda sjúklingsins. í
Hljóðvarpstækið er nú alls staðar,:
þar sem mannlegt hjarta slær. ■
Samt mæla gildandi lög og reglu 1
gerð svo fyrir, að hljóðvarpsnotj
anda sé aðeins heimilt að hagnýtaj
sér hljóðvarp Ríkisútvarpsins innj
an veggja síns heimilis, annars
komi til annað gjald, jafnhátt.
Óf ramkvæma n legar
reglur.
í 18. gr- reglugerðar. sem sett
er samkvæmt gildandi lögum um
útvarpsrekátur ríkisins, er kveðið
á um það, hvað sé útvarpsheimili,
en af hverju slíku ber að greiða
fullt afnotagjald hljóðvarps. Þessi
grein er svohljóðandi:
„Heimilt er útvarpsnotanda. sem
greiðir afnotagjald skv 20. gr.
reglugerðar þessarar, að hagnýta
sér útvarpið eftir vild með við-
tækjum eða línum til fleiri gjall
arhorna og heyrnai-tækja en að-
eins innan síns eigin heimilis og
! í sumarbústöðum. Útvarpsheimili
■ telst í reglugerð þessari:
1. Framfærsluheimili.
2. Heimili einstaks manns, sem
hefur séi'skilinn fjárhag og sjálf
stæða atvinnu.
3. Stofnun, hvers ;konar sem er,
svo sem skóli, sjúkrahús, sanxkomu
hús gistihús, verbúð. atvinnustöð
o. fl. deildir innan þessara stofn-
ana og útibú þeirra hvers konar.
4. Bifreiðir allar.
5. Skip öll.
Nú er viðtæki notað með leiðsl
um ti'l annai-ra heimila, og telst
þá hvert heimili, sem þannig hag
nýtir sér útvarpið, útvarpsnotandi.
Nú hefur starfsmaður stofnunar,
sem heyrir undir 3. tölulið, eigið
viðtæki í húsnæði stofnunarinnar,
og telst það sjaif«t.æð útvarpsnot
á ábyr.gð stofnunaríifnar."
í erindi, sem Ingvar Guðmunds
son flutti á síðasta Landsþingi
Félags íslenzkra bifreiðaeigenda á
Blönduósi í sept. s.l., gerði hann
ákvæði þessarar greinar reglu-
gerðarinnar að umtalsefni og benti
m- a. á dæmi. — sem síður en svo
er fráleitt, — um það, að einstakl
ingur gæti orðið skyldur að
greiða 3-4 afnotagjöld hljóðvarps,
ef ákvæðum þessarar greinar væri
fylgt fram. Ingvar Guðmundsson
sagði m. a.:
Sagan af Jóni fjórfalda.
„Jón Jónsson er útgerðarmaður,
reyndar ekki neinn stórútgerðar
maður, þar sem hann gerir út sæmi
legan trillubát. Samikivæmt fyrr-
nefndri reglugerð ber honum að
greiða fjórfalt afnotagjald á við
venjulegan notanda, þar sem hann
hefur skráð 4 útvarpsheimili, en
þau eru: haris lögheimili, bifreið
in, sem hann ekur á til vinnu sinn
ar, fiskvei’kunai’skiii’inn. þar sem
hann vinnur að aflanum, og trillu
báturinn. Á öllum þessum stöðum
'hefur Jón útvai’pstæki. þar sem
hann telur sig ekki geta verið án
veðurfréttanna. Þetta er einhleyp
ux maður, sem ógjarnan vill vera
brotlegur við lög og reglur ríkis
ins, og því greiðir hann þetta fjór
falda gjald, sem honum ber sam-
kvæmt reglugerðinni. í næsta skúr
v,ið Jón er annar triilukarl, og
hefur hann nákvæmlega sömu af-
not af útvarpinu og Jón, enda má
hann ekki fremur vera án veður
frétta en sá fyrrnefndi. Sá náungi
greiðir samt aðeins einfalt af
notagjald. Ástæðan: Hann á lítið
handhægt ferðatæki, sem hann hef
ur með sér hvert sem hann fer.
Með þessu sparar hann sér and
virði tækisins á hverju ári, eða
1950 kr„ sé miðað við |xað, sem
honum ber að greiða samkvæmt
núverandi reglugerð. Vegna þess
að við erum að burðast með úr-
elta reglugerð um innheimtu,
verða þeir þannig æ fleiri, sem
ekki greiða tilskilin afnotagjöld og
þar af leiðandi verður gjald það,
sem skráðir gjaldendur greiða,
mun hærra en það þyrfti í raun
inni að vera.“
Það, sem hér hefur verið vakin
athygli á, ber allt að þeim brunni,
að illmögulegt sé að framfylgja
ákvæðum gildandi laga og reglu
gerðar um innheimtu afnotagjalds
hljóðvai-ps, og allt bendir til, að
það verði æ erfiðara í framtíð
inni.
Lögin og framkvæmd þeirra fela
í sér misrétti. Réttarvitund fólks
er andstæð þessum lögum, og menn
munu því reyna að fara á bak
við þau, og möguleikar til þess
hljóta að fara vaxandi. eins og
áður er greint
Aðferðir lögregluríkis.
Eigi að framfylgja þessum lög-
um, er sýnilegt. að r.aka verður i
sívaxandi mæli upp aðferðir lög
regluríkisins og fara um híbýli
manna að óvörum í leit að óskrá
settum hljóðvarpstækjum. í lögum
eru í gildi heimilriir ii’ að beit.a
þessum aðferðum mgreglurík'sins
!og hefur innheimtudeild Ríkisút-
i varpsins þegar spæjara i þjónustu
sinni tii að hafa upp á óskrásett
um útvarpsheimildum. Sem betur
fer hafa þessir starfsmenn ekki enn
rofiö friðhelg: heimila í ríkum
mæli, þótt að því hijóti að reka,
eí áfram á að búa við gildandi
löggjöf og ti-yggja Ríkisútvarpinu
eðlilegar tekjur og fjölgandi gjald
endur. Hins vegar hefur áhuginn
enn sem komið er aðallega beinzt
að bifreiðum og hagnýtingu hljóð
; varpstækja í þeim. Mun talsvert
j hafa orðið ágengt í þeim efnum
; og mun fjölgun útvai-psheimila á
þessu ári ekki sízt fólgin í því, að
eltir hafa verið uppi menn, sem
hagnýta hljóðvarpstæki í bifreið
án þess að greiða afnotagjald af
bi'freiðinni sem útvarpsiheimili.
Bifreiðaeigendur beittir
misrétti.
Samkvæmt innheimtu Ríkisút
vai’psins á s. 1. ári voru aðeins
skrásett útvarpstæki í um 20%
bifreiða landsmanna. Það að skatt
PETUR BENEDIKTSSON
— liljóðvarpsgjaldið verði
nefskattur.
leggja bifreiðaeigendur með auka
gjalrii fyrir að hafa útvarp í bif-
reið hefur mjög hamlað gegn því
að menn hagnýttu hljóðv. í bifreið
um sínum -nema þá með óskrásett
um tækjum eða lausum ferðatækj
um), en það er fráleitt, að löggjaf
! inn setji þarna hömlur á, veglna
þess að líta má svo á, að í nútíma
þjóðfélagi sé hljóðvarpstækið eitt'
af öryggistækjum bifreiðarinnar.
Með aukinni umferð og vaxandi
umferðarslysum er skipulegur á-
róður í hljóðvarpi um 'umferðar
mál eitt áhrifamesta úrræðið í |
Öllum löndum til að hamla gégn \
vaxhndi tjóni á mönnum og tækj i
um í umfei’ðinni. Þessi boð þui’fa!
fyrst og fremst að berast til bifj
reiðastjóranna. í hinu flókna þjóðj
félagi, þar sem óvænta og jafn!
vel voveiflega hluti getur borið
skyndilega að höndum. veltur og
æ meii-a á því, að unnt sé að
koma boðum til borgaranna al-
mennt í tæka tíð. Stór hluti þeirra
er á degi hverjum á ferð í bifreið
um og æ lengri hluta dagsins, eft
ir því sem borgir stækka. Það er
því fráleitt að löggjafinn raunvci’u-
lega refsi þeim sérstaklega, sem
þetta öryggistæki hafa í bifreið
um sínum.
Bezt er mótttaka bifreiðatækja,
ef þau eru tengd bifreiðinni og
loftneti hennar. Að bifreiðaeigend
um skuli gert að greiða tvöfalt af
notagjald einungis vegna þess, að
útvarpstæki það. er þeir hafa í bif
reið sinni, er fast með 3 skrúfnögl-
um í bifreiðina og tækið þar með
kallað bifreiðatæki, en ekki ferða-
tæki, sem hverjum sem er virðist
heimilt að fara með hvert á land
sem er (þótt ekki fari milli mála,
að það er þó raunverulega í blóra
við ákvæði gildandi laga og reglu
gerðar um útvarpsheimili). er
ranglæti. sem bifreiðaeigendur
geta ekki unað
Samtök bifreiðaeigenda, F.Í.B..
hafa gert þetta mál að sérstöku
baráttumáli undanfarin ár og gert
um það ályktanir á landsþingum
og krafizt, að það nxisrétti og rang
læti, sem í framkvæmd gildandi
laga felst,. verði afnumið afnota
gjald hljóðvarps lækkað og inn
heimt sem nefskatlur-
Með þetta í huga, sem hér hef
ur verið greint, leggja flutnings
menn þessa frumvarps til, að á
árinu 1970 verði hafin innheimta
afnotagjalda hljóðvarps í formi
nefskatts.
Hvar á að draga
mörkin?
Flutningsmenn leggja til, að
hljóðvarpsgjald verði lagt á alla
þá, sem gei’t er að greiða iðgjöld
til almannatrygginga og náð hafa
18 ára aldri, þ. e. að 16 og 17
ára aldursflokkar verði undanþegn
ir gjaldinu. Ilins vegar telja flutn
ingsmenn eðlilegast, að hvort
hjóna um sig greiði fullt gjald,
en ekki t. d. eitt og hálft gjald
sameiginlega, eins og er um ið-
gjöld til almannatrygginga. Skal
það í’ökstutt nánar hér á eftir. Þá
leggja flutningsmenn til. að gjald
ið verði lagt á þá sem eldri eru
en 67 ára og hafa 150 þús. kr..
brúttótekjur á ári, en tekjumai'k
þetta sikal breytast í samræmi
við vísitölu framfærslukostnaðar.
Ennfremur, að félögum og fyrir-
tækjum, sem nú greiða kirkjugai’ðs
gjald, vei’ði gert að greiða hljóð-
varpsgjald. Illjóðvarpsgjaldið skal
innheimt samtímis þinggjöldum og
mundi þá tilgreint á sérstökum
reit á gjaldheimtuseðli. Gjaldið
skal menntamálaráðherra ákveða
um eitt ár í senn með tilliti til
tekjuþarfar hljóðvarpsdeildar Rík
isútvai-psins og að fengnum tillög
um útvarpsstjóra og útvarpsráðs.
Ákvæði 6. gr gildandi laga eru
að öðru leyti tekin efnilega ó-
bi-eytt í 1. gr. frumvarpsisns. Fjalla
þau aðallega um sjónvarp og hag
nýtingu þess. Þá eru tekin upp
ákvæði gildandi laga um að ráð
herra sé heimilt að ákveða um
undanþágur manna frá . greiðslu
hljóðvarpsgjalds eftir reglum. sem
kennslumálaráðherra setur.
Samkvæmt þeim upplýsingum.
sem flutningsmönnum hefur tekizt
að afia sér., eru gjaldendur al-
mannati’yggingaiðgjalda nú 77 852
Þar af eru 16 og 17 ára 7 569
Gjaldendur skv. fyrsta
ákv. frumvarpsisns
yrðu því
70 283
í þessu sambandi skal vakin at-
hygli á því, að almannatrygginga
iðgjald er ekki lagt á öryrkja, og
falla m.a. heyrnleysingjar og blind
ii’ þar undir, og á því að vera ó-
þarft að undanskilja þá sérstak-
lega í frumvarpinu
Fólk eldra en 67
ára á öllu landinu
er nú talið vera um 14 600
Þar af piá ætla að þeir,
sem ekki hafa 150
þús. kr. bi’úttótekjur
á ári, séu 10 000
Gjaldendur samkv. við-
komandi ákvæði
frumvarþsins
yi’ðu því um
Fyrirtæki og félög
á öllu landinu. sem
gert er nú að greiða
kirkjugarðsgjald, eru
talin vera um
4 600
2 000
Alls mætti því laus-
lega áætla að gjald-
endur yrðu skv
ákvæðum frv 77 000
Gjöld hjóna.
Flutningsmönnum er ljóst, að
um það kunna að verða skiptar
skoðanir. hvar draga eigi mörk
in við álagningu hljóðvarpsgjalds, ’
ef horfið yrði að því ráði að inn'
heimta það sem nefskatt. Það er
einnig álitamál. hvort innheimta
eigi jafnhá hljóðvarpsgjöld af
kvæntum körlum og giftuni kon
um sem einstaklingum. Þar má
þó hafa í huga, að börn á heimili
hjóna greiða ekkert gjald fram
til 18 ára aldui’s, hvort sem þau
eru möi’g eða fá á heimili, en
I börn njóta útvarps þegar korn
ung að aldri. Þá vilja flutnings
menn benda á, að sameiginlegt
hljóðvai’psgjald hjóna yrði svipað
að upphæð, hvort sem sú leið væri
valin, að þau greiddu sameiginlega
eitt og hálft gjald eða yrðu látin
greiða tvöfalt gjald. þ. e. fuílt
gjald hvort um sig Það er talið,
að um helmingur þeirra. sem
greiða iðgjöld til almannatrygg
inga nú, séu hjón, þ.e. rúml. 35 þú=
einstakl. og samtals 35 þús. kvænt-
ir karlar og giftar konur. Ef inn
heimt værí eitt og hálft gjald af
hjónum mundi hljóðvarpsgjöldun
um fækka úr ca. 77 þús. í ca. 68
þús. og gjaldið á hvert nef því
hækka að sama skapi, miðað við
tiltekna tekjúþörf hljóðvarpsdeild
ar Ríkisútvarpsins. Þær tölur, éem
hér hafa verið tilgreindar, eru með
| þeim fyrirvara. að þær eru ekki
I hárnákvæmar. Þær ættu þó að
| gefa allrétta mynd.
Ef tekjuþörf hljóðvarpsdeildar
Ríkisútvarpsins í afnotagjöldum er
áætlað um 40 milljónvr króna, sem
ekki rnun fjarri lagi, miðað við
síðustu ákvörðun um afnotagjald
hljóðvarps, mundi hljóðvarpsgjald
! eínstaklings skv. ákvæðum frum
| vai’psins verða ca. 520 kr. á ári.
! og hljóðvarpsgjöld hjóna því sam
tals ca. 1040 kr. á ári. Ef hjónin
grciddu hins vegar eitt og hálft
gjald saman, mundi hljóðvarps-
gjaldið, miðað við áðurnefnda
tekjuþörf Ríkisútvarpsins, nema
um 590 krónum á einstakling og
hljóðvai-þsgjald hjóna því ca. 885
kr. Þannig mundi ekki muna nema
ca. 155 krónum a ári fyrir hjón
hvor leiðin yrði valin.
Vafalaust má telja, að kostnað
ur við innheimtu hljóðvarpsgjalds
muni minnka verulega með því að
innheimta það sem nefskatt sam-
tímis þinggjöldum gjaldenda.
Engar breytingar munu verða á
inmheimtu sjónvarpsgjalda skv.
þessu frumvarpi.
Fjái'hæð afnotagjalds hljóðvarps
síðasta gjaldár var 820 kr.
Förum þá leið, sem
víðtækt samkomulag
verður um.
Flutningsmenn vilja taka það
fram, að þeir eru fúsir til sam-
komulags um að fara þá leið við
ákvörðun hljóðvarpsgjalds hjóna
og við ákvörðun marka um gjald
endur, sem mestan hljómgrunn
finnur. Munu þeir því fylgja þeim
breytingum. sem kynni að verða
lagt til að gerðar yrðu á þessum
ákvæðum frumvarpsins og vænleg
ar þættu til víðtæks samkomulags
um málið.
Að lokum vilja flutningsmenn
leggja áherzlu á það, að með frum
varpi þessu er ekki á nokkurn hátt
vegið að fjárhagslegu sjálfstæði
Ríkisútvarpsins. Það er áríðandi,
að stofnun, sem gegnir svo þýðing
armiklu hlutverki í þjóðfélaginu
sem Ríkisútvarpið. hafi sjálfstæð
an fjárhag. Ákvörðunarvald um
hljóðvarpsgjald og fjárhæð þess
verður áfram í höndum mennta
málaráðherra og forráðamanna Rík
isútvarpsins, verði frumvarp þetta
að lögum.“
Ræður þær. sem þingmerm Fram
sóknarflokksins fluttu í útvarps
umræðunum um vantraust rfkis -
stjórnina s. 1. fimmtudagsjcvöld,
verða birtar í heild hér í blaðinu
einhvern næstu daga.
T. K.
i