Tíminn - 24.12.1968, Blaðsíða 9

ÞRIÐJTJDAGTTR 24. desember 1968.
Samskipti, sem byggð eru á
jafnrétti og gagnkvæmum hags
munum, leiða til trausts og
skapa samvinnu, vináttu og ör-
uggan frið, Dyggðan á réttlæti.
‘ Annar aðalræðumaður í
þessu máli var eins og fyrr var
getið Lady Jackson. Sag'ði hún,
að enfiðleikinn í þessum efn-
um væri einkum sá, að efna-
hagskerfin væru uppbyggð á
viðskipta- og efnalhagsgrunni
einum, en hinn siðferðislega
þátt vantaði.
Hún rakti, að á árunum
1948—‘64 hefðu runnið til þró
unarlandanna 15 billjónir doll
ara árlega sem efnahagshjálp.
l>ó er þess að geta, að nokkur
hluti þess eru framkvæmdalán,
sem ekki koma að fullum not-
um fyrr en þau hafa verið
greidd. Nokkur hluti þess eru
hergögn, sem aldrei koma að
notum, en verulegur hluti er
óafturkræft og kvaðalaust. Frá
1964 hefir þessi hjálp farið
stöðugt minnkandi og er nú
ekki nema 10 billjónir. Orsak-
f ir þess eru þær, að gefendum
hefur ekki þótt nógu vel fyrir
því séð, að fénu sé hagkvæm-
lega varið. Frúin taidi, að þessi
tortryggni væri ekki með öllu
réttmæt. Dýrmæt reynsla hefði
fengizt_ við þessa hjálparstarf-
semi. í fyrsta lagi hefði þessi
hjálp stórbætt framleiðsluhætti
þessara, þjóða og að í öðru
lagi hefðu komið fram nýjar
ræktunaraðferðir, sem gæfu
allt að fimmfalda uppskeru.
Von væri um meira af því tagi
og gæti það farið svo, að mat-
vælaframleiðslan yrði á undan
í kapphlaupinu við fólksfjölg-
unina. Þrátt fyrir þetta taldi
hún, að með núverandi fyrir-
komulagi mundu þróunarlönd-
in aldrei ná hinum þróuðu, af
því að uppbygging þeirra með
þessu fyrirkomulagi mundi
auka svo mjög á auðsöfnun
þróuðu þjóðanna, að bilið hlyti
að fara síbreikkandi.
Samt áleit hún, að ekki væri
ástæða til að örvænta. í því
efni sagði hún, að læra mætti
af sögu þróuðu landanna. Sem
dæmi nefndi hún, að í byrjun
iðnvæðingarinnar hafí konur
og börn verið látin vinna sér
um megn fyrir sáralítið kaup.
Og fyrir hundrað árum hafði
hertoginn af Westihinster fjór
TIMINN
9
ar milljónir punda í laun og
skattfrelsi að auki. Á sama
tíma hafði hafnarverkamaður
fimmtíu pund, ef hann var
heppinn. Þetta hvorutveggja
er vottur um ótrúlegt misræmi
í augum nútíma manna á Vest-
urlöndum. Misræmi þetta hef-
ur verið að verulegu leyti læk.i
að. Nú trúir enginn því, að við-
skiptakerfi færi okkur nægtir
og farsæld af sjálfum sér. Til
þess þarf ábyrgar og sameig
inlegar aðgerðir.
Lækningin er orðin vegna
þriggja mikilvægra breytinga i
efnahagsmálum. Breytinga,
sem nálgast það að vera bylt-
ingar. Fyrsta breytingin er al-
þekkt og misjafnlega þokkuð,
það er skattlagning. Ein af á-
stæðunum fyrir því að Amer-
íka tók hinum öru framförum,
var sú, að hún var fyrsta land-
ið, sem í byrjun nítjándu ald-
ar varði almanna fé til skóla-
halds. Menntun er undirstaða
starfskunnáttu og starfskunn-
áttan skilyrði fyrir öllum fram
förum. Mál þetta var leyst með
skattlagningu og síðan liefur
sama ráð verið notað í ein-
hverju formi til allra fram-
fara. Annað afriðið leiðir
beint af hinu fyrsta, að aukin
menntun skapar efnahagsþró-
un. Þriðja breytingin er enn
á byrjunarstigi. Hún er sú við-
leitni að tryggja atvinnu. Þessi
viðleitni er viðurkenning þess,
að stjórnarvöldunum sé skylt
að sjá um, að auðlindir þjóð-
arinnar séu nýttar til hagsbóta
fyrir borgarana.
Þessar þrjár róttæku breyt-
ingar hafa ekki skaðað markað-
inn. Þvert á móti dreifing fjár
magnsins kallar á meiri fram-
leiðslu. Þegar menn tala um
tækni- og iðnaðarframfarir
vestrænna þjóða, ættu þeir
ekki að gleyma því, að þess-
ar framfarir hefðu aldrei orð-
i'ð án þeirra siðferðilegu og fé-
lagslegu afla, sem knúðu þess-
ar breytingar fram. Þessar
breytingar gerast ekki af sjálfu
sér eins og þegar regn fellur
til jarðar. Þær gerðust aðeins
fyrir siðferðilega ábyrga hugs
un, sem vildi ekki láta það við-
gangast, að böm væru látin
deyja af þrældómi í verksmiðj-
um, af því að eigendurnir
töldu sig ekki geta selt vör-
una ef þeir ættu að grei'ða full
vinnulaun. Hví skyldum við,
sem ráðum yfir 80% af fjár-
magni heimsins, ekki nota þá
sömu aðfferð til að bæta úr
nauðsyn þróunarlandanna?
Skattlagning hefur alltaf
mætt mótspyrnu, en samt orð-
ið til góðs þegar siðferðileg
markmið hafa legið til grund-
vallar. Nú segja menn, að þró-
uðu löndin hafi ekki efni á að
skattleggja sig vegna þróunar-
landanna. Eignaaukning þró-
uðu landanna nemur 13% á
ári. Ef þessi lönd legðu á sig
eitt prósent tekjuskatt, sam-
svaraði það því, að þær gæfu
gróða sinn milli jóla og páska,
en það mundi samtímis stór-
auka sölumöguleika þeirra til
þróunarlandanna. Eða, mundi
það gera út af við okkur, að
borga 88 aurum (ísl.) meira
fyrir hvern bolla af kaffibaun-
um? Það mundi nægja til að
bjarga fjárhag Afríku og Suð-
ur-Ameríku. Minna má á það,
að þróunarlöndin verja 150
billjónum dollai-a í herkostn-
að á ári og ensku- og frönsku-
mælandi þjóðir eyða 50 þús-
und milljónum í tóbak og vín
árlega. Ég er ekki að fást um
það, en þetta sýnir ótvírætt,
að þróúðu löndin hafa efna-
hagslegt svigrúm til að leggja
fram verulegar upphæðir til
viðreisnar hinna fátæku þjóða.
Hér er ekki spurningin um
getu eða getuleysi. Spurning-
in er um það, hve langt nær
siðferðisleg ábyrgð hinna þró-
uðu landa. Áður fyrr náði sið-
ferðileg ábyrgð ekki út fyrir
eigið fyrirtæki. í skjóli þess
gátu þeir misþyrmt starfsfólki
sínu. Nú nær hún að landa-
mærum ríkisins og er það skatt
lagningúnni að þakka og þeim
sjónarmiðum, sem hún hefur
skapað. En það er ekki minni
fjarstæða nú a'ð láta siðferði-
lega ábyrgð takmarkast af
landamærum ríkisins, en það
var áður að láta hana takmark
ast við hagsmuni eigin fyrir-
tækis. Hvort tveggja er mis-
skilningur. Þessi hugsun geng-
ur ekki lengur af því að heim-
urinn er ekki orðinn stærri en
svo, að íbúar hans verða að
vera samábyrgir um velferð
mannkynsins.
Síðan síðasta kirkjuþing var
UM
KIRKJUR
Hoftelgur.
Áttatíu og fimm ára afmælis-
Hofteigskirkju á Jökuldal var
minnzt með hátíðarguðsþjónustu
hinn 3. nóv. s. 1. Allt um vont færi
og mikið hríðarveður á Dal var
messan vel sótt, einkum létu hús
freyjur ekki sinn hlut eftir liggja.
Séra Einar Þorsteinsson á Eið-
um flutti predikun vetrarkomunn
ar á Dalnum, en sóknarpresturinn
rakti sögu Hofteigskirkju. Séra
Stefán Halldórsson frá Hallfreðar
stöðum fékk Hofteig 1880. Hann
var maður vaskur og framkvæmda
samur og hófst brátt handa um
endurreisn staðarkirkjunnar. Hin
nýja kirkja var síðan fullbúin og
tekin til allrar helgrar notkunar
1883. Prófastur séra Jón Jónsson
á Hofi kom á næsta sumri og tók
kirkjuna út. Taldi hana söfnuði
og presti til sóma, enda sannmæli,
því að Hofteigskirkja er hið prýði
legasta hús að fyrstu gerð, smekk
lega þiljuð með litlum palli yfir
framkirkju, en rúmgóðum kór án
skilrúms. Tveir 6 rúðu gluggar eru
á hvorri hlið. 1931 var reistur við
hana turn á stöpli. Kirkjusmiður
inn var Jón Magnússon, frá Eydöl
um, d. 1886.
f gripum á kirkjan hina mestu
gersemi þar sem er Guðbrandar
biblían forna, pápiska altaristöflu
auk nýrri (Effata, opnist þú eftir
Lund), kaleik og stjaka gamla, 3
hökla og eru 2 þeirra mjög ó-
venjulegir, gamlir gripir. Stórt
og vandað orgel var keypt til
kirkjunnar s. 1. vor, en fyrir 2
árum gaf Lilja Magnúsdóttir á
Hvanná kirkjunni vönduð hitunar
tæki. Sóknarnefndin hefur ákv. að
láta fara fram viðgerð á kirkjuhús
inu hið fyrsta en í Hofteigi er
lénskirkja. í sóknarnefnd eru
Munu ástsældir hans seint fyrnast
á Dal.
-=1=0
Eiríksstaðir.
Kirkja á Eiríksstöðum er 55
ára, vígð 1913. Þar var að fornu
bænhús, þjónað frá Mððrudal.
Eiríksstaðakirkja er lítið steinhús
ekki einangraðir veggir né gólf og
því nokkuð erfitt að halda í góðu
horfi. Var kirkjan máluð innan á
s. 1. ári, en utan nú í sumar og
unnu það verk 4 ungir sjálfboða
liðar frá Vaðbrekku, Klausturseli
og Aðalbóli. Hitunartæki hafa
aldrei verið í kirkjunni fyrr en
nú, er hjónin á Brú, Eiríksstöðum
fram og Grund hafa gefið til henn
ar vönduð kosangas-tæki. Ingi-
björg JónSdóttir húsfreyja á Vað
lyekku hefur saumað altarisdúk
og gefið til minningar um móður
sína, Jóhönnu Stefánsdóttur á
Strönd. Altariskla?ði gáfu hjónin
á Vaðbrekku II., en Snorri Gunn
arsson saumaði. Og vandaðan
hökul gáfu hjónin á Eiríksstöðum
út, Hákönarstöðum báðum og
Klausturseli.
háð, hefur það gerzt, að menn i Karl Gunnarsson bóndi í Hofteigi,
hafa komizt út í geiminn. jSem jafnframt er meðhjálpari,
Jörðin hefur verið ljósmynduð Kristjana Guðmundsdóttir, Hvanná
úr fjögur þúsund mílna fjar-
lægð og við getum séð hana
eins og litinn bolta, svipaðan
veðrum gufuhvolfsins eins og
hluti. Það sem Guð krefst af
okkur að við fylgjumst af sið-
ferðislegri ábyrgðartilfinningu
með því nýja, sem er að ger-
ast kringum okkur i sköpun
hans.
Ræður og röksemdir þessara
Dómkirkjan í Uppsölum
og Lilja Magnúsdóttir, en Jón
Þórarinsson, Smáragrund, er safn
aðarfulltrúi. Organisti kirkjunnar
hefur verið um fjölda ára Þórður
þunnum hjúp. Þessi hjúpur er Sigvaldason á Hákonarstöðum —
öllum mönnum lífsnauðsyn og og er óhætt að fullyrða að fáar
honum hefur ekki verið mis- kirkjut í landinu eigi svo bráð
skipt. Við ættum alltaf að hafa færan hljómlistarmann og for-
þessa mynd fyrir augum. söngvara.
Einnig hefur það skeð, að vís-|
indin hafa sannað, að hægt er| Síra Stefán Halldórsson naut
að láta fimm öx vaxa þar sem e:gi lengi hinnar nýju kirkju, en
áður óx eitt. Séu þessir nýju i honum var rutt ur embætti í
möguleikar nýttir, gefa þeir | Hofteigi 1890. Krafa sóknarbarn
nýja möguleika fyrir friði. —! anna um að fá að hafa hann áfram
Við erum ekki að gera nýja kom til einskis. Ári síðar var
sonarsyni séra Einars Hjörleifsson
ar í Vallanesi, séra Einari Þórðar
syni, Veittur Hofteigur. Sat hann |
staðinn í 13 ár, fór þá að Mýrar
stað, en dó úr berkum 1909, aö-
eins 42 ára. Varð þá prestslaust í i
Hofteigi um 4 ár, séra Einar Jóns !
ræðumanna áttu óskiptan hug | son í Kirkjubæ þjonaði staðnurn 1
þingsins. Það skorar þvi á allajmeðan svo var statt. 1908 kom
kristna menn, að vinna gegn! séra Haraldur Þórarinsson að Hof
allri útkjálkahyggju og einangr1 teigi og hélt 16 ár, síðan síra Þor i
unarviðhorfum og að rekja Varður G Þormar, 4 ár Fór hann !
menn til vitundar um sameig-!að Laufásj i
mlega abyrgð allra a velferð; . . . i
mannkynsins Ætlazt er til að e^' setið prestur í Hofteigi síð-
kirkjan beiti áhrifum sínum til an. Undanfarin 12 ár hafa 4 prest
þessa á öllum sviðum þjóðlífs- ar, allir austur á Héraði þjónað
kirkjunni, en 1928—-1956 hafði ;
séra Sigurjón Jónsson i Kirkju
I bæ allan Jökuldal í aukaþjónustu-'
íns.
t
-=a=o
Vallanes.
Kirkjunni í Vallanesi hafa bor
izt góðar gjafir á þessu ári. Frú
Björg Jónsdóttir gaf nýja biblíu
í vönduðu bandi með silfurkrossi
og plötu, þar sem letrað er:
Helgað minaingu séra Sigurðar
Þórðarsonar prests í Vallanesi
1925-35. Var hans minnzt við há-.
tíðamessu á páskum, er þessi
fagra gjöf ekkju hans var þökkuð
Séra Sigurður var f í Selárda)
1899. Hann vígðist aðst.prestur
séra Magnúsar Blöndals í Valla-
nesi 1924, fékk kallið ári síðar -»g
þjónaði til æfiloka vorið 1935. Frú
Björg var forsöngvari í Vallanesi
og Þingmúla um 40 ára skeið. Hún
býr enn í Vallanesi (Jaðri). Seinni
maður hennar er Magnús Jónsson
meðhjálpari Vallaneskirkju.
Séra Pétur Magnússon frá Valla
nesi hefur gefið kirkjunni góða
gjöf, þar sem er steint gler í kór
glugga í minningu móður sinn
ar frú Ingibjargar Pétursdóttur
Eggerz. Frú Ingibjörg var mild
kona og vildi úr öllu bæta. Hún
dó í Vallanesi aðeins 31 árs frá
mörgum börnum.
Kvenfélag Vallahrepps, undir
forustu Arnþrúðar Gunnlaugsdótt
ur stöðvarstjóra á HallormsstaÖ,
hefur gefið kirkjunni hökul, sem
Þórunn Þórhallsdóttir frá Ljósa-
vatni saumaði. Er það hinn bezti
gripur og bætir úr brýnni þörf,
enda gamli hökullinn orðinn ófær
vegna elli.
Þá hefur kirkjunni enn gefizt
altarisklæði, sem prestskonan
saumaði.
Er það í sama lit og hökullin,
og til hinnar mestu prýði.
Prestur og sóknarnefndir þakka
allar framanskráðar gjafir.
Á.J.
Sigurður Pálsson.