Tíminn - 10.04.1969, Page 8

8
TIMIN^
FIMMTUDAGUR 10. aprQ 1969.
Á VETTVANGI DAGSINS
Skúli Gudmundsson, alþm.:
Teitur, Sigga
og bændurnir
Lanidbúin'a(5iairmál:aatá-ðlhen''ainin
saigiSi í þinigræSiu í vetur, að þeg-
ar iniúverandii stjóirn kom tii vailda,
'befði vierið tetón uipp ný stefna í
l'aindibúniaðiairim'álliuín. Þetita eir að
viis'Siu leyti rétt. Nýja stefinan var
sú, að þrenigja k'osti bændastétt-;
ardininiar með ýimsai mióti.
Við fnaimikivæmd á þessu kiorn
tdll Teíts og Siiiggu, þ. e. efnaihags-
miála- ag landibúniaðaumiáiliaráðihe'nr-
ainma.
Skúli Guðmundsson.
Etoatagsmálaráðheínrainm, doktor
Gyllfi, er frermstur ráðherranna að
því ieyti, áð hann flyitiur ffleini
næðuir en hindr. Við öill tækifæri,
seim hjöðast, taiar hann og taliar,
um fflest milii himinis og jarðar,
þar á meðai um lamdlbúniaðarmáll.
Það tom í hans hlut að lýsa
landlbúnaðarstpfinai stjónniarininiar í
töluðiu máOii. Þetta hefrur hianm
geint ánleiga, ednlfeum á fcaupmanma
Bmndium, og tann betfiur gent þetta
skdlmerlkiillega, edns og hams var
von og vísa. Og þeigar hann var
þainniig búimrn að manlka stefinumia
og iiýsa tannd iglöggiega fyrir fcaup
númnuim og fiMri tandsmiönnum,
tooim tlii toasta iiamdþúniaðamáð-
hemans að ammasit framlkvæmdina.
Stefnufesta mun eklbi vucðá
f rirfierðarmiltoið orð í sevisögu
núveranidi nílkdsstj'ónnar. Þó má
teiija að bún bafi elkikd hivdlkað fná
þeinri landbúimaðarstetfinu sdmni, að
þjarma að hændum, og þetta bef-
ur tekizt þanmilg, að bændur enu
'iiiú, og hafia veiúð um sikedð, tekju-
1-ægsta stéttin í þjióðlfélagdnu, eft-
ir því sem opinibenar skýrslur
herma.
Stjóriniim hefur itomáð þessu
fnam með ýrnsum aðfenðum. Ég
ætla aðeins að niefina hér edltrt
ðæmd uim hernaðaraðgerðir ihenin-
ar gegn bændum Þáð er bænda-
skatturlmm,
Snemma á vairiiafenli sínuim lét
stjórain þinglið sitrt saimþyikikja að
le-ggja skatt á bændur, alllþungan
og sikyddd hainn renmta til einnar
dieildiar Rúnaðai'bamíkans. Fyidr
daga þessarar stjióriniar þunftu
bændiur ekiki að bonga neiinm sldk-
am slkatt. Þó femigrj þedr fnam-
fcvæmda'lán í B'únaðanbanikanuan á
iþeim tíma, emgu sí'ður en nú, og
roeð mjitklu hagistæðari vaxtaikjör-
um.
Imnheámta á þessuim skaitti hófst
1963. Og um niæstliðin áramót, í
ársdoik 1968, var skaitturinn orðinn,
með vöxturn og vaxtavöxtum. sam-
tads yifliir 92 midlj. króna.
Lamdibúnaðamáðhenra ætti að
endungneiöa bændium þenman
stoatt. Það kæmd sér vel fyrdr
bændur, á enfiðlieikiatíimum, að fá
þetta endurbongað.
Raumiar er ek'kd vdst, að það sé
auiðvedt fýrir Imgólf að snaia
þessu út nú þegar, þó að hanm
vildd bæta ráð siitt. í fyrsta l'agd
getrar Stoeð, að Gylfi banmd bon-
um það. í öðru lagd er eklkd ör-
ugigt ,-að nóg sé í pemdn-giabudd-
uimnd bjá M-agnúisd rá'ðlhema, tdd
þess að honga þertta út í edmu vert-
fanigd. En 'hér mæititi hafa aðlra
áðferð. Stjórm'im gæti lártið redikma
úit stoattgnedðslu firá hverjum ei-n-
stötkmm bómdia friá upphafi og
bæta þar við vöxtum. Og þessar
uipptaeðir mætrti færa hverjium
edmstfötoum bóndia til tekina í sér-
srtöikium nedtondmtgii í Rúnaðanbank-
anium. Setj-a tnœrtti negtour um
endungreiðslu þessara inneigna
á viissu ánafbilld. Svo gætu bændur
lítoa nofcað þessar inmsrtæður, eftír
því sem þedr þymffcu, til að barga
með Iþeim ángjööld aíf llámuim, sem
þedn tafá flemigið í bantoamum.
Um ledð og þessi emdurgreáðsla
værd áfcveðim, þymflbi að aiflnema
lagaiákvæðim um þeomam naniglárta
stoatt á bænduma.
I.
Lárus Jónsson.
Lárus Jónsson, jarðræktar-
fræðingui', sem stundum ritar
Svíþjóðarbréf hér í Tímanum,
hefur undanfarin ár starfað við
rannsóknardeild þá, sem ann-
ast áburðarrannsóknir við há-
skólann í Uppsölum. Haim var
hér á landi staddur nýlega, og
fór ég þess á leit við hann, að
liann legði nokkur orð í belg
þeirra miklu umræðna, sem
orðið hafa hér á landi um kal-
skemmdir á íslenzkum túnum,
og svaraði spurningu um álit
sitt á sambandi kals og áburð-
arnotkunar. Hefur hann nú
sent blaðinu þrjá stutta þætti
um þetta. Mun blaðið við og
við biðja ýmsa menn að láta
í ljós álit sitt urn ýmis ,mál á
vettvangi dagsins með því að
beina til þeirra „spumingu
ritstjóra". AK.
Tímdinin hefur beðið nniig að
skrdfa eittihvað um bad. Kal í
túmum íslenzkra bænda. Hvers
vegnia ég kýs að kalla þertta
vamigavöltur, og norta etoki editit-
hváð báifleygt skraiutnefind,
vona ég að veirðd skáljamieigt
við l'esbur þessanar ritsmíðar.
Ástæðan fyrár því, að ég
dmógst á þetta, er meira firam-
Mieypni mín og filjótfærmd, em
að ég trúi þvd vdð niámiairi í-
buigurn, að ég batfi notokuð það
tiíl mál-anna að leggja, sem etok.i
befiur áðiur verdð rdrtað á ís-
lenzka tumigu. Það edma, seim er
öiniigglega vdrtað um ka-liið, aulk
bölivuinar þess fýrir íslemaka
bænduir, er að óigrymmám ölíl er
uim það storifiað. Suimit af toumm-
áitbu, anmað freimur spámaan-
laga. Kylfia ræðúr kasrti um
það, bvort ég filiokkast tiil
þeáma touomiálbbumammia, sem
sniögglega gerasrt spámemm, eðia
tdl þedrra spámiamma, sem affit
í ednu gerast toummiáttumemm.
Hvað er þá toai? Það er nú
það. Mér vdrðdBt oriðdð toal upp
VANGAVELTUR
UM KAL
á síðtoastið hafia verdð nortað
vílbt og bneiitrt uim það fyrár-
bæri, þegar gras vex etoki að
vori upp úr túmd, sem á baiust-
dögum var niofckurtn vegimin 'gró
ið.
Spuming ritstjóra
Kal í íslemztoum túmum er
sjiáiiflsagt jiaflnigamallit túnium á
íslLamidd, og varla motokurtt meoo
inigarfýrirhærd aúitSmams, eoda
mum auiðvelit fyrdr anmaÍHuinm-
endur að fdmma d'æmi um gras-
leysdsár, sem retoja tná tái toads.
Á árumium í tordmiguim 1950
olii kal mdtoium stoemmdum og
gerðd þá Srturia Ftriðritosson
umfamgsmdtoliar aithuigamir á
því, oig við 'hverjar aðstæður
skemmdirniar væru mest álber-
andd. Það er fúOi ásrtæða tdl
þess að rdfja hér upp niofcíkuð
af niðúmstöðum hams.
SKILGREINING Á KALI. '
Srturdia lýsdr fienns konar toali:
:.firosttoailil, svéllilkiáíi, ” kiíátoatoaii
og rottoaild.
Frostkal á, að taifið er héizt
rætur að rekjia til breyrtimgar
á hfirtastiigd í uimlbverfi jurrtar-
inmiar. ísmymdum urtam firum-
uinnar dreigur vaibn úr firum-
umrná og gertur, þegar tdl lengid-
ar lætur, Skiemmt frumiuma
svo, að hún mái sér etokd afitur.
ísmymdum imman frumummiar 'get
ur og átt sér srtað með sömu
affleiðitngium.
Klakakal tetour sdg út sem
h'Oitolalki, sem orsatoasrt af því
að jarðlögim þenjast; og lyfrtast
mismumanidd og slirtna ræburm-
ar gjamnan vdð það. Jariðvegi,
sem heldur mdtoiu vaitind, svo
sem mýra- eða ledrjariðvegi, er
hætbara en öðrum jariðvegi við
þessard tegumd toáls.
Svellkal veriður þegiar vartn,
sam safmiazt hefur bringum
juntiaa, fnýs og is þnemgir að
og nífiur og sangar suodur gras-
svönðimm. Þetita á sér srtað tii
dæmds í jöðnum stoaifla, þegar
sóOIbnáð er að degi, em nærtur-
firost, eða í vaitnsskorpummi í
bolflium og iægðum. Verða þá
ballhrimigir, þar sem vatmsyfiir-
borðið hefiur staðdð, en gr'ænt
í botninm. Þessi rtegunid toals tei
ur Sturia, að mumd tafa verið
bvað aligengusf á ísiiamdi ánin
kningum 1950, sem ranmsótoniir
hans og artiiuigamir náðu yfir.
Rotkal gertur onsatoazit a£
ýmsu, myglusveppum, toöfinun
a£ toolsýrú, sem mymdiaist við
hægian tmuma, og sdlbtlhvað
flLeána. Tímaliemigdiin, sem junt-
inmar búa vdð þessi stoilyrðd
ræður þá ofit únslártum, Junbir
með önar efeaihreytingar enu
aæmani að öðnu jöfinu fiyrir
þessari tegumd toals.
Eiina tegund toals, sem sjálf-
sagt fllototoast undir friosttoad, er
þó áátæða tdl þess að niefma.
Það er þegar gnóður lifrnar
snemma vors, en mæturfirost
eða kuidakippii' bnenna vaxt-
aribmoddiinn og dnepa hiainn. Þvi
Ifflkrt toal veldur sjiaidiam gjör-
eyðiegu, en seiatoar gnóðrd og
grdsjar ofit. Þessa tegumd toais
er varflia mototounn tmni'amm hœgit
að fýniribygigja.
Það er sjláMsagt rértt hjá
Sturilu, að alit kal megi taiim-
færa upp á eimlhveirm þessana
ffliotoka, því Srturia moitar oriðið
bai ýfdr skemmdir á grióðrii
vegma beiinma eða óbeimna á-
linitfia kuldams. En þá vatonar
spunndmigám flwont aflflrt kal him
síðari ár bafii verdð toal, eða
hvont aðnan onsaikdr em toulid-
iinm baifii tiflfcomdð og valdið
diauða á grasi íslenztora bænd'a.
Um það get ég eíkflri dæmt af
buinimáttu, en það er auðvdrtað
ái-íðandi að virta orsaflrir toafls-
ins ef um gagmnáðstafamár á
að vena að næða.
Hirtt er afrtun á móti ljóst, að
flcal venður etokd tál af sjálfiu
sér. Ýmsar yfcri ástæður enu
roeðvertoamdi og stundum höf-
uðorsakir þess að kuldinn geni
ság gifldiamidd og þessar ytrd á-
stæður enu miangslumgnar og
sjiálflsagt ofit enfliðar að að-
greiilna.
Orsabii’, eða fiorsemidur, kals
ins enu þammig margvísflegar
og miangsllrjniginiar. Affleiði'mgarn
ar ofit samiansetrtar. Ja, hvað er
þá hægt að gena án athugumar
á hverju einstöfku tdlfieLld, nema
velrta vömgum.
í ammarri lortu mum ég veflrta
vömgum yfiir notokirum luugs'an-
legum yfcrd aðstæðum.
Umhugsunarefni
Vtavart »®gerðari*y*l og úr.
ræðaleysi stjórnarvalda ( at.
vinnvleysismátumim á þeestwn
vetri mvn lengl verSa tal'iim lal
andl vottur um óhæfa ríkis-
stjórn. Altir vissu aS atvinmi-
leysið vofði yflr, misslri áður en
á dundl, en engar ráðstafanir
voru gerðar. Loks þegar þúsund
ir manna voru orðnar atvinmi-
lausar ofndi forsætisráSherra til
einhverra nefndaskipana og hélt
öllu i sjálfheidu í nefndaþvargi
vikum og mánuSum saman og
var sjálfur yfirformaSur setu-
liðsins, lofaSt þrjú hundruð
milljónum, sem ekkl hafa enn
vettt nokkrum manni atvinnu
og varia úthluta, þegar vortS fók
aS leysa málin úr dróma.
Nú voftr yfir ný+t atvinnu-
leyslsskelS annars félks, skéla-
fólksins i landinu, allt frá
fimmtán ára ungiingum til tví-
tugra dugnaSargarpa. Tllflnnan-
legt atvlnnuleysi hefur slðustu
tvö eSa þrjú sumrin veriS meðal
þessa fólks, og ýmsir efnismenn
hafa þegar orSIS aS hætta námi
vegna þess. Bæirnir reyna lltil-
lega aS bæta úr skák meS ung-
tingavinnu, en meginvandann
leysir þaS ekki. ÞaS hefur veriö
augljóst f allan vetur, aS at
vinnuleysi skótaæskunnar og ann
arra unglinga verður enn geig-
vænlegra í sumar en áður, og
foreldrar hafa enn minnl getu
til hjálpar. Samt hafa stjórnar.
völd ekkl hreyft litlafingur til
þess aS bæta úr þessum aSsteSj-
andi vanda, ekki einu sinni
stofnað' nefndir með yfirnefnd
og Gylfa menntamáiaráðherra
sem formann, sem hefðl þó
verið i samræmi við „viðreisn-
ar"-starf forsætisráðherrans I
hinu almenna atvinnuleysi. Þing
menn Framsóknarmanna hafa
reynt að hreyfa málinu og vekja
stjórnina með tiliögum á þingi,
en engin vökumerki sjást á
stjórninni. Augsýnilega á allt að
arka að auðnu eins og flest ann-
að í ríki þessara sjösofenda.
Könnun menntaskólanema hef
ur leitt i ljós, að meira en helm-
ingur þeirra á enga viðhlítandi
atvinnu vísa og horfur á að allt
að þriðjungur verði að hætta
námi. Meðal gagnfræðanema og
nemenda annarra framhalds-
skóla er ástandið enn verra. En
ekki rumska sjösofendur.
Auðvitað er þetta engan veg.
inn auðvelt tH fullrar úrlausnar
en margt má þó gera. Með hóf.
legri fjárveitingu Alþingis mætti
til aS mynda efna til einhverrar
framleiSslu — svo sem garð-
yrkju, flskveiSa, skógræktar,
heyskapar o.fl. — er greiddi
vinnuna aS verulegu leyti, en
opinbert framlag þaS, sem á
vantaði. Fjölmörgum öðrum ráð
sföfunum gætu stjórnarvöld beitt
sér fyrlr tll atvinnuaukningar
skólaæskunni meS samstarfi við
aðra, og vel hefði hugkvæm
nefnd getað fundið ýmls úrræði,
efi hún hefSi fenglð ráðrúm tll
leitar, og síSan fengtst nokkur
timi til undirbúnings. En það
er tílgangslaust aS rjúka til ■
einhverju írafári, þegar tímlnn
er hlauplnn. Þá má loks vera,
aS sjösofendur rumski.
— AK