Tíminn - 07.05.1969, Blaðsíða 8

Tíminn - 07.05.1969, Blaðsíða 8
8 TIMINN MIÐVIKUDAGUR 7. maí 1969. Aðeins yfirborðsmunur á æsk- unni í dag og æsku aldamótanna ELrtin maídag vair ég staddur í stofuimá hjá ho.raiim Ármia í Vík. Ut»n dyiria skieiin sól í hedtði, en líMis miálttó hún sdm þó giegm nöpr- uim norðiamguisitiniuim. ís fytráir iandi, algjöirt gróðutrlej'si og saurðbuirður yfiiinsitiaindainidi. Ektoerf láit á haéð- inmii yfir Græntonidi, eftiir hádegis fréttum aið dæmia. En í sbofu öld umgsins í Vílk er hlýtt og bjart. Og þó að Árnii í Vík hafi átt að mæta ýmiiss komair amdstreymi um ævimia og í meiira mæld en miairgur ammiair, þá finmsit mér þó, að ávallt íafii lieiQcilð um hainm eimis komar neiðlsikyggmi. Ánni hefuir alla tíð verið eimiægiur, víðsýmn og heált- geðja hugsjóiniamiað'ur. Ekki er það ó+iítt, að sMkiir mienin séu vammietn ir og missikiildir ai þeiim, sem skemmina sjá til firamitíðarinmiar og hættdr, á stondium ,til þess að mota miaminigdldið efitir töluim í banlkabóikiinmii. Og saitt er það, að al'dired hefur Ármi auðmaður verið á þá vísu. Homum miurn ætíð hafa verið huigstæðara að takia umdir með Klettafjiallaskái'dimu og spyrja: „Hver er edign í ökirum, sauð eða datofjölda, móti siknauiti, óð og auð ótal sumiarkvölda?" Ég er aminains hiimgað komimrn tii þess að eigia sfutt btoðaviðital við Árma. Hanm tektur því sanmast að segja ekki ailitof vel. Við höfum spjaillað saiman um hríð yfir kaffi bolliuinum, sem húm Ásilauig temgda dóttdr hams, bætir í j'afmh'arðam og þedr tæmasit, en sjálfur hefurj Ánnii sótt kontokspeto og stiiiti honum upp á mdUi okkar. En þetta kafíiispjall okkair, sem ég er þiiggjamdi en ekki veitaedi í, telur Árnii ekki eiiga erdmidi á biað. Og þó að ég sé þar hvergi nærri á siamia máld, hlýtoir hanm að ráða. — Viltu rnú etoki segja mér eitf hvað frá uppvexti þímium og æstou, Ármi. — Jú, ég get það svo sem, góð urimm minm, en það er baira frá emgu að segja, sem frésag'raairvert er. Ég er fæddur á Hafsteimsstöð- um hér í sveií 23. miaí 1883. Móð- ir mín var Steinumm Ámma'dóttir, bómda og hreppstjóra á Mið-Mói í Fljótum og konu hans, Valgerð ar Þorvaldsdóttor á Dölum. Faðir mimm var Jón Jómsson, hireppstjóri og damimebrogsmiaður á Hafsteims- stöðum, somur Jóms hreppstjóna Jónssomar á Bessastöðum og var það kölluið Hólætt á þedm árum. Móðir Jóns á Hafsteimsstöðum var Siigríður Magmúsdóttir frá Halldórs stöðuim í Laxárdal í Súður-Þimg- eyjansýslu. Á Hafstedmisstöðum ólist ég svo upp- Foréldirar mdinir voru fremur vel stæð efmal'ega, á þeirra tíma mælikvarða og hafði ég ekki af skorti að segja á upp- vaxtaráirumuim, sem þá var þó ekki sjaidgæfur hlutur hér um sveitir. Mér er það mámmdsstætt flrá bermskuáruifflum hvað mér fumdust jarðiirniar hér í krimig verr húsað- «r en Hafsteimsstaðiir. Faðir mimm reisiti þegar á símum fyrstu bú- sKaparárum mikdmn og vandaðiam bæ ,sem þiljaður var í hólf og gólf og voru það sjaidséð húsa- kymná til sveita á þedm ánum. Heyrði ég ókumnuga oft fæna það í tal og dást að bæraim. Baðstof- an var upphiituð með sénstökum ofiM, som þá var mjög fiáitítt. í eldhúsii var iimnmúruð stór eldia- vél, en það var máiiega óþekibt um og upp úr 1880. Bærimm var þægi liegur til umigemgni, þótt bamm væri tvær hæðiir og svefmherbergi á efiri hæð. Timburþil var móti austni, m-eð sjö giugigum í tveim- ur röðum, uppi og miðri. Stafm- amndr voiiu úr tonfi en á vestur- hlið einskonar útbyggimig með búri og eldhúsi. En þvi lýsi ég þessu svo gjöria, að ég hefi aidmed séð amman bæ byggðian í samia stil. Þannia óx ég svo upp hjá góðum foneldmum. Við vonum fjögur syst kimiin ,sem komuist til aldurs: Vai gerður elzt, þá ég, Signíður og Jón ymgstur. Á þessum ámuim starf aði hér ekki barmaskóli en á Haf s'teimsstöðum var bennani tekimn á hverjum vetni meðam við systkimim vonuim að atoist upp og benimdi hiamn í fjónar til sex vikur. Kenmisluigreiiraar vonu einkurn knistmifræði, I'esfur, skrift og neifcnimguir. Þetta þætti ekki. rnik- ið mé merkii'egt nám nú en var það þá, því að færni sveitabörn áttu þess kost í silíkum mæli. Ég vamm auðviifcað að öilum S'veitastönfium eius og aðnir strák- ar. Þá tíðkuðuist fnáfænur og ég byrjaði að sitja yfir árnum 9 ána gamiall. Yfliirleiitt var ég mifcið við skepmua’ og hafði yndi af að umgamgast þæt'. Emdurmi'mriimgair á ég au'ðvitað miangar frá þessum ánum, sem ekki er ástæða til að nekja hér, enda eru þær flestar tenigdiair fólki, sem nú er horfið. En um þetta leytá var fyrst byggð brú á Hénalðsvötn, Austur-Vafcraa- ósimin, og er mér það miinmisistætt vegmia þess, að pabbi tók að sér áð fiiytja allan við í bnúma. en hún var gerð úr timbri. Var ég við þesisa fLutmiimgia með honum, þótt lmosbaliitiil væri og limur aí' mér. Ókum við táimibnimu á sleðum fná raí svo við, að ég bafði yfirhömd- iima. Frá þessu segi ég gömlu kon- urami til vea'iðugs hrrós þvi að hemnd áfcfci ég fnamförima að þakka. Hún lét sér anmt um að hvemgi skonti á góðan viðuingenning og var mér sem bezta móðir. — Telurðu ekfci að mámið hjá sr. Ánma hafi orðið þér nokkurs viirði? — Jú, tvímiætoiiaust- Sr. Ármi var Mpunmiemmá og ágætur kemmairi og ég flamin það bezt þegar ég kom Árni Jónsson í Vík í Holaskóia, hváð tidsögri'.ham's vár mér notadrjúg, því að þaa- Vöru þá fliestai’ kerarisiubækuir á dörasku og mem'emdur því yfirleitt iito undir það búmir að hafa þeiima full not, en í dönsfcu fékk ég tilsögn hjá pnesti. Eiinm af félö'gum mínum á Hólum vair Friðri'k Klemenzson faðir Friðiriks lækmis á Sauðár- króki. Hamm var afbuirða mámismað ur og siknifani svo góður, að ég hef trauðte séð fegunri riithönd. Hamn fór sdðair í Kemraaraskólamin og svo tii Hafmarfjarðar en missti allir að fcatoa til máiis og þammáig æfðust memn í að koma fyrir sig orðli og lærðu fuimdairsköp. Við sitoáicarniir höfðum af þessairi starf semi bæði gagiii og gamiam og und amtebmiing var, ef ekki komu allir á fumdimia. Þesisi félagssikapur hef- ur starflað siðan þótt mieð lífdils- háttar hvíidum hafi verið. — Er það ekki rétt miumaið, að þú hafir fiarið utam um þetta lieytii? — Jú, í rruairz 1906 siigidi ég tál Danmiertkur til þeas að kymmia mér liaimdbúmaðarstörf þar. Var sú för eáigimi'ega fainiin á vegum Siguirðar skólastjóna á Hólum, síðar búoað anmáiiastjóina, — og eftir hains leið beimimigum. Varnn ég þar nœstia sumar að venjulegum jarðyrkju störfum og lærði meðferð þeiima landbúnialðartækja, sem þá vonu motuð. Ekki voru þau nú iwang- vísleg, en þó nýjuimg fyrir ísiend- imgimm. Damiir gerðu tailsvert að því að halda Lamdbúmaiðarsýmm'gar og þótto þær jafmam miilbilll viðburð ur. Árið 1906 var eim aiiisherjar Lamdbúniaðiarsýnámig fyirir damska rikið haldim í Óðiinsvéum á Fjóni. Áitti ég þess kost að vera þar. Um það leyti var íslenzbum þimg- touönuum boðið til Dianimerfcur og m-a. á sýmimguma. Döoskum a'l- m'eoniimgi var mikii forvifcná á að , 'sjá þéssa ísilenzbu . gosti, sem ýms ir rújgluiðu samian við Eskimóa. HéLdu þá náskylda. Þá var ég orð- imm svo æfður í máMinu að ég bafði garniam af að bemda Dönum á þá ísiemdiimgiania, sem að glæsi- Leik báru af flestu öðnu fólki og segja, að þarmia færi IsLemdimigur. Fólkið rak upp stór augu og lét segja sér tviisvar á'ður en það trúði. Var Dönum eirnkum starsýnt á 4 íslenzku þimgiwenmámia, en þeir vomi: Þórhailur biskup, Hammes Hafsteiin, KLeiwenz Jómsison og sr.; IV8HG ræöir viö hálfníræöaei hugsjónamann Árna Jónsson Hafstaö í Vík í Skagafiröi Saiuði'árbi’óki, fnam Vestur-Eylend ilð, yfir Hegmamesið hjá Keidudal og svo út Austur-Eylendi og hafðd ég mjög giamian af þessu bjástrd. Ég var ákafLega seLmþroska, lít- LLl og knaffcaiiaus fwam eftLr ölium aldird. Átján áma gaimall fór ég að heimian og var eimn vetur við hám úifci á Sauðáribróki. Naut þar tdl- saigar sr. Ámraa Björmissomiar, sem seimnia var í Görðum á ÁLftamesi. Mjög eru mér mdinmdsstæðir máms- fétogar mímLr tveir, þedr Jóhamimes Birikilamd frá Uppsölum og Jó- hamn Pétor frá Seylu. Ég var í fæði hjá móður Jóhammesar, Steim urnrni, sem þá var ráðsikoma hjá syni sínum, Eggerti, söðliasmið á Sauðlárkróki, miiikil heiðuirskoma. Því mefmd ég þetta, áð þamma tók ég rwifcluim ldibamliegum framför- um, þymgdist uim 25 pumd á 20 vik um. Pabhi hafði gamiam af því að láta okkur Jón bróður reyma braft amia, með því að tuskast. Lagði Jón rnd'g alitaf, þótt ymgri værd. Er ég nú kom frá sr. Árma og Steim- umnd sagðii pabbi, að bezt væri að sjá hvað mér hefði farið fram og tókum við Jón óðara samarn. Brá heilsuna á milðjum alidri. Ég get hér þessa frænda míms og vimiar, Fri'ðriks, vegma þess að mæsfca ár, 1905, var haran ársmaður á Haf- sbeáinisstöðum. Að Lok'immii skólavi'St á Hólum íórum við með Sigurði skólaetjóra tdl Abureyrar, uimmuim með honium í Gróðrarstöðinni og lærðum garð- yritju og meðferð jiarðyrkjutækja. Við Jón á Reynisfcað og fledri strákar komum okkur saman um áð stofma eiimskomar umgmienmafé- liaig hérna í sveiitiimni. Mum það teljasf stofmað í september 1905 og veira fyrsta umgiiwenintaféLagið í þessu Landi. Kvemfólk var ekkert í félagimu því Jón vii'di ekbi hafa það með. Taiið er reynd'ar að fyrsta Uimgiwemmafélagdð sé stofmað á Akuireyri og má það svo sem vera þamndig, því ég tel það ernga móðg- uin við þetta strákafélag okkar. Við komum saman hálfsmánaðar- lega. Voru þá fþróttir iðbaðar og haldmir miálfundir. Á hvarjum tomdi var kosim mefmd til þess að flytja mái á mæsta fumdi og var flutmmigsmömnum í sjálfsvald sett val á urmraéðuiefni. ÞanoLg urðu Sigui-ður í Viguii’, svipmikill og me'ð sifct svarta skegg niður á brimigu, en þeLr Þórhailur og Haon es voru rweð ailra mestu giæsi- iwemmium, sem fyrdr augu bar. Við héldum þarma hópinm, f jónúr ís-j Lendiimgar. Skyndiiiega kemur sr. j Siiguirður í Viigur askvaiðan'dd til oktoar og segdr: „Ég heyri að þið eruð Islemdimgar. Má ég ekki vera mieð ykkur stumdarkorm, strákar, þessi andgkofcams danska og eildfu vedzLuhöld eru aiveg að steimidrepa mig?“ En semmiiJega hafa nú þessi veizluhöld og þetfca þimigmiammiaboð átt eftir að hafa töluverð áhrif á íslenzk stjórmmái. Veturámm áður urðu konumgaskipti í Danmörbu, ef ég mam rétt. Krisitjám fél frá og Friðrik tók við. Sjálfstæðis- bröfur íslemdimga voru þá mjög á dagsfcrá. Boðið var emdurgoldáð með því að bjóða Dönum, tdl Is- Laimds og kammski má segja, að alllf þetta tillstaimd hafii áitt að reba endahnútLnm á það, að ístomd yrðd til finambúðar „óaðskiljaniLeg ur hluti Damaiveidjis“. Þessi dvöl min úti á landsbyggð Damwertkur kom mér í kymmi við miangt ágætis fólk þar. Haustið efltiLr var ég mokkuim tóimia í Kaup iwanmiahöfo en fór svo þaðam tíl Noregs, alðadiiega tól þess að kymma mór saulðfjárræbt. Þamgað hafði verið fluttur irnrn mýr fjámstofin firá Stoofcliaindi, Cheváot-féð og áttó það ; að vePða vísdr að uýjum f járstofmí í Noregi. Ég bafði miMmm áihuga á sauðfjáirækt, ætiiaði aUðvifcað að verlða stórbóndi, edms og tíitt var um stráfca þá. Bn mér brá í brún er ég sá þetta slkozka fé, kolótt og toglaust. Nomstoa feð gekk þairua aiiveg úti og ilítáð um það hirt, famnst mór. Kom iðulega fynir að það fiemmti, en smijór liigg ur þairma sjaidam upp nieiwa 2—3 d'agia í senm, því að úrfeiiiasamt er á Vestortomidimu. Féð þarmia miáttii hedlta villt og þegar króa áttó það af á töogum og nesjum, hljóp það heLdur í sjáimm en láta hamdsama sig. Mér fiaomst fé þetta ólíkt því islenzka og afiurðiinmar ódátoar. Þótti mér þessi últógaogur elkki fcil fyirdirmyodiar og féð líka noktoulð lalbara en það, sem við áttom þá. Not nuín atf Noregsför- ioni fianmist iraér iwest haifla verið fóLgim í því að kywnast fóLkiinu, sem ég umgekkst Eikbert fóLk betf ég séð Mkara ísLeodimgum en þessa VesfiLeodámiga. Og margdr þeirra voru svo vel að sér í sögiu Isiiamds, að þeLr stóðu þar ÍsiLeod- imigum á sporði. Eion hifctfi ég, sem heifca miáittd að kynmi Grefctliu utan að og mikið var hamo hrifiimn þeg- ar ég sagði honum að Drangiey væri í mínu héraðfi og blasiti við af hlaðvarpanum heirna. Tvisvar kom ég tól Björgvioar og flamost það stoemmitdiiegur bær Þar nafcsit ég á MykLeted gaauLa dýnalækni, sem femgámm var hiogað upp tóí þess að glítwa vdð kláð'amm á siinoi tíð. Hafði ég þá séð haon sem smá strákur. Er hamm vissi að ég var ísiiendimigur heimtalðfi haon miig heám mieð sér, en haon bjó náteegt Voss. Fórum við þaogað með járn- braubainLest. Á þeimri Leiö fórum við 5 sinmum gegtnum jarðgömg. Þófcbi mér það forvitniliegt ferða- laig en þóbbi þó í fyrstu hálf óhugn amlegt að hverfia þammdig sfcymdi- Lega ion í fcolsvart myrkur. MykLe sted tók mér ákafil'ega veL Varð hooum bíðrætt um Istomdsdvöl sína og átti firá hemmi margar ámægjuiiegar emduirmiimmimgar. Ledð honom ekfci úr miminá sú nærgætnd og aiúð, sem haon ábtó að mæta hjá ísiienzka sveilbafóllkiuu, er haoo var, ofit kaldur og hraiáinia, á íerðum sínium hór. Balð bano mig fynLr margar kveðjur heim. — ÍLengdLsto svo eiibthvað á- fram í Noregfc? — Nei, á útmáouðuim fór ég að bugsia til heimfierðlar. Ferðfcr voru þá sbrjáiM á málii Laodamoa en nú er orðið. Norsibt slkip, Egill, gamait tréskip, var þó öðru hvoru í förum á málLLi og rraeð því fór ég frá Björgvio. EkM enitist oktour háifiur máouður til heimferðarion ar, en að vísu tatfðlist sMpið sótor- hrimg í Færeyjum, vegna viðgerð- ar. En seimfiarið þættfi það nú, að vera á þriðju vitou mn'IM Noregs og ístomids. Og fjóna sótorhrimga vorum við svo firá SeyðisSiðd tól Átoureyrar. Fengum bMndbyi og gerðum í beilan sólarhriog éktoert Framhald á bls. 12.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.