Tíminn - 07.05.1969, Síða 12

12
TIMINN
MIÐVIKUDAGUR 7. maí Í9B9.
„ÆSKAN f DAG . .
FYambald af bls. 8
anraaS en halda upp í ve'ðri'ð. Heim
komst ég þó heilti og höldnu og
miilkiiW. var fögnuðu'r miimi yfir því
a0 sjá æsfcustöðvarmar á ný, því
þött á'nægjui’egt sé a!ð fara um
fögur lörad og skoffa merkiiega
sbaffi, þá er þó oftast mest gam-
an að koma. he im.
— Tók svo búskapuriryi við?
— JS, óg háfffi hugsað mér að
befja fl'jótlega búskap og þá í Vfk.
Era hér má sikjóto þvi iran, að áirtið
1ÍKM5 komu þeár Jón Þonláksson,
siðiair ailþiingiismaður og ráðheroa,
og Stedraiþór Jónsson, smiður á
Saiuðáifcráki, sér upp steypuverk-
stæði á Bongiansiamdi o@ sibeypbu
þar sfbeiraa og átbu, þegar þarraa
var komiið, um 23 þúsurad steiraa-
Um sumiarSÖ liitti ég þá félaga
á fömmrn vegi og samdi við þá
um kaup á 20 þúsund sbedmum.
Næsiti vebuir fór svo í að aka
þessu gi'jóti firam í Vik. Vorið
1908 fluitibi'st ég svo ' hiingað að
Vík, ásamt systur minmá og hóf
búsfcap og jafofnamf bygigáimgar-
framfcvasmdiir, því að hér -var þá
eigámitega húflalláiuBt. Byggiragin
reyradist mér auðválbaö þuragur
baiggi era upp komst hún fljótf
og vel og fyrir nýár var henrai
lofcið. Aðáiismiður var Þórður
Jóosöon, ættoður úr Hofsósi, en
ffabtist seinraa til ísafjarðár en
steinstníði anraaðiist Daraiel Daraíels
son frá Akureyri.
Eg hafði irni hrið haít óhuga
á því, að unglingafræðsia mætti
aukast í héraðinu, en. hún var ]>á
nánast engira og enginra slikur sfcóli
hér í sýslu. Kom okkur Jóná á
Rej'nistoð samara um að beita okk
ur fyrir því, að reyna að bæta úr
þessu og skyldi þá skólam vera
til húsa í hirani raýju byggdngu hér
í Vík eg við Jón reyraa að anraaat
kennisfa'n'a í sameiningu. Þetta
tókst og 4. janúar 1909 komiu
fyrsbu nemendurair i þetta hús.
Urðu þeir alis 16 þennan vebur.
..Ým'sir þeiroa urðu síðar þekktir
menn eirais og l.d. Eggert Ólafsison
Briem frá AifgéirsvÖllum, Gunraar
í VaMholbi, Klemeraz í Bólstoðar-
hlið, Haraidur á Vöilum, Sveinra
yngrii í Fel'li, Pébuf Hainnesson og
fleiri. Ég leit á þessa viðteitai
sem tilraum og Jón var mjög
áhugas'amur í upphafi en vildi
efcki eiga við amraan vetur. Eg
viidi hiins A’egar efcki legg'ja ái'ar
í bát vdð svo búið, eitda faramst
mér þessi byrjura ekki gefa ástæðu
bil svairtsýni. Næste vetur var svo
Brynl'eifur Tobíasison kemmari meff
mér, em harara hafði þá lokið kenn
ainaprófd- Nemiendur voru áiífca
margár og veturiram áður. Ég held,
að það sé efckart raup, þótt ég
seg.i, að þeir nemiendur, sem þarma
voru, hafi haft þess nofckur not.
FfíAM
T Tryg,
V Reyk
¥ Sími
SSSSSS;
skorar einu
sinni enn
EITT OG NÚLL
Sóíknim hefur byiggzt á anú-
tíma vétom. SMfcar
vétor þumfia fymsta ftLoikífcs
locBtsáiUxr, FRAM síur.
Hver Ifari af bemsini, sem
vélin breraair, þarf áð
biamdásit 19,000 lítnum
af lofti, lmeinu ioftL Þar
er FRAM á heáma'veilili.
FRAM toftsfammar
luallida yifir 99% aiUra
óhrekiinda loftsins firá vól-
iramd. FRAM á toiikiinm.
SVERRIR
ÞÓR-
ODDSSON
& CO.
Tryggvag. 10
Reykjavík.
Símá 23290.
- iii ~i J' l < 1 < I »
• f l f •' íy. • S': v. .
M ( i > •" »
Kvöldfagnaður
Lions
a'ð' loknu umdæmisþingi, verður haldinn laugar-
daginn 10. maí n.k. að 1-Ilégarði, Mosfellssveit.
Húsið opnað kl. 19.00, frambornar veitingar.
Borðhaldið hefst kl. 20.00.
Hópferð frá Miðbæjarbarnaskólanum kl. 18.00.
Klæðnaður dökk föt og stuttir kjólar.
Lionsfélagar fjölmennið og takið með ykkur gesti.
Umdænnisstjóri.
Að þessum tvedmuf ánum liðnum
var svo Jón Þ. Björrasson frá
Veðramóti kominn heim frá kenn
graraámskeiði i Donmörku og þá
stofnuðu Sauffkrækingar síram eigin
uniglingaskól'a með fulttingi Jóns,
sem veitti honum forstöðu. Var
óliku saman að jafraa í þessum
efm'Uim, þar sem við Jón vorum,
ég óm.ermfaðuir á þessu sviði en
hanra Lærður kenraairi. Þó lagði ég
eimra upp þrdðja veturiran og hafði
þá 6 eöa 7 nemendua-. Nú, úr
þesisu mátti e.t-v. segja, að þörí
fyrir þessa viðleiltni \'æii efcfci
len.gnm- fymir hendi eins og á stóð
og því síður geto af mirarai háifu,
tiil þesis að halda skólanum áfram.
— Hvaroig gekfc svo búskapur-
iran efibir að þú snerir þér aifairið
að honuiui'?
— Þar hafa oú skipzt á sfcin
og skúrir, eims og gengur. Vifc
vai- að ýmsu kostamáfcil jörð. Þar
voru mifclar og góðar engjar, en
þaö þótbi þá og l'engi síðara milkills
virði að jarðir væru þeirn kosbum
búraar. En ég hafði aúffvitáö mieð
öliu þessu brölti redst mér hurð-
aaiár um öxi, fjárhagslega. Hefi
kamisiki hagað mér eiras og glóp-
ur, en uragir mierm voru bjantsýnii’
þá elkfci siðuir eai mú og er það,
sem betur fer, sjaddraast að lasiba.
En ofam á araraað bættist, að 1914
kom pest í féð hjá mér og á út-
mánuðum létu lömbumu'jn háfct á
aramáð hundrað ær, en þær vwu
þá liðlega 200- Þebta var mifcið
áfali, þvi að þá voru sauft'fjár'af urð
ir eina imnítoggið. Brá ég þá lílka
á það ráð, að toigja. út engi og
selja hey og má segja, að ég hafi
að talsverðú leytd Jifað á því nokk
ur næstu ár. Með sibríðimu fói-
verð hækbaradi á búsafurðum og
tók ég þá smátt og smátt að koma
upp fénu á nýjara leifc. Gekfc þetta
sæmá'lega um sáran þó að óm.ogð
þyogdiBt, en 1914 eiigraaí^ist g i ég
mima ágætu konu og börraim uröu
11. Arið 1917 félil á mig vbdM.
Eg var iUa aflögufær en bjargað
ist þó í svipimn meö því áð fá
lán út á 3. veðrétt í jörðiinná. Þetto
var 14 þús- fcr. skuld, sem orðin
var r>aunar 17—18 þúsurad með
áföllnum kositraaði, er mér loks
tóbst að semja. Þetta olli því, að
stniðsáa'in og firam yfir 1920 mátti
heita áð altar framkvæmdir hjá
mér stæ'ffu í stoð. Árið 1920 henti
svo það óliapp að þáð kviknaði
i húsinu. í því var timbmáranrétt-
iraig þó áð útveggir væru úr steini
og fuðraði ált inman úr húsiinu
á rúmum klufckutima. Veggirnia-
stóffu að mestu óhaggaðii- nema
rishæð. í húsinu voru jámrabiibar
og er þeir hibauöu og þafcið féll
niiður þá svigrauðu þeir og drógu
stafraana irara. Varð því áð saga
bitana sumdur, brjóte nobkúð af
veggjunum en tóftiö sjáif var
óskemmd. Vátryggimg var eragin
á irarabúi en húsiff fcryggt fyrir
14 þúsund br- Tóftargímiaidið stóð
svo opiö yfir veturinn en við ffatt-
um tii Sauðárkróks og feragum
húsm'anm í Steinholti til þess að
sjá um sbepnurmar. Engiiran leið
vai- að endurbyggja húsdð fyirár
tiryggi'nga'rféff en þó tóbst, í áföng
um, að korna því upp í því formi,
sem það hefur nú og á fyrsba ári
var suöurhluitAran gerður fofcheicl-
ur og í honum bjuggum við nofck-
ur ár. Narðurhluta hússins, sem
var einn geimur, leiigðum við hins
vegar uraganenmaifél'agimu no'fckur
ár fyrir fiumdi og samkomur.
Aa’ið 1932 missti ég korauma frá
uragum bömum ,það elzba 17 ára
og þá í Flerasborgarisfcóla. Steim-
uran dóttir míra var þá 13 ára, og
sá um bústjórn hjá mér næstu
tvö árin en þá kom túil okkar
amma hennar, Ingibjörg Halidórs
dóttir og var hér nofckur ár.
Kralkkaainir fóru smám sam'an í
skóla og faku öli gaginfræffaprófi
í Ftonsborg, með aðstoð sysbui-
miraraai’, sem veitti þeim ómetan-
lega hjálp. að nokkuiTÍ gebu en
þó meii’i vilja.
En ekki átti úr að afca. Ég hef
aldrei venið talinra fjáronálamaður
og efcki „slegið mér upp“ á
braski eða viðskiptum, en hins
vegar oft orðið fyrir smá óþæg-
imd'Uim í siambaradi við fjármál.
Þegar mæðimeikin kom upp hér
I í sýslu heimsótti hún mig mjög
' snejnma. Á sauðbunrði hruradu
æroaa’ raiður. Lítið bar á veikimmi
í þeim meðam þær voru í húsi,
en þær virtast ekki þola að lúta
niður til að bíta. Margar ærm'ar
drápu'S't frá lömbumum, aðaw komu
grúthoraðar af fjialM. Niðua’skua’ðui’
vai- óhjákvæmitogoiir. S\-o komu
1 þessi lög um fjárbætar en þær
voru buradnar við ákveðið ár þanra
' ig að þeii', sem búndr voru að
farga fé sínu fyrir þarara bima og
, áfcta einBkis araraarp úifcostai',
I feragu ekfci bætur. Mér htotnuð-
ust þó bætur fyrir 16 kirndur. En
; mér famnst efcki tofca þvi að hirða
| þær og lét Jón bróðui’ minn fá
j min bótaréfctfadi.
Þegar hér var komið þófcbi mór
skuilda'baggiiran orffinn of þuragur
; og bauð Jaa’ðafcaupasjóði jörðima
fcil baups. Harara fceypti á eitthvað
j 22 þús. fcr. Þaramdg bjó ég um
I ha*ið sem leiigu'Mði J'aa’ðaicaupa-
| sjóðs og fór vél á með okkur.
' Eg gat staðið í sfcifam og lagað
ýmislegt heim'afyrdr, m.a. fært út
'ræktami'na. Að því toom svo, að ég
fór fram á að fó jörffiraa feeypfca.
Vair ekki fya’iirsta'ða á því cn þá
kosfcaði hún milli 40 og 50 þús.
Upp úr þessu risu laragvimn mála-
ferl'i «n laradamerki milM Víkui’
og raágmamma-j'arðar, sean töfffu að
ver.ulegu leyfci alla rækbura í 10
ár. Um þau skal ekfci rætt en ég
uni mímuim hfaít vel og tel mig
á eragan hafa geragiff. Og nú loks
gábum við fyrir alvöru hafizt
harada um nýræktiraa og nú er þáð
land, sem áður var ónýtt áð kailla
prðið ,ajð, 1000 heste
'túani og buið að sbipta’ öt'úr
irani þokkalegu nýbýli, Útvifc.
— N'ú hefur þú haft á hendi
miangvisleg fédagsinái'astörf aim
ævinia, Áanri, og varst m. a. um
toraga hrið meffal foivígdsmaaima
samvi'mtohrcyfiinigariininar í Sbaga
firði. firtu fáantegur tii að drepa
eiítthvað á störf þira á þeim vett-
vangi?
Ánnii verffur hl'jóður og hugsi.
Sitar þaran'ig lengi. Ég fer að
ifcerairaa s'amvizbuibiits af þvú, að
e.t.v. sé ég búimo að þreyta haum
um of. Eða ea- harun ‘kanimsikii svo
j famgi'nin af því að rýraa iran í
röktour min'ttiragan.ra'a, að haran tafei
efcki efti.r spajirnfa'gu mdirani? En
sfciyncLilega r'óttir Árrai sáig í sæti
og segir: i
— Sem smiástrálfeur var ég auð-j
vjitað n'otaður tii ýnnissa auðveidna,
affdrátta svo sem að sfcreppa ]
hérina út á Krókiran og sæíkja
fisk i goðið o.s.frv. Þá vedtti óg
því fljóttoga athygl'i. að litið var á
i kaupmanrastéttina sem eins fconar
j'ineiri hátitar fólfc, er stæði ofar
iöilllium almeniningi. Sjálfium fiaranst
l>essum mönnum eiftoust að þetto
ætti þammig að vera og ekkd trútt
um, að ýmsu alþýðufólikd fyndist
þessi stéltarimuinuT eðHiiegrur, jiafn
vel. sjálfsagffur. En lítið atvifc
leiddi til þess. að ég fór að Mta
þessa stétt öðrum auigum en aliuir
fjöldinn leyfffi sér að gera. Ég
varð þess nefnitega var, a.ð efn-
affri bændur fenigu hæroa verð
ifyrir síraar iraniliegigsvörur en bim-
ir. sem minina máttu srá. Komst
ég upphaftega að þessu fyrir þá
sök, aö fátæikur hóndi í nánd við
föffuj’ niimin, lagiffi inm allit sitt
sláturfé á hans raafra. Spurði ég
hverju þetta sætti. Jú, ástæðan
var sú, að þaranig fékkst imriteggið
milklum mum betar borgað. Kjöt-
verðið var, á þessum áraum, 8—10
—12 aurar fyrir puradið. Palbbi
fétók hæsta verð. 12 aura, fyrir
allt sitt inralcgg, em það femgu efcfci
aðrir em þeir, sem gátru liaigt fari
100 diilfca eða meira. Affrir bjuiggu
viið ainmað verð, 10 aiura liæst,
mangir fengu affeins 8 au'ra. Þaa’ma
fannst mér eittihvaö að og reymd-
ar meina en lítið. Þarma vaa* þeirn
sterikari ivilmaff en réttur brot-
inn á þeim veifcari. Þessa fioa’smám
þur.rikáði samvinrau.'hreyfámgira út.
Ilún mat vöruraa ékiki eftdr því,
hvort bún fcom frá rifcum eða fá-
tæfcum. Ih'ún mat hana eftár gseð-
um. Hún in'eitaði þj'i, að auðinagra-
ið ætti áð vera róðaraidi afl um
saimskipti nramma á viðskáiptesvið-
irau. Hún s®fcti miamiinira sj'áifam í
fyrsta og efsta sæti. Ég er sveita-
maður og hef lifað af landíbúnaáe
frá því ég fór fyrst að sjá um
mig sjálfur. Hugsun ntín og við-
horf eru mótað af þeim sfcörf.um,
sem íailið hefur i mimm hfat að
vinma aff. Og er ég mú, .gamail
miaðuir, Lít yfir farimn veg, þá
fiinnst rniér þáð itvini'æl'aíteiuBt, að
fyrir baendastéttiaa og rauraar fyr-
ir aiia alþýðu marana til Bfávar og
sveita, sé samviimmu'hreyfimigiin ein
sú merfcasto og þýðiwgiarmesiba fé-
lagsmálahreyfaing'in, sem hér h'ef-
ur fest rætaa’, erada hetf ég verið
sjónarvoti'Ur að því. að hiúin (hefur
liyft þeim Gretfcistöfeum, sem ofcfc-
ur dreymdi eklki um, fyrir 60—
70 ánum, áð yrði bifáff. Ég tel
mág affeins hafa veriff réttaai og
slóttan veifcamiaram i þessoim vin-
gariffi, era ég ea* þafcfciátur fyrir
aff hafa boriff gæfu tdl að tatoa.
þátt í emdrarbófca- og sfcöpuraar-
st'arfi samviniuuíhneyfira'garimmar.
Méð þessum oiðum vil ég þó á
eragam hátt varpa rýrð á áffra
gagmmeríka félagsanóítolhreyfingu,
sem eimnig hefur átt ómetoinfegan
þátt í að reisa almemaiing úr rúst-
um flátæfcter og umfcomuieysis og
er enö'a máteragd saunivimmulhreyf-
ingurami að éðli og upprtura, era hér
á ég við verlkalý'ðssamtöikia. Ég
er oi’ðiian gamral og feiaaiimstoi gtop-
sýnn, en mér firarast það á slkorta,
að þessar féltegsm'álalhineyfimigar
vdmirai mógu mifeið samaia Því nán-
ari samviraraa þeiroa á miM, þeim'
mram mtíiri áraogur atf starfi
beg.gja og ég viíl tatoa svo djúpt í
árimml að segja. að aufeiin. og n'ási-
ard saimvimma 'þessai’a siamtefea sé
þjóffféliaigsleg manffsyn.
Þú spyrff oim áLit mitt á ifram-
tí® þjóðaininraar. Ég hef wn aldrei
spámaður veriff em anffrótaff vffl
ég trúa því bezfcæ Hér vélur
mifeiff ó æsifaunmi, hváð mest edm-
mitt á heranfi. Æsfea aMamdfcairaraa
og æsfcam í dag virðást að ýmsu
leyti óMfe'ar en þó IhieM ég, að sá
muinur sé mestur á yfebofrðiriu.
Þegar dýpi’a er gmaíið, Ihyigg ég að
í Jjós (komi, að hér er sama fólfe-
ið á feiff, þó að l'ífsslkMiyrðfa séu
öinrarar og ólifc. AIMiamótiaaesfcan
bjó að flesta leyfci við telkari slkil-
yrði um memnfcuu og mjainmdóinrs-
þroska, áfcti færri feosta völ, em var
nauantast laitoairi efflisfeostum búira.
Æsfeufióiikiff í dag er efilauist glæsi
legra og befcur merantað. En ég
er því miffui’ efcfei frá því, að það
örM á afturfiör að þvi er sm.ertir
þjóðræfani og tilfiimai'ingra fiyrir
þjióðarsjáltfst'æðinu. Miá þó vei’a,
að þess gæti mest hjá þeim, seim
eldaii eru og betar ættu aff válíjia
otg vito o® vema æstoumrai tíl fyr-
irmymdar firemur en hitt. Tumg-
an er lífcið betar sett í dag em uma
al'dairaðfcm. Þá sletfcu menm dönsk-
uinmii, raú er enskan feoiriim' í henm-
ar stað. Og ég er efctoi firá því,
þrátt fyrir viðieifcmi sfeóla og út-
varps, að aniiimnia sé gemt tll þess
almemmit að glœffa þjióffennislkenad
og virffimigu fyrir góffu máiti eo á
fyi’sta áruim þessarar aldar. Það
er aðvöruin'anmerfei. Em ég vorna
og vil mega trúa, að sú glæsi-
lega og vel gerffa æsifca, œm við
sjáum í dag í borg og bæ, sé sér
þess meðvifcandi, aff benrai ber
bæði siiðfierffileg og memmiragiarleg
skyida til að slkila betra Hamdá,
frjálsai'a og óháðara, i hend-
ur nœsta fcycaslóffar en hún tók
ViiS. TO þass befiur feÚB 80 ybri
sfcályrði og ég voma að vdlja og vit
bresla eíkfeS. nihg.