Tíminn - 15.06.1969, Page 8

8
SUNNUDAGUR 15. júní 1069.
TÍMINN

Prjónastofan ISunn, myndln er úr þeim salnum, þar sem peysurnar eru saumaSar. PrjónaS er í ö'ðrum sal
í sjálfvirkum vélum.
íðnfyrirtæki
heimsótt
Undiiirritiaðiuir var í hiópi þeirira
fuilbrúa M^ffla og útvairps, sem
hieimsóittu nyieiga fjögur i'ðnfyr-
irtæki í R/eytkjavílk og Kópavogi
í boðd Féiiaigs ísl. i'ðmirekenda.
Fyriritiæfci þessi átitu öQJl saim-
m erkt uim að vera atf meðad-
stærð, miðað vi'ð ísliemzkan mæffi-
kvarða, og tifllhieyrðu ölil þeim
greimium, sem taldiar eru í mik-
ifldi hættu, ef ÍSliendiimgar gerast
aðilar að Efta.
Ég hygg að f'udflyrða meigi-um
ölfl þessi fyrirtæki, tíS þau séu
mjög vel refldin. Þrjú þeirra
tafa um tweiggja áratuiga sfcei'ð
(Prjómastofian Iðumm h.f., Málm-
img h.f. og Sitáfliumibúðiir h.f.)
verið umdir stijórm miamina, sem
haifla áitt það sameigimfliegt að
rækjia starf sitit af miifcifllii kost-
gæfmi, framsýni og atorku. Þaiu
hiafa starfað það l'emigi, að þaiu
eni búin að koma sér upp vei
þjáflifuðu starfsliði. Þau hafa
ágæt húisakyninii og eru vel búirn
að véltum. Ég hygg, að þau
mymdiu vel þofla saimanburð við
hvaða fyrirtæki sem væri er-
i'emdis af svipaðri stæirð og í
sömu greiin. Þeitiba sama má eimm
iig seig'ja uim fjórða fyrirtækið,
Siguirptest h.f., þóitt það sé mum
ynigra.
Hættan af Efta
Fyrst rekstutr þessara og
ýmissa hliðstæðra íslemzikra iðm-
fyriitækja ei- komimm í þeitta
horf, hvéirs vegna ættum við þá
að óbtast aðdfld að Efta? Því er
ffljótsvarað. ísflieinzki miarkaður-
imin er áfcaifflieiga litil, einm sá
mimimsti í heiimd. Þótt íslemzku
fyrirbæfcim héldu honum að
miesbu leyti eftir sem áður, get-
ur það að mfesa t. d. 10—15%
af því, sem þau hafa nú, orðið
till þess að valdia taprefcstiri og
fcippt þainmdig smiám samiam fót-
u'num umdiam þeáim. í þessu er
hætbam fóflgim hjá bezt refcnu
fyriirtækjumum, efims og þeiim,
sem hér urn ræðir. og hvað þá
heldiuir hjá himum, sem hafa
lakari aðsitöðii.
Eiinlhveirjir kuinma að spyrja:
Geta þessi fyrirtæki ekki bætt
sér upp tapið á immflemda mark-
aðinurn mieð útfluibnimgi. Sá
möguleiki er vafalítið mjög tak-
marfcaðuT hjá uimiræddum fyriir-
tæfcjum. Þó væri t d. hugsam-
iégt að prjómiastofan Iðumm gæti
fflu'tt út peysuir, ef hún femigi
siifldmm vélakost, em þá semmi-
leiga helzt tifl Bamdaríkjamma,
áredðamtega miilkflu síðuir til
E rtaflandammia.
Atvinna 16 þús.
manns í hættu?
Samkvæmt skýrslu um Efta-
niálið, sem þimigmenm fénigu slð-
ast liðið haust, eru 17 iðngreim-
ar, sem veiita um 4000 mamins
atviinmu, í milkiii hættu, ef við
Eömigum í Eflba. í sambamdi við
albræðsluma hefur þvi veirið
baildiið fraim, að eimm maðuir í
sbairfi hjá iðnfyrirtæki, skapi
óbeiint atviminu fyrir þrjá aðra.
Samkvæmt þeasairi hagfræði-
regflu eru það því beimt og
óbeiint uim 16000 m'ainins, sem
byggja afkomu sirna á umirædd
uim iðmigtreáinium.
En aðifld að Efta myndi skapa
erfiðleilk'a fyriir m'airgar aðrar
iðnigr^imar em þær 17, sem eru
tafldiar í umræddiri skýrslu. T d.
eru skipasmíðar þar ekki með.
Ef við hefðum verið kommí'r í
Efta, heifðum við t. d. efcki get-
að llátið smíða sbramdferðaskip-
in á Akureyri, nema með umd-
arnþágu eða broti á Eftasanim-
imignium.
Trú
Tadismenm aðildarimmar að
Efta segja, að óhætt sé að
'Stefina umræddum iðngreflnum í
hæbtu, ef við gömgum í Efta,
þvi að þá mumi skapast mögu-
Íedki til’ að hefja nýjam útfflutm-
ingsiðnað. Ný iðmfyrirtæki
kæmu þammig í sbað þeirra, sem
hefltuist úr lestimmi. Em hvaða út-
flutmimgisáðniað? Ég hef emm ekki
hieyrt neiim áfcveðim svör vdð
þeissari spurnimigu, hefldur að-
eims trú á þetta — trú, sem
mámpir á brú himma gömlu ísra-
elsmanma á brauð, sem féllfli af
himmurni ofam.
Þessari spumflngu þairf vissu-
flega að fá betur svairað, áður
em nofckurt vit er í því að tafca
emdanflega ákvörðum um imm-
gontgu í Éíta.
Hvað hefur
breytzt?
Á þimigi Norðurflandaráðs
1964 lýstá Bjarni Bemediktssoo
yfir því, að íslendimgar hefðu
ekki áhuga fyrir aðild að Effa.
þar sem það næði efcki nema að
liftlu leybj til'sjávarafurða. Síð-
am Bjamij sagði þetta. hefur ná-
kvæmiioga ekkert breytzt. Það
befur hiims vegar gerzt á þess-
uim tíima, að Gylfi Þ. Gíslasom
og efnaihaigsráðumautar hans
hafa öðflazt oftrú á, að inmgamiga
í Efba, mumá leysa öll vamdamál-
ofckar. Og Bjairni befur látið þá
sammifæra sig að mestu eða öfllu,
edmis og svo oft emdramiær.
Dæmið með Efta stemdur
þammdig i. diag, að við höfum
nokkuð ijósa hugmynd um það,'
sem við missum, em áfcaf'iega
óljósa higmynd um það, sem við
vimmuim. Meðam svo er, eigum
við efcki nieitt að flýta okkur,
emda rakur ekki nieitt á eftir.
Framumdam geta verið mikter
stórbreytimigair í þessum efnum,
og væri æskleigt að geta áttað
sig á þeim áður em nokkrar emd-
amliegar ákvarðamir eru teknar.
Hór er um mál að ræða. þar
ssm ekfci má rasa um ráð fram.
En eilbt ætti hirns veigar að geta
verið óumdeiitenilegt: Timianm
eigum við að noba tifl að efla
ísiemzkan iðnað með ölum ráð-
um og búa harnm umddr að mæta
hverju, sem er. Það er því mið-
ur að mestu vamrækt nú, þótt
iðmrefcemidur sjálfa skortd ekki
vifljamm. Og mieðam svo er, er
sammairflega ekfci tímabært að
gamiga í Efta.
Ofháðir
’onffutningi
Okkur íslemd'imiga greimir á
um mangt í efmabagsmálum.
Um eiltt ættu þó alflir að geta
verið siammáflia: íslemdingar eru
í dag alfltof mikið háðir imm-
ffluitninigi — þeir eru meira háð-
ir immiflutmimigi em nokkur önm-
ur þjóð. Þetiba skapar stöðuga
óviissu í efniahagsmálumum, þvi
að aflfltaf vofir meiri og minmi
haeitta yfir útfluitningsgreimun-
um.
Biamdaríkjamemm hafa traust-
astam efmahagsgrundvö'I ailra
þjóða vegma þess. að þeir eru
mdmma háðdr inmfluitniingi en
niokkur öninur þjóð
Tifl þess þurfuim við áð efla
iðnaðimn. að við verðum ekki
iafn háðii imnflutmdmgi oe við
eruim nú. Ef við eigmumst nrieira
aif sllfcum iðmifyrirtækjuim o? við
bteðameinmdrnir sfcoðuðum á
miiðvikudaigimin, þá erurn við að
stíiga mifclvæg spor í þá átt að
verða óibáðari miklum immflutm-
imgi. Málming h.f. mum t. d.
spara þjoðiinmi næs'bum eims
mikinin gjaldeyri og tveir togar-
ar affla mebtó. Þjóðie má afldrei
gfleyma þessum miilkiiflvæga þætti
þess iðnaðár, sem vdmmtír fyrir
ísflemzkain miairkað — auk þess
sam hanm er eámm alllra bezti at-
viinmmgjaifáinm.
Þriggja milljarða
halli
Það hlýbur að vera ísflemidimg-
um umhugisumarefmi, hve óhaig-
stæð eru verzlumanskipti þeflrra
við Norðuirlönd, eimfcuim þó
Noreg og Dammörku. Samikvæmt
tölum, semi biirtusit í seinasta
hiefti Hagtíðimda, befur imm-
flutmiiiniguiriinm frá þessurn lömd-
uim seimiu'stu þrjú árin (1966—
68) orðið saimamfliagt sem hér
segir:
Danmörk 2009 miflflj. kr.
Noregur 1990 — —
Svíþjóð 1400 — —
Finmland 530 — —
Útfflutmiinigurimm héðain til
þessara lamda befur bims vegar
orðið samiamflagt seimustu þrjú
árin sem liór segir:
Damimörk 635 mdjlj. kr.
Noregur 303 — —
Svíþjóð 1375 — —
Fimnflamd 541 — —
Hallimn á verzilumairviðskipt-
urnum við þessi lönd. íslamdi í
óhag. mefur nrðið samanflaigt
þessi þrjú ár sem hér segir:
Danmörk 1374 milflj. kr.
Noreigur 1687 — —
Svíþjóð 75 — —
VerzlumiarviðSkiptim við Fiinm-
iaind hafa hims vegar orðið okk-
ur í hag sem svarar 10 milj
kr. Em bótt þessair 10 milfli séu
dregmar frá, verður sam amilia.gð-
ur haflfli okkar á viðsfciptunum
við Norðurlömd á þessum þrem-
uir ánum rúimir þrír mlflijarðir
króna eða méniar tiffitelkið 3125
miilj. fer.
Hvað geta Danir og
NorSmenn gert?
Það er auigljóst af framam-
grdimidum töflium, að Dönium og
Norðmömnum eæ mjög hag-
kværnt að eiiga viðsfcipbi váð
okfcur. Við kaupum svo mifldliu
meira af þedm em þeitr fcaupa af
ókfcur. Nú mó wei vera, að ekki
sé að fimina málda miairlkaðsmöigiu
ieilka fyriir ísliemzka'r últffluitn'imigis
vörrar í Noregi og Dammörlku
eða aið öldkur sé hagflovæmara að
sellja þær amrnars staðar. Em
Daniir og Norðmemm gætu þó
emdirangoiidið þessá bagstiæðú við-
skipiti á ýmisam hiátJt. Þeiæ gætu
t. d. fliðkað til fyriir oldorar í
sambaradi við tofllia og hömlrar,
sem eru á váissum dsfliemzikum
vörram í þeissum löndium, t. d. í
samlbamdi við kjöt í Noregi og
fiiisflchinoign í Dammiöilku. Nýl'ega
var t. d. upplýst í hljóðvarpiimu,
að ísfllemidlimgar befðu orðið af
stórri brogmaisöfliu tl Dammerk-
rar vegna óhagstæöra toffla. Dam-
ian miættu vefl flefllla þemmam tofll
ndður með tdfllditd til þess, hive
bagstæð viðsfldpitá þelir hafa váð
okíkrar.
Norrænt vandamál
Margt fflieira fcemirar bér eimn-
ig tl gnedma, þaæ sem Damár og
Norðmiemm gætu veilbt ofldkrar
fyrirgneiðsflu sem emdurgjald
bimmia bagstæðu viðsMpba, sem
þeáir eáiga við ofldkur. Þeir gætu
t. d. ieyft íslemzkum flliugvélum
aufldm lendimiganréttimdi. Nú eru
þessd rófctdmdi skorim svo við
mögl ,að Lofltfleiðir kranma að
neyðaist til að bætta Norðrar-
laimdatflliugiinu þá og þegaæ vegna
binina óhaigflevæmu sammáinga,
sem geirðir voru um þessi mófl
fyrir mokkru. Sitbhvað ffleira
gaeti komið tál gneima.
íslemdinigar viflija tvímæflalaust
baf a góð og mi!M viðsfldpti við
Norðuirlömd, og það erngu síöur
á sviði verzflranarimmiar em öðrum
sviðum. Em því aðedims geta þessi
viðslkipti orðið ámægjuleg og
sánsiaukafllaus, að eldki hafllli þar
stórfliega á ammam aðfflamm. Á
verzlun ars viðiiniu befrar bafflað
alvarlega á ísilemdinga á raradam-
fönnum ámm. Þanm baffla ættu
him Norðunlömdim að reyna að
jafmia með eimum eða ððrum
hætti. ísliemzka ríkisstjörnin á
að ræða urn þetta mál vdö him-
ar ríkisstjónnirnar og vimma að
bróðuriegri lausm á þessu
vamdiamófli. Ammars gætu him
óhiagstæðu viðsktpti, sem bér
hafa verið rafldm, leiibt fynr em
síðar táfl óánægju í saimbúðimni
og orðið þess vafldamidi, að ís-
iemdimgar neyndu að beima imm-
kaupuim sínum ammiað. Em tifl
þess á ekki að þurfa að komaj
ef reynt er 1 tíma að jafma þessi
mál á bróðurlegum /raorræraum
grumdve'lflá. Þ.Þ.