Tíminn - 14.08.1969, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 14. ágúst 1969.
TÍMINN
7
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: ÞórartnD
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jóo Helgason og tndriSi
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrimur Gíslason. RitstjórnaTskrifstofur 1 Eddu-
húsinu, símar 18300—18306. Skrifstofur Bankastræti 7. —
Afgreiðslusími: 12323. Auglýsingasimi: 19523. Aðrar skrifstofur
sími 18300. Áskriftargjald kr. 150,00 á mánuði, Innanlands. —
f lausasölu kr. 10,00 eint. — Prentsmiðjan Edda hf.
Aldrei borin fram
ábyrgari krafa
Það er gott dæmi þess, hvemig Mbl. snýr við sann-
leika og staðreyndum, að höfuðefnið í forustugrein þess
í gær er á þá leið, að aldrei hafi flokkur sýnt meira
ábyrgðarleysi en Framsóknarflokkurinn þegar hann bar
fram þá kröfu á síðastliðnu hausti, að ríkisstjómin færi
frá. Hið rétta er, að aldrei hefur verið borin fram
ábyrgari krafa á vettvangi íslenzkra stjómmála en ein-
mitt þessi krafa Framsóknarmanna.
Hafi mönnum ekki verið það ljóst áður, þá hlýtur
þeim að vera orðið það ljóst nú, að ríkisstjómin er
eins langt frá því að vera vandanum vaxin og nokkur
stjóm getur verið það. Frumskylda hverrar ríkisstjómar
er að sjá um það, að næg atvinna sé í landinu. Þetta
hefur ríkisstjómixmi síður en svo tekizt, þótt hún sé
búin að hafa langan tíma til stefnu. Um þessar mundir
er ekki aðeins fjöldi manna í landinu atvinnulaus, heldur
hafa hundmð og jafnvel þúsundir manna flúið land
vegna atvinnuleysis og starfa nú erlendis. í þessum hópi
er að finna margt það fólk, sem er einna bezt tækni-
menntað. Framundan blasir svo í haust og vetur enn
stórfelldara atvinnuleysi. Ef ekkert frekara verður
gert en ríkisstjómin hefur gert til þessa eða virðist hafa
í undirbúningi, mun atvinnuleysið og landflóttinn marg-
faldast á næstu mánuðum.
Augljósara dæmi um óhæfa ríkisstjóm og óhafandi
stjómarstefnu, er ekki hægt að finna en það, að stór-
fellt atvinnuleysi skuli vera í landi, þar sem fólksfæð
er hvað mest og óleyst verkefni bíða svo að segja á
hverju strái. Það er ekki hægt að gera ábyrgari kröfu
en að slík stjóm fari frá alveg tafarlaust.
Þegar núverandi stjómarflokkar hófu samstarf sitt
fyrir rúmum 10 ámm, var líka allt öðravísi og betur
ástatt í landinu. Þá höfðu ekki aðeins allir landsmenn
næga atvinnu, heldur þurfti að flytja inn vinnuafl. Þá
var staða atvinnuveganna einnig ólíkt betri. Þetta var
ekki að þakka hagstæðari afla eða útflutningsverði þá
en nú, heldur því, að fylgt var atvinnu- og framleiðslu-
stefnu í peninga- og efnahagsmálum, en ekki samdrátt-
ar- og kreppustefnu, eins og nú er gert.
Ríkisstjóm, sem ekki getur tryggt öllum landsmönn-
um næga atvinnu og stöðvað fólksflótta úr landinu, á
tafarlaust að fara frá. Sú krafa styðst í dag við enn
sterkari rök en á síðastliðnu hausti. Nú er það enn aug-
ljósara en þá, að ríkisstjómin ræður ekki við höfuð-
vandann. Hann verður að leysa og fyrsta sporið í þá
átt er að stjómin víki og þjóðin fái tækifæri til að velja
sér nýja stjómendur og stjómarhætti.
Aflabrögðin
Aflabrögð hafa verið þjóðinni hagstæð á þessu ári,
þegar síldveiðamar era undanskildar, en það er engin
nýlunda að þær bregðist. Fyrstu fjóra mánuði ársins var
aflinn 114 þús. smálestum meiri en í fyrra. þrátt fyrir
verkfall, sem stöðvaði bátaflotann í margar vikur. Þessi
árangur hefur náðst, þótt þátttaka í veiðunum hafi ekki
aukiat, a.m.k. ekki að ráði.
Aflabrögðum verður því ekki kennt um, að atvinnu-
leysi er nú mikið í landinu. Samdrátturinn stafar af allt
öðru. heimatilbúnum ástæðum. Þ.Þ.
|—n, ■■■ ■■■■ ■■■■■ ■■■■«-■■ ■
Vladimir Federovich:
Samvinnufélög neytenda hafa
reynst vel í Sovétríkjunum
Þau annast nú um 30% allrar smásöluverzlunarinnar.
10. APRÍL 1918 undirritaði
Lenin „tilskipun um samvinnu
félög neytenda".
Þegar Lenin rökstuddi þörf
ina á stofnun og eflingu sam
vinnufélaganna lagði hann
álherzlu á, að eLniingin ein opn
aði bædum leið frá fátækt og
eiymd til véknegiunai', sem feng
ist raeð sameign fyrirtækja.
Hann hvatti bændur til að efla
samvinnufélögin smám saman,
fyrst um södu afurða og kaup
á þurftarvörum og sdðar um
framleiðsluna.
Smásöluverzlu n i n er megin-
vettvangur samvinnunnar, en
samvinnufélög um framleiðslu
eru einnig starfandi. Á þeirra
vegum eru reknar niðursuðu
verksmiðjur, veriosmiðjur til
framleiðslu á tækjum sam-
vinnufélaga, brauðgerðir,
bruggunarstöðvar, gosdrykkja-
verksmiðjur o. s. frv.
Efnahagisgrunnur sovézka rik
isins hvfflir á eignum samvinnu
félaga, sem félagarnir eiga, og
eiguum rfflrisins, sem þjéðin á
í heild. Þetta er staðfest ,,í
stjórnarskránni. Þessar tölur
sýna hlutverk og mikilvægi sam
vinnufélaganina i etffnahafslíffi
þjóðarinnar: Eignir sovézks iðn
aðar námu 176.000 miitliljiófflum
rúblna árið 1968, en eignir sam
vinnufélaga 68.600 milljónum
rúMna. Hlutfallið er 3:1.
MiUlvægi samvinmuféliag-
anna í skipan og þróun nýs
sovézks þjóðfélags byggist á
hagfelldum aðstæðum, sem
þeim eru skapaðar. Samvinnu
félögin elldu verzlunartenigsl
mdlli kaupstaða og sveita og
stuðluðu að stofnun samvinnu
búa.
Sanwinn'jféllag neytemda í
Sovétrikjunum annast nálega
þriðjumg smásöluverzlunarinn-
ar og útvegun og vinnslu hrá
efinia landlbúmiaðar að verulegu
leyti. Sanwinmrjféiög eru 16.405
að tötu og í þeim eru 57,5
milljónir manna.
AÐILD að samvinnufélögum
í Sovétríkjunum byggist á eig
in óskum þegnanna. í sam-
vinnufélögim geta allir gengið,
sem orðnir eru 16 ára, án
tillits til kynferðis, kynþáittar,
þjóðernis, trúarskoðana eða
fyrri athafna.
Sá, sem gerast vill félagi,
sendir umsókn sína til stjórnar
samvinnufélags í héraðinu. Nýr
félagi greiðir inntökugjald,
sem er þrjár rúblur, og leggur
fram fjárMut, sem nemur vilfcu
launum. FiárMutinn á að
leggja fram á einu eða tveimur
árum. Lög samvinnufélaganna
bamna féiaga að yfirfæra fjár-
Mut sinn til annarra í fjölskyld
unmá. Em fjárMiuíiimir gamga í
erfðir. Félagi f samvinnufélagi
getur gengið úr því og fcekið
út fjárhlut sinn eins og hann þá
er orðinn.
Samvinnuféög neytenda sjá
öllum á sínu svæði fyrir vör
um, en arðs njóta félagarnir ein
ir- Nokkuð af hagnaði sam-
vinnufélaganna er notað tffl að
bæta framleiðsluna og um 20%
af honum er skipt meðal félag
anna eftir fjárMut þeirra. Fé-
lagarnir njóta einnig þjónustu
fyrirtæfcja, sem eru í eigu
samvinnufélaganna, og menn-
ingar- og fræðslustofnana. Þeir
hafa forgangsrétt um aðgang
að æðri menntastofnunum á
veigum samvinnuféla ga.
ALLIR féiagar í samvinnufé
lögum neytenda hafa sama rétt.
Öll samvinnufólög standa jafn
fætis lagalega, hvort sem þau
í tilefni af því, að full-
trúar frá íslenzku samvinnu
félögunum munu bráðlega
fara boði til Sovétríkjanna
hefur APN-fréttastofan sent
Tímanum eftiriarandi grein
nm samviinnufélög neyt-
enda í Sovétríkjunum. Þess
má geta til frekari skýring-
ar, að samvinnuhreyfingin
í Sovétríkjimum mun hafa
nánari tengsl við ríkisvald-
ið en gerist í vestrænum
löndum. aí rlfil,, arú&r.; íájfa
eru stór eða lítil.
Samikvæmt lögum samvinnu
félaga hafa allir félagarnir rétt
tíl að sitja almenna fundi og
ræða alar atihaifinir félags síns.
Þeir h-afa kjörgengi og kiosniniga
róbt tffl ailllra sibarifia við stjióann
og efitíridt. Almeanir fundir sam
vinnufélaga kjósa stjórnendur
samvinnuverzlana og fram-
leiðslufyrirtækj a. Allir kjörnir
samvinnumenn gefa félögunum
árlega skýrshi úm gjörðir sín-
ar.
Uppbygging samvinnufélag-
anna stuðlar að framgangi og
eflingu lýðræðis. Samvinnufé-
lögin eru frumfélög, sem síð
am sameinast í héraðs- byggðar
laas- og þjóðar-samböndum.
Þessi sambönd eru aðfflar að
samvinnusamtökum lýðveldis-
ins. Slfk sambönd, sem starfa
í öllum 15 sovétlýðveldunum,
eru svo aðilar að Samhandi
sovézkra samvinnufélaga,
(Centrosoyuz), en stjórn þess
er einnig kosin.
Þvf ber að veita athygii, að
öH samvinnufélög, alt frá
héraðssamvinnuféiögum og
upp í Centrosoyuz, gegna í
senn stjórnar- og efnahagsMut
verki. Þessi uppbygging
sovézkra samvinnufélaga er í
samræmi við félagskerfið í
Sovétrfflcjunum, sem aðgreinir
efcki æðri stjórn og fram-
kvæmd efnahagsmáia.
ARIN 1940 til 1968 margfald
aðist viðsklptavelta neytenda-
samvinnufiólagia 6,4 siranum. Ár
ið 1967 nam verzlun samvinnu
féliaganna 37.000 milffljónum
rúblna og velta verzlana i
rflriseign nam 86.500 milljón
um rúblna.
Árið 1968 skiptist verzlunar
velta þjóðarinnar þannig: Velta
samvinnufélaganna nam 29,8%
markaða samvinnubúa 2,8% og
velta verzlunarfyrirtækjia í
eigu rfflrisins nam 67,5%. A
því ári voru 23% starfandi
þegna Sovétríkjanna félagar í
samvinnufélögunum. Þegar
þess er gætt, að samvinnufé-
lögim siarfa eimikum í sveitum
og sinna jafnframt þörfum al-
mennings er óhætt að fullyrða,
að þjónusta samvinnufélaganna
nái til 120 milljóna manna,
jafnt starfsmanna á samvinnu
búum, starfsmanna rflcisbúa,
memfflfcamiarama í sveituen og
íbúa smáborga.
Arið 1968 áttu samvinnufé
lög neytenda 370 þús. verzlanir
fjölda vörugeymslna að filatar-
máli meira en 10 milljónir fer
metra, rúmlega 65 þús. veit-
ingastofur og önnur þjónustu
fyrirtæki. Samvinnufélög í
sveitum eiga 3356 héraðssverzl
anir, en 3074 þeiirra hafia verið
reistar síðasta áratug.
Samvinnufélög neytenda í
sveitum auka kaup sin á hrá
efnum Iandbúnaðarins og fram
!)eiðsta»öirum samvinnubúa og
félaga þeirra. Samvinnufyrir
tæki um íramleiðslu auka einn
ig verulega afiköst sín.
Centrosoyuz (sovézka sam-
vinnusambandið) rekur fimm
æðri samvinnuskéla, 118 mið
skóla, 127 skóla með skömm
um kennslutíma og 1947 þjálf
unarstöðvar. Skólaárið 1968-
69 voru nemendur í æðri skól
um sam'vinnufélaganaa 42 þús
und að tölu, 170 þús. f miðskól
unum og um 140 þúsund í öðr
um skóflrjm og þjálfunarstöðv-
um hireyfímgarimmar.
Aukning rauntekna og bætt
lífskjör auka smásöluverzlun-
ina. 1970 á velta samvinnufélag
anna að aukast um 50% (en
gert er ráð fyrir að heildar
verzlunarvelta meðal þjóðarinn
ar aukist um 43,5%). Til trygg
ingar þvf að þessi aukning ná
ist ætíar Centrosoyuz að
byggja nýtízku verzdunarhús,
með um 2,5 miilj. fermetra
verzlunarfleti.
Ríkið styður samvinnuverzl
unina í hvívetna.
SAMVTNNUFÉLÖG neyt-
enda í Sovétrtkjunum hafa
mikil vinsamleg samskipti og
verzlunarviðskipti við fyrir-
tæki samvinnumanna og sam
tök í 83 löndum, en meðal
Biirra eru Finnlama, Svíþjóð,
land, Noregur og Danmörk.
Samvinnumenn í Sovétríkiun
um skiptast á sendinefndum
við samivinmum anmarma landa
tffl gagmkvæmrai kynmingar
á fenginni reynsíu. Arið 1968
komu sendinefndir finá 51
landi tffl Sovétríkjanna í boði
Centrosoyuz. Það ár féru 36
sovézkar sendinefndir til
mjög margra landa, meðal ann
ars til Finnlands, Svfþjóðar,
Danmerkur og Noregs.
Kunnir forustumenn sam-
vinnusamtaka í 20 löndum
Evrópu, Asíu og Afrflcu tóku
þátt i námskeiði, sem Alþjóð
lega vtnnumálast/yfnunin gekifcst
fyrir í Moskvu árið 1968.