Tíminn - 03.09.1969, Síða 8

Tíminn - 03.09.1969, Síða 8
8 TIMINN MIÐVIKUDAGUB 3. september 1969. Ottar Brox: Nordur-Noregur ¥111. Vegir, hafnir og aðrar opinberar fram- kvæmdir eða styrkur við atvinnuiífið? í þessail grein ætila ég að reyna að fsera rök fyrir því að vér verðum að taka afleið- imgum af því að h,álf milijóm er hiálf milljón hvort sem húm fer í vegi, hafnir, skióka o:g þess hiáttiair, eða hárn eir notuð til framileiðsiu eða sölustairf- semd (í frystivélar, báta, veiðar færi, sölumienm). Vér yerðum þv'í að vera jafn fús tií að miota opiinbert fé tiil fiskvinnslu oig í vegi; það sem skiptir mestu móiLi er á hvern hátt féð eykiur velferð fólks í byggðar- laginu miest. Ég ætla að bera saman tvö bygigðariöig í hrepp einum í Troms þar sem ég hef stundað rammsó&mir, látum byggiðarlög- im heita Útfjörð og Imnfj'örð. Útfj örður ea’ rétt við mjög glóð fiskimið, sem má hagmýta á litilum oig miðlungsstórum bátutn. I>að er tiltölulega létt að ná árshliut upp í 30.000 kr.1) án þess að Bara að heiman mema nokkra tíma í eimu. 70% af umigu fólki sezt að heima og stofnar heimiii þar. í Inflf'irði eru mj'öig léleg fisfcimið fyrir diaigróðrabáta, þar er raunar ekfci hægt að lifa á sjiósókn nema ráða sig á báta sem emu gierðir út anmars stað- ar. Artnar aitivimmurefcsitur á staðlnuen er lífca lítilfjörliegiur. 1) Gengið er rúmtar tólf ís- lenzfcar krónur fyrdr eina norska. Filestir karknean sækjia vinmu ammað, og segjia má að ekikert umgt fólfc setjist að heima fyr- ir. En Útffjöiður er þannig sett- ur að það hefur verið nauðsyn- llegit að leggja um það bil 15 miHjlónir í höfrn og veg til þess að gera bygigðarlagið lífvæn- liegt. í Innfirðj hefur varla nokfcuð verið lagt í vegi höfn, og slíikar opimberar fram- kvæmdir, staðurimm er við þjóðbr'aut og þar er góð höfn firá .náttúrunmar hendi. Það má segja að Útfirðingar voiru svo heppnir að það sem þá vantaði, voru hlutir sem rík- isva'ldið fékfcst til að eyða fé í, þó það kostaði 15—20 millj- ónir Þess vegma var hægt að bjiarga þessu byggðarliagi og gera það fært um að vaxa af eiiginm rammleik. í Inmf'riði hefiu"' fóifc bæði höfn frá náttúrumnar hemdi og gott ve’gnasamband. Það sem það vantar fyrst og fremst er arðbær atvinma heima fyrir. Það er auðvelt að hu.gsa sér hvað hefði mátt fá fyrir bara hiuta af því fé sem ríikisvaldið er fáamiliegit til að festa í vegi og höffm, án þess að krefjast þess að nokkuð af því sikili sér eða verði emdur.greitt. Ríkisvaldið er sem sagt fá- amlegit tH að hjálpa byggðar- lögum sem vantar höfn og veg, en ekki þeim sem vamtar at- vimnuskiryrði, þó að það gæti verið miklu ódýrara að gera síðiarm'efmdu byggðarlögim líf- væmleg. Vér höfum einmig séð dæmi um það að sum fiskiver hafa femigið höfci, veg og skóila með mifclum fjárútlátum fyrir rík- ið, en samit fæklkar fólfci þar, af iþví að þar koma efcki upp fistoverlkum'arstöðivar af ein- hverjum áistæðum. Mjög al- geng ástæða er að engir heima menn eiga það fjármagm sem til þarf. Vér vitum lika að það miá koma upp vel útbúimmi viskvertonarstöð, þar sem frysta má fisk, fyrir mimna em hálfa milljlón, það ea- að segja eins mlkið og 3—4 eimbýlishús kosta í bæmum. Vér vitum eimmig að þess finnast varta dæmi að flólki fækki á stöð- um þar sem slókar stöðvar eru refcnar Hvemnig getur svo staðið á því að það virðist ekki miega nefna opinbera fjárfestingu í slibum stoðvum, þó að þær bosti eikfci nema brot af því sem fjiárfestimg í vegum, höfn- uim og slífcu bostar oft og tíð- um? Það er ekki erfitt að svara þvi: Það eru of cnargir áhrifa- mifclir menn secn hiafa hags- mumi af því að ekki kiomist á fót traustur aitvimmurekstur of víða í strjálbýlimu Þeir vilja gjairma halda miarkaðimum fyr- ir hraðfryst filöfc fyrir sjállffa sig, og þeir eru háðir þvi að tefcjumar séu svo lágar í sjáiv arþyggðum að sjómenm neyðast til þess að fara til Troms'eyjiar og H'ammerffest til þess að stumdia sjó ffyrir stóru stöðvam ar. Hagsmuma þessara mamma er gætt í samvimmu við skipu- leggjemdur og sifcrifstjóra sem telja það „hagstætt“, „nauðsym- legt“ eða „óhjáfcvæmilegt“ að ffóiki fækki í strjálbýlimu og að flestir neyðist til að stuodia erffiðustu störf sem til eru í heimimum (samlfcvæmt Aliþjóða vinmum'álastoifinumkimi), nefnd- lega sjósófcm á útileguibátum og togurum. Það er þessi sam- steypa sem ræðúr mestu um þær álkvarðamir sem ráða fram tíð strjálbýlisims. Að því varð- ar þetta mál höffðu stjómar- skiptim árið 1965 alls enigim áhriff. Ef vér værum jafn fúsir ti'l að festa fé í fframile iðslrjtækj - um einis og í vegum og höfa- urn í strjálbýlimu, mumdu marg ar leiðir opnaist. Hér er efcki rtaður- tiil að „tárri a i Iram; smá. atriði, ég vfsa aðeims tii bók- arinnar „Hva Sfcjer i Nord- Norge?“ Osló 1966 (II. hluti). Öll uppbyggimig atvdmmutífls- ims í Norður-N oregi verður að miða við það að memm vilji ffesta fé í einhverju þvf sem gæti á áhriffamikimm hátt bætt tefcjiur byggðanna. Em að sjálf- sögðu yrðu skiputeggjendur að fiara vel með fé, ég á auðvitað efcfci við að það eigi að eyða hverju sem er. Ég hygg meira að segja að það væri beppi- legt að sfcipuleggjendurnir yrðu að ffara bebur með ffé. Þvf að þrömigur útgjaldarammi mumdi þýða að sem mest af fému færi í hlluti sem bættu veltfierð fólfcsims beirnt, þar sem vegir og hafmir og slikar fram- kivæmdir eru svo mikilu dýr- ari en framteiðslutælki. Það miá boma upp 10 litlum hrað- firystilhúsum fyrir það sem lítii bryggja bostar. Fáein humdruð þúisumd krónur til sölusamtafca í lain'dshlutumum gætu aukið tekjurmar í öUum bygigðarlllög- um í lamdslhilutanutn. Þetta miá auðvitað ekfld skilja sem rök á móti vega- og haffn'argerð í strjálbýlinu. En vér verðúm að llálta oss sfldljast að það er efldki nóg að leggja veigd og gera hafnir, og að mjög oflt má gera mikið án þess að leggja milljönir í slítoar fram- tovæmdfc’. Þegar framlieiðsl-am er hafin.'Og eimlkum þegar umg hjóm fara að setjiast að þá toamm að vera timd til komimm að taka t. d. vegamiáMm alvarlega. Er. það eru mjög mörg byggð- ariög í Norður-Noregi sem eru í vegasambandi og haffa bölfin, en hafia vanþróað firamleiðsiki- liíff. Þetta virðist mér vera rök fyrir því að nota hluta af hinu taikmiaiifcaða fjármagni tíl þess að reyma að hefja framleiðslu á staðmum. Spurmdmgim verður þá hvað gera má með opinber- um ráðlstöfúmum til þess að leysa úr lœðimgi skilyrðin heima fyrir. Þetta ætila ég að líta aðeins betur á í næstu greim. UM FRAMHALDSDEILDIR GA GNFRÆDASKÓLANNA Rvík, 20. ágúst, 1969, . Dagbiaðið Tímimn birtir-Jí,tno'-lg'‘ m foisiðuigrein umdir fyrijsögm- nmi: „Eru frasnhaldsderldir við agnfræðaskóla úr sögunni í aust?“ Þar sem sitithvað er. í reininni villandi og beinlínis anghermt, er þess hér með ósk- ð, að blaðið birti eftirffarandi pplýsimga'i og leiðréttinigar! 1. f greininmi stendur: „Nú er að í lögram, að rikið skuili greiða ilan toostnað af stoólum í skóla- ærfinu ofan við skyfldunámið vonefmd'a . . .“ Þetta er ekiki étt. Um þá bekfci gagnfræðia- kóla sern eklki eru skyldunáms- ®BtiNAÐARBANKINN er bunki fólkslns JÓN ODDSSON hdl. Málflutnlngsskrifstofa Sambandshúsinn víð Sölvhólseötu. Siml 1 30 20 I ! * -j %í. A * Ú* ‘ ‘ PTTV ' bekkir,-svo og um iðinfræðsilu- og .hjúsmæðmasikóla, gilda lög um stoólakostnað nr. 49/1967. Lög þess gera ráð fyrir því, að ríkið greiði allam toenmslultoostn'að, en að sveitarfélög borgi ýrnsa aðra kostn aðarlið'i. eintoum húS'VÖrzlu, hitun, iýsimgu ug ræstimigu- 2. Síðar í greminmi stendur: „N'áimsbrautanefin'd hefur spurzt fyrir um það, hvort bæirnir eða sveitarfólögin vilji ekfci greiða þenman kostnað . . .“ þ. e. kostnað við framhaldsdeildir gagnfræða- stoóla og enp síðar er sama slausa endiurtekin, en bætt við- („þennan kostnað') a.m.k. að hálfrj." Hér er í báðum tiTvitoutr. um algert ranighermj að ræða. Nef-ndin spurð ist hins vegar fyrir um það í bréfi, daigs. 16. júlí s.l., bvort kaupstaðir og kauptún, sem hafa gagnfræðaskóla, væru „reiðubúin til að taka á sig sinn hluta fjárhagsiegra byrða og annarra skyldma við rekstur framhailds- dieildnafr' næsta vetur. ef til starfrækslu slíkra(r) deilda(r) hæmi og kostnaður yrði greiddur í sam’W' 'öð lög nr. 49/1967 um skóinakostn; ó, eins og nefndin ger- ir ráð fyrir." VitaSkiU'ld er átt við þá kostn- aðartiði, er áður var sagt, að sveitarfélög greiddu samkvæmt lögum um skólakostnað nr. 49/ 1967, þ. e. fyrst og fremst nitun, lýsinigu og ræstingu. Þess stoal getið, að a.m.k. 5 sveitarfélög hafa þegai svarað þessarj fyrir- spurn játamdi. 3. S'krifiað er í umræddri greim: „Ekkert hefur heyrzt i málimu frá námsbrautanefnd um sinn, og má segj'a, að tíminn sé h'Iaupinn “ Þetta er afar villandi staðhæfing. og sést það bezt af því, að náms- brantanefind iauk störfum með fundi föstudaginin 15 ágúst 8.1., þ e. daginm áður em forsíðugrein Tímans virðist hafa verið stíluð. og afhentí menntamálaráðhe' ;a ítarlega, fjölritaða álitsgerð um málið þriðl'iud'aginn 19 áigúst, þ. e. daginin áður er. greinin birtist í blaðinu. 4 Loks stendur í greinninni: ( „má gera ráð fyrrr. að hamr í :þ * mienintamálaráðherra inmsko’ 'indirritaðs > setji litið traust á oað. að framihaldsdeildir starfi við gaenfræðaskóla að nokkru rað ; vptui óg hafi menn þá gefizt upp við að leysa fjár- máilim, emdá aMt anmað gersamtega óuudiibúið.“ Þetta mat er vilfl- andd og sSfcortir forsendur. Hið rétta er, að þegar eftir að álits- gerð námsbrautarmiefmdiar lá fyrir, var Torfa Áisgerrssyni bagfr'æð- ingi, Ertii Marinóssyni fulltrúa í Fjármála- og hiagsýsliustofuninni og umdjrrituðum falið að reikna út áætlaðan kostn-að, er féllj á rík issjóð í samræmi við atbugtum og tillögur námsbrautarmefndar. Liggur niðurstaða þessa kostnað- arútreikninigs fyrir nú þegiar hjá rikisstjóminmi. Er því tarvelf að sjá, á hverju greimarhöfundur g.rundvaildr orð sín um uppgjöf mianma við að leysa ffjérm'álin. Sömuleiðis er erfitt að faM'ast á, að „allt anmað (sé' gersamliega ó- undirbúið " þegar nefndij! hefur skilað ítarleeri álitsgerð og auk þess ráðií* höfunda tii að rita bráðabireðanámss'krá sem skilað skal fyrir næstu mánaðamót. Undirritaður leyfiir sér að væmt.a bess, að dagblaðið Tíminn birt’ fvrrgreindar leiðréttimigar án taffar Með vfcðingu \ndr: ísaksson, formaður niám'sbrautanefmd'ar. EFT'RIMóU. ' Urr •þéssai ,!eiðréttingar“ þarf raumar eBk rr.öre orð. Þó má seg.ií.. að ástæð sé f,il leiðrétting- ar 'vi’st' - atriðiru sem nefnt er Það errekk’ nógu nákvæmelga orð að p-eea' -e, að ríkimu beri lagiaskylds til þess af greiða alfl- an sfcóiiakustniað ofan við skyldu- nám. Raunar er þar átt við lamdis- próf miðskóla og gagnfræðapróf, en offam þess ber ríkinu óumdeil- anflieg laigaskylda tii að gr'eiða all- an skólakostnað í ríksistoólakerf- imrj. Þetta er sjiáltfsaigt að leiðrétta, en aðrar „leiðréttingar formanns námisbrautanetfndiar eru út i hött. í 2. atriði „leiðréttimganma" er því í engu haggað, að námsbrauta nefnd hafði spurzt fyrir um það, hvort „bæirmir eða sveitarfélögin vilji ekflsi greiða þenmam toostnað a.m.k. að háfliu". Þar þarf hvorki lieiðréttingu né atfsökumarbeiðmi. Um þr/ðja atr'ðið er það að segja, að af ,leiðréttimgumni“ sézt beimlínis, að það er rétt, sem Tím- inm sagði, að 16. eða 17. ágúst bafði „ektoert heyrzt í málinu frá námtshrautarnefmd, og tímimrn var Maupinn“ því að játað er að á- liitsgerð er etoki send menmtamála ráðherra ryrr en 19. ágúst og um það vissi enginm aornar þá. Um ffiórða lið „leiðréttim.g- anna“ er lítil þörf að ræða. Þar er engu bnefcikt í fynrmefndri fréttagrein. Og það hefur nú toom- ið enm betur í ljós en áður, að mennt.amá'dráðherra „setur lítið trauist á oaö að framhaiMisdeildir starfi viS gagnffræðaskóíl'ana að noifckru ráð: í vetur“, þvi að hann hefur nú ti) viðbótar þvf að neita um þrengimgu immgön'gudyra í Kennaraskóiann gefið út bráða- biirgðalög.l sem leysa á engam hátt deiiuna milli ríkis og bæja um greiðslu 'oessa skólahalds, og kemur uippgjöffir, þar bertegar firam en áðúr. — AK

x

Tíminn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.