Morgunblaðið - 23.07.2002, Blaðsíða 22
22 C ÞRIÐJUDAGUR 23. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐHeimiliFasteignir
L
INDARGATA og Smiðju-
stígur voru fyrstu göturnar
í Skuggahverfi og árið 1910
var Lindargatan fjórða fjöl-
mennasta gatan í bænum. Um 1900
voru flest húsin við götuna timburhús
en áður höfðu verið það torf- og
steinbæir. Í Skuggahverfinu bjó al-
þýðufólk, tómthúsmenn, sem byggðu
afkomu sína á sjónum og verkun
aflans.
Við mörg af húsunum voru hjallar
og fiskreitir. Þegar lítið var að gera
við fiskinn var íhlaupavinna í landi
stunduð þegar þess var kostur. Húsið
sem fjallað verður um í þessari grein
var byggt þegar efnahagur flestra
Skuggahverfisbúa var farinn að
batna til muna frá því að hverfið
byggðist fyrst. Torfbæir voru sem
óðast að hverfa og timburhúsin að
rísa af grunni. Flest voru þessi hús
látlaus og dæmigerð fyrir húsagerð í
Reykjavík á þessum tíma.
Bakkabúð
Árið 1894 var Þorsteini Þorsteins-
syni skipstjóra leyft að byggja sér
hús, 11 x 9 álnir að grunnfleti, á spildu
úr Móakotslóð norðan við Lindar-
götu. Húsið var nefnt Bakkabúð.
Sama ár fær Þorsteinn að byggja
fiskiskúr á óútmælda lóð norðan við
íbúðarhúsið að grunnfleti 8 x 10 álnir.
Þegar húsin við Lindargötu fengu
númer varð hús skipstjórans númer
23 við götuna.
Fyrsta brunavirðingin á húsinu var
gerð í október 1894. Þar segir að hús-
ið sé byggt af bindingi, klætt að utan
með borðum, pappa og járni yfir. Þak
er klætt járni á langböndum. Niðri í
húsinu eru þrjú herbergi og eldhús,
allt þiljað og málað. Uppi eru þrjú
herbergi sem ekki er búið að fullgera.
Kjallari er undir húsinu öllu.
Í virðingu sem gerð var nokkrum
árum eftir að húsið var fullbyggt er
getið um inn- og uppgönguskúr sem
er við norðurhlið hússins, byggður
eins og það. Ennfremur segir að á
neðri hæðinni séu fjögur herbergi og
eldhús. All þiljað, veggfóðrað og mál-
að. Á efri hæðinni er sama herbergja-
skipun með sama frágangi. Þá kemur
fram að gólf í kjallara er úr timbri og
hann notaður til geymslu.
Samkvæmt íbúaskrá frá árinu 1900
búa í húsinu: Þorsteinn Þorsteinsson
skipstjóri, 32 ára, Guðrún Brynjólfs-
dóttir, kona hans, 23 ára, og foreldrar
Þorsteins, Þorsteinn Helgason 65 ára
og Guðrún Bjarnadóttir 65 ára. Enn-
fremur eru á heimilinu, Guðbjörg
Jónsdóttir verkakona 22 ára, Kristín
Vigfúsdóttir námsmær 18 ára og Kol-
beinn Þorsteinsson, bróðir húsbónd-
ans, 22 ára.
Árið 1901 er sama fólk búsett á
Lindargötu 23 nema Kristín Vigfús-
dóttir. Íbúum hefur fjölgað í Bakka-
búð en ekki er getið um að þar séu tvö
heimili. Þeir sem bættust við eru:
Kristín Einarsdóttir vinnukona, 35
ára, Gísli Guðmundsson tökubarn, 8
ára, Kristín Blöndal ekkjufrú, 62 ára
og tvö uppkomin börn hennar: Har-
aldur Blöndal 18 ára og Guðrún Blön-
dal 26 ára.
Þorsteinn Þorsteinsson stækkaði
fiskgeymsluhúsið árið 1902 og annað
fiskgeymsluhús var byggt um sama
leyti og virðist það hafa verið neðar á
lóðinni. Árið 1904 byggðir þorsteinn í
félagi við Bjarna Jónsson 27 álna
langa og 9 álna breiða skemmu neð-
arlega í lóðinni, sennilega niður undir
sjó. Það skilyrði fylgdi leyfinu fyrir
byggingu skemmunnar að hún yrði
fjarlægð þegar bærinn krefðist þess.
Trébryggja var fyrir neðan Bakka-
búð sem útgerð Þorsteins átti.
Árið 1941 var númerum húsa við
Lindargötu breytt, þá fékk hús Þor-
steins númer 45 við götuna.
Frumkvöðull á
mörgum sviðum
Þorsteinn Þorsteinsson var fædd-
ur á Mel í Hrunamannahreppi á Mýr-
um 14. október 1869. Foreldrar hans
voru Þorsteinn Helgason bóndi á Mel
og kona hans Guðný Bjarnadóttir frá
Straumfirði á Mýrum. Þorsteinn lauk
skipstjóraprófi úr Stýrimannaskólan-
um vorið 1893 en það var fyrsta próf
sem haldið var við löggltan stýri-
mannaskóla á Íslandi.
Hann var frumkvöðull að vélbáta-
útgerð við Faxaflóa og gerði fyrstu
hafskipabryggjuna í Reykjavík og
var bæði skipstjóri og útgerðarmað-
ur. Þorsteinn sat í ótal nefndum t.d.
niðurjöfnunarnefnd, og vitamála-
nefnd. Hann var skipaður eftirlits-
maður skipa og báta árið 1894 og
fulltrúi í alþjóðafélagsskap um mann-
björgun.
Þorsteinn var forseti Slysavarna-
félags Íslands fyrstu 10 árin eftir að
félagið tók til starfa. Einnig átti hann
þátt í stofnun margra fyrirtækja.
Kona hans var Guðrún Brynjólfsdótt-
ir frá Engey. Guðrún var fædd 11.
maí 1877. Börn Þorsteins og Guðrún-
ar voru: Gunnar hæstaréttarlögmað-
ur, Þórunn gift Gunnari Benjamíns-
syni lækni, og Brynjólfur skipstjóri.
Þorsteinn Þorsteinsson lést 13. apríl
1954 og Guðrún Brynjólfsdóttir lést
23. júní 1964.
Í gegnum tíðina hafa ekki verið
margir eigendur að húsinu, síðast
meðan það stóð við Lindargötu var
Eimskipafélagið eigandi þess. Svein-
björn Gunnarsson og eiginkona hans,
Kolbrún Mogensen, keyptu húsið ár-
ið 1990 og var ætlun þeirra að flytja
það enda stóð það til að Eimskip léti
byggja hótel á þessum slóðum. Nokk-
ur bið varð á að viðunandi staður
fengist til þess að setja húsið niður á
en í mars 1991 fékkst lóð á Bakkastíg
3.
Kl. 20 hinn 10. maí 1991 var
slökkviliðið kvatt að Lindargötu 45.
Mikinn reyk lagði frá húsinu frá eldi á
annarri hæð. Nærliggjandi hús voru
ekki í hættu því að hægur vindur var
af suðri og lagði reykinn út yfir sund-
in. Talið var fullvíst að um íkveikju
hefði verið að ræða. Eitthvað í þessa
átt hljóðuðu fréttir af brunanum í
fjölmiðlum.
Miklar skemmdir urðu af eldinum
en burðarvirkið var lítið brunnið
nema efst. Húsið hafði ekki fengist
tryggt vegna þess að ekki var búið í
því. Tjón þeirra Kolbrúnar og Svein-
björns var því mjög tilfinnanlegt. Efri
hæðin og risið brunnu illa, bæði þak
og gólf á milli hæða. Þrátt fyrir þetta
áfall kom aldrei til greina hjá ungu
hjónunum að hætta við að flytja húsið
og gera það upp.
Á lóðinni Bakkastígur 3 sem húsið
var flutt á byggði Sveinn Guðmunds-
son sér bæ árið 1880 sem kallaður var
Sveinsbær og þá talinn við Ánanaust.
Ári seinna fékk Sveinn að stækka bæ-
inn og byggði við hann frambæ. Hann
byggði síðan timburhús á lóðinni árið
1900 að viðbættum skúr. Ekki er vit-
að með vissu hvenær bærinn var rif-
inn.
Hinn 7. mars 1991 fá þau Svein-
björn Guðmundsson og Kolbrún
Mogensen leyfi til þess að flytja húsið
á lóðina á Bakkastíg 3 og endur-
byggja það. Þegar byrjað var að
grafa fyrir grunninum komu upp syk-
urtengur, silfurskeiðar og talsvert af
postulínsbrotum. Haft var samband
við Þjóðminjasafnið og töldu þeir sem
komu á staðinn að þarna væri gamall
öskuhaugur.
Hið ómögulega
Í byrjun ágúst var búið að ganga
frá kjallaranum og húsið flutt á nú-
verandi stað. Jakob Fenger sá um
framkvæmdina. Fyrstu nóttina sem
húsið átti á Bakkastígnum beið það á
vagninum en var híft á grunninn dag-
inn eftir. Jakob Fenger segir að hann
hafi aldrei flutt eins illa farið hús sem
síðan hefur verið gert upp. Hann kall-
ar húsið „ Hið ómögulega“.
Af ódrepandi kjarki og dugnaði
hófu þau Kolbrún og Sveinbjörn að
gera húsið upp. Burðarvirkið er upp-
haflegt nema í helmingi efri hæðar og
í risi en það skemmdist það mikið í
brunanum að endursmíða þurfti það
allt. Ekki var neinn fúi í húsinu og
kemur það til af því að það var ekki
einangrað á milli veggja. Grjóti hafði
verið hlaðið í grind hússins upp í
miðja veggi en það gegnir nú miklu
hlutverki í hleðslum í garðinum á
Bakkastíg 3.
Að utan var húsið gert upp eftir
sínu upprunalega útliti nema norðan
við það var byggður rúmgóður inn-
og uppgönguskúr og aðalinngangur
fluttur þangað.
Allir gluggar eru nýir með sama
útliti og fyrstu gluggar hússins voru
og eins skrauti fyrir ofan. Eini mun-
urinn er að munstrið nær ekki í gegn
eins og áður, en það gert til þess að
koma í veg fyrir að óboðnir gestir taki
sér þar bólfestu, t.d geitungar. Efri
rúður í gluggum eru með lituðu gleri.
Aðaldyrnar sem voru á húsinu þegar
það stóð við Lindargötu eru út á litlar
svalir á suðurhlið hússins.
Húsið snýr eins eftir áttum og upp-
haflega en er mun hærra því að kjall-
arinn er að mestu ofanjarðar. Það er
járnklætt á þaki og hliðum, málað
grænt með hvítum vindskeiðum og
glugga- og dyraumbúnaði. Að innan
er herbergjaskipan önnur en upphaf-
lega. Á aðalhæðinni er ein stór stofa
og opið frá henni inn í stigahúsið sem
er með breiðum stiga upp á efri hæð-
ina og í kjallara. Uppi eru þrjú svefn-
herbergi og baðherbergi.
Baðherbergið er klætt panel upp á
miðja veggi og í því er stórt pottbað-
kar.
Risloftið er einn geimur, svefnloft,
ef næturgesti ber að garði; það er allt
klætt með panel. Báðar hæðirnar eru
klæddar með gifsplötum, á veggjum
og loftum. Bitar í lofti stofunnar eru
upphaflegir, bæsaðir dökkir og gefa
stofunni skemmtilegan svip. Gólfin
eru lögð mótatimbri en það fer mjög
vel við innviði hússins.
Allar hurðir eru gamlar og margra
faga og úr ýmsum áttum. Mikil vinna
var að gera þær upp en hefur tekist
afar vel. Sveinbjörn og Kolbrún voru
búin að viða að sér pottofnum, hurð-
um og ýmsu öðru sem átti að fara í
húsið þegar bruninn varð. Það var
geymt í húsinu meðan það stóð á
Lindargötunni en lítið sem ekkert var
hægt að nota af því vegna skemmda.
Tvískipt hurð
Í kjallaranum, sem er að mestu of-
anjarðar, er rúmgott eldhús með
svörtum og hvítum flísum á gólfi. Úr
eldhúsinu eru dyr út í garð með tví-
skiptri hurð, þannig að hægt er að
opna efri hluta dyranna en hafa þann
neðri lokaðan. Minnir óneitanlega á
Villta vestrið, en er mjög hyggilegt og
ættu fleiri húsbyggendur að gera
slíkt hið sama.
Garðurinn í kringum húsið er fal-
legur og sérstakur. Þar er verið að
hlaða arin úr grjótinu úr skorstein-
inum sem var á húsinu á meðan það
stóð við Lindargötu. Þar er einnig
mikill gróður og skemmtilegt að sjá
að þar eru ræktaðar kartöflur í upp-
hækkuðum beðum sem hlaðin eru úr
grjóti sem var í grind hússins. Sumir
steinarnir eru mjög þungir en þeir
eru allir tilhöggnir og að öllum lík-
indum hafa þeir verið fengnir úr
Skólavörðuholtinu.
Húsið á Bakkastíg 3 er eitt af fal-
legustu húsunum í Vesturbænum.
Hugvit og alúð hafa ráðið ferðinni við
endursmíði þess.
Helstu heimildir eru frá Þjóðskjalasafni,
Borgarskjalasafni. B-skjöl og brunavirðingar.
Bakkastígur 3
Húsið er eitt af fallegustu
húsunum í Vesturbæn-
um, segir Freyja Jóns-
dóttir. Hugvit og alúð
hafa ráðið ferðinni við
endursmíði þess.
Morgunblaðið/Arnaldur
Að utan var húsið gert upp eftir sínu upprunalega útliti nema norðan við það
var byggður rúmgóður inn- og uppgönguskúr og aðalinngangur fluttur þangað.
Húsið á sínum upphaflega stað við Lindargötu. Þorsteinn Þorsteinsson og
Guðný Bjarnadóttir standa á tröppunum.
Þessi samsetta mynd sýnir húsið þá og nú. Myndin til hægri er af húsinu við
Lindargötu fyrir flutning. Myndin til vinstri er af húsinu eins og það lítur út nú,
þar sem það stendur við Bakkastíg 3.
Húsið var flutt frá Lindargötu á núverandi stað við Bakkastíg.
Í garðinum við húsið er
verið að hlaða arin úr grjótinu úr
skorsteininum, sem var á húsinu á
meðan það stóð við Lindargötu.