Morgunblaðið - 29.05.2003, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. MAÍ 2003 C 3








































































































NÚR VERINU er með lítur þetta
u, að sögn Gests, er hið
rá Kanada inn á Evr-
ðum miklu minna á Ís-
ðum, kannski 30.000
um.“ En Kanadamenn,
kert fyrir sjö árum, séu
ða jafnvel meira. „Og
ert stækkað, það er
tíma er þrjátíu þúsund
ndsmiðum ekki fjarri
orskstofninn fór „niður
stur orðar það stækkaði
aði þessa miklu toppa í
úrræðið
rið sagt að rækju-
era ánægðir, stofninn
sem þeir vinni úr sé e.t.v. einn af fáum stofnum
við norðanvert Atlantshaf sem sé góður. Veið-
in aukist og stofninn standi vel þannig að iðn-
aðurinn eigi að hafa tækifæri, það vanti bara
markaðinn.
„Okkur hefur ekki tekist að stækka mark-
aðinn,“ segir hann og bætir við að ekki fáist
betra verð á þessum hefðbundnu mörkuðum
því að þeir séu yfirfullir af rækju. „Eina úr-
ræðið er að finna aðra markaði og horft hefur
verið til Bandaríkjamarkaðs.“
– En nú komu Kanadamenn inn á Evr-
ópumarkað vegna þess að Bandaríkjamark-
aður brást þeim …
„Já, já, þeir sitja náttúrlega uppi með það
eins og við að dollarinn er svo veikur.“
Markaðurinn í Kína hruninn
– Hver er lausnin?
„Ég veit ekkert hver hún er. Auðvitað fara
einhverjir á hausinn, það er alveg ljóst,“ svar-
ar Gestur ákveðið. Hann segir að á næstu
misserum muni verksmiðjunum fækka eins og
raunin sé beggja vegna Atlantshafs. „En við
hjá Samherja höfum sagt að það sé bara ekki
nóg. Ef það er einhver ljósglæta er hún sú að
það er til nóg af rækju í sjónum.“
En það er sjaldan ein bára stök. Að sögn
Gests hefur markaður fyrir suðurækju hrunið
í Kína síðustu mánuði og það sé mjög alvarlegt
mál.
„Útgerðin hélt sér að hluta uppi með því að
framleiða suðurækju fyrir Kína og hráa rækju
fyrir Japan. Sumir segja að það sé vegna þess
að Kínverjar fari ekki út úr húsi um þessar
mundir [vegna lungnabólgufaraldursins,
innsk. blm.] en ég veit ekki hvort það er ástæð-
an. En allavega segja sölumenn okkar að það
seljist ekkert í Kína,“ segir hann. Jap-
ansmarkaður er mun veikari en hann var
vegna efnahagsástandsins þar í landi og verð á
Japansrækju hefur hrunið meira en á annarri
rækju, að sögn Gests. Fyrir rúm-
um tíu árum hafi fengist um 3.000 jen fyrir
kílóið af rækju en í dag fáist e.t.v. 600 jen.
Þetta sé lúxusmatur og Japanir borði ekki eins
mikið úti og þeir hafi gert, auk þess sem aukin
veiði hafi að sjálfsögðu áhrif á framboðið.
„Það er þetta hrun á skelrækjumarkaðnum í
Kína sem á eftir að hitta útgerðina illa fyrir.
Hafi iðnaðarrækjan verið léleg þá gat útgerðin
haldið sér að hluta til á floti með henni – en ég
veit ekki hvar það endar.“
En sjá megi af þeim erlendu skipum sem
Samherji kaupi rækju af, bæði í Kanada og
Noregi, að hráefnisverðið sé að hrynja, sem
þýði aðeins að skipin séu rekin með tapi. „Við
vorum bjartsýnir,“ bætir hann við, „en við höf-
um lifað á háu gengi hérna síðustu tvö ár.“
Gestur segir að sér finnist athyglisvert að
undanfarin tvö ár hafi mikið verið talað um
kreppu í íslensku samfélagi en á sama tíma
hafi verið bestu ár íslensks sjávarútvegs. Síð-
ustu tvö ár hafi sjávarútvegurinn skilað betri
afkomu en nokkru sinni. En nú þegar herði að
í sjávarútveginum sé talað um að bjart sé
framundan hjá almenningi. „Við höfum aldrei
séð svona hagnaðartölur eins og á síðasta ári í
sjávarútveginum – samt er kreppa í þjóðfélag-
inu,“ segir Gestur eins og til áherslu, „en það
eiga einhverjir eftir að fá sjokk þegar þeir sjá
afkomutölur í sjávarútveginum núna. Það sem
ég er að segja með þessu er að kannski er vægi
sjávarútvegsins orðið miklu minna en það
var.“ Áður fyrr hafi þjóðarbúið sveiflast með
sjávarútveginum en ekki lengur.
„Ég veit að margir eru farnir að strögla í
rækjuiðnaðinum,“ heldur Gestur áfram.
„Þetta er gífurlega fjárfrek grein, það er mikil
fjárbinding í þessu.“ Til dæmis nefnir hann að
tíminn frá því að Samherji kaupi hráefnið og
þar til afurðirnar fáist greiddar geti verið sex
mánuðir og ekki sé einfalt að fjármagna slíkt
um þessar mundir.
Innflutningur hefur aukist
Íslendingar framleiða um þessar mundir 26–
27.000 tonn af rækju á móti 21–22.000 tonnum
áður en engu að síður hefur veiðin dregist
saman.
Þessu hefur verið mætt með innflutningi
hráefnis síðustu tvö árin. Í fyrra nam hann
t.a.m. 42.000 tonnum og framleiðsla Íslendinga
á sama tíma er áætluð rúm 27.000 tonn.
„Stofninn við Ísland er ekki nógu sterkur til
meiri veiði,“ segir Gestur en hann fullyrðir að í
Atlantshafi sé hægt að veiða meira. „Við bæði
Grænland og Kanada er hægt að veiða mun
meira, þar eru mjög sterkir stofnar,“ útskýrir
hann.
Innflutta iðnaðarrækjan kemur að lang-
mestu leyti frá Noregi og af Flæmska
hattinum, og er landað í Kanada,
og lítið eitt frá Grænlandi og
Færeyjum. Um helmingur
kemur frá Noregi en það
sem af er árinu hefur
verið sótt meira í rækju
af Flæmska hattinum
því að vertíðin í Nor-
egi byrjaði aðeins fyr-
ir um mánuði.
„Afurðaverðið hef-
ur lækkað stanslaust
og menn hafa mætt
því með hagræðingu
og meiri hagræðingu
og aukinni framleiðslu.
T.d. erum við búnir að
tvöfalda framleiðsluna
hjá okkur á síðustu
þremur árum,“ heldur
Gestur áfram. Allt sé þetta
gert með fjárfestingum en
nú verði mjög erfitt að sækja
fram þar ef verð hækki ekkert
og gengið verði áfram eins og það
sé.
Sterkur gjaldmiðill vandi
„Eina glætan í þessu er að Kanadamenn eru
að hluta til í sömu vandræðum og við út af
gengi þannig að þeir geta ekki lækkað verðið,“
segir Gestur. „Vægið hefur eitthvað breyst. Þó
að Bandaríkjadollar hafi veikst hefur Kan-
adadollar styrkst það mikið.“ Annað í þessu
segir Gestur vera að vertíðin sé rétt að byrja í
Kanada og að afurðirnar séu ekki komnar á
markað ennþá. Stóru þjóðirnar í rækjunni, Ís-
lendingar, Norðmenn og Kanadamenn, búi við
mjög sterka gjaldmiðla um þessar mundir
þannig að engin þeirra geti undirboðið mark-
aðinn út af gengismun.
Áður fyrr var talað um að Kanadamenn
byðu ekki jafngóða vöru og við en Gestur segir
þá hafa keypt sér þekkingu, m.a. frá Íslandi,
og aukið gæði framleiðslu sinnar þannig að
hún sé núna að flestu leyti samkeppnishæf við
þá íslensku.
rðist ríkja í
juiðnaðinum









  


 
   



 !      gna aukinnar sölu Kanadamanna í Evrópu
„ÞETTA er nú bara sáratregt.
Það er hreinlega ekkert að hafa á
allri heimaslóðinni hérna sunnan
við Kolluálinn og ég man varla eft-
ir því að maí, sem venjulega hefur
verið gjöfull, hafi verið svona lé-
legur,“ segir Ríkarð Magnússon,
trillukarl á Tjaldi frá Ólafsvík.
Aflabrögð smábáta frá Ólafsvík
hafa verið með afbrigðum léleg í
maí og eru margir þeirra farnir að
róa frá Skagaströnd, þar sem betur
fiskast. Ríkarð er búinn að stunda
sjóinn áratugum saman og þekkir
því vel til á Breiðafirðinum. En en
hvað veldur þessu tregfiskiríi?
„Það eru ábyggilega einhver
skilyrði í sjónum sem valda þessu.
Hann er fremur hlýr núna og
dökkur svo líklega er það einhver
þörungagróður sem heldur fisk-
inum frá. Það er fiskur í firðinum
og snurvoðarbátarnir hafa verið að
fá fisk, en hann dregst ekki á fær-
in. Maður er að slíta upp þetta 300
til 500 kíló á dag, sem er nátt-
úrlega nánast ekki neitt. Þetta get-
ur því varla annað en skánað,“ seg-
ir Ríkarð Magnússon. Þess má geta
að Ríkarð er faðir Magnúsar
aflaklóar á Drangavík í Vest-
mannaeyjum.
Morgunblaðið/Alfons Finnsson
Ríkarð Magnússon, trillukarl frá Ólafsvík, er ekki ánægður með aflabrögðin
enda fær hann aðeins 300 til 500 kíló á dag.
Hann dregst ekki á færin
FRUMNIÐURSTÖÐUR rann-
sókna og tilrauna á vegum Samskipa
benda til þess að sjóflutningar á
ferskum fiski verði
samkeppnisfærir
við flugfrakt með
tilkomu nýrrar
tækni við geymslu
og flutning vör-
unnar. Þetta mun
auka verðmæti
sjávarafurða frá
Íslandi og styrkja
samkeppnisstöðu
íslensks sjávar-
fangs á erlendum mörkuðum.
Verkefnið, sem unnið er í samvinnu
við Rannsóknarstofnun fiskiðnaðar-
ins og Samherja, snýst um að tryggja
ferskleika og gæði fisks sem fluttur
er í kæligámum, á sama hátt og gert
er við flutninga og geymslu á græn-
meti og kjöti. Hafa tilraunirnar skilað
mjög góðum árangri og benda fyrstu
niðurstöður til þess að ferskleiki fisks
sem þannig er fluttur á markað sé
sambærilegur við gæði fisks sem
fluttur er með öðrum hætti, þrátt fyr-
ir sjóflutning og lengri geymslutíma.
Skila meiri gæðum
Áframhaldandi tilraunir og rann-
sóknir á þessum flutningsmáta fara
fram á næstu vikum og mánuðum.
Jafnframt stendur til að hefja tilraun-
ir með sölu á fiski sem fluttur er út
með þessum hætti og fer fyrsta til-
raunsendingin til kaupenda á Eng-
landi fljótlega af stað. Einnig sýna
niðurstöður frumtilrauna að heild-
stæðara flutnings- og vinnsluferli geti
skilað meiri gæðum og verða áfram-
haldandi tilraunir gerðar í þeim efn-
um.
„Loftskipt umhverfi og hitastýring
eru lykilorð í þessu tilraunaverkefni
Samskipa, Rf. og Samherja,“ segir
Hinrik Bjarnason, deildarstjóri út-
flutningsdeildar Samskipa. „Sýnt hef-
ur verið fram á að með því að skipta
út lofttegundum í kæligámum og
stýra hlutfalli þeirra, samhliða því að
stýra hitastiginu í gámnum, er hægt
að ná auknu geymsluþoli og gæðum á
ferskum matvörum. Þar til nú hefur
lítið verið unnið að rannsóknum á
geymslu og flutningsþoli fisks við
þessar aðstæður.“
Auka útflutningsverðmæti
„Miklar vonir eru bundnar við fram-
hald verkefnisins því reynist frumnið-
urstöðurnar réttar verður ódýrara en
verið hefur að flytja út ferskan fisk á
markað erlendis. Það mun styrkja
samkeppnisstöðu íslenska fisksins á
þessum mörkuðum og auka útflutn-
ingsverðmæti sjávarafurða frá Ís-
landi. Samskip höfðu frumkvæði að
þessu verkefni, hafa fjármagnað það
og fengu Rf. og Samherja til sam-
starfs. Tilraunirnar hafa reynst mjög
kostnaðarsamar og því verður leitað
eftir styrkjum frá opinberum aðilum
við framhald verkefnisins,“ segir
Hinrik Bjarnason.
Sjóflutningar
samkeppnisfærir
við flugfrakt
Tilraunir með flutninga á ferskum fiski
í loftskiptum kæligámum lofa góðu
Hinrik Bjarnason