Morgunblaðið - 26.06.2003, Blaðsíða 4

)  
 (    ( @

2

 +
 (    ( @

2

 ,
 (    ( @

2

 % 
 (    ( @

2

 $/
A A
"5 "
"7: A
"" 
:
" A 
6 
 "
8 "
 :

:6 
 B

 

  

  
  
?  
C
D
ED
2/")*"
'
#

1

3
'
#

1

/
'
#

1

7
7


"6
":
"7
"
"
":
"7
"
"
6
:
7


":
"7
"
"
6
:
7


7
8

8

"8
"
8

4)1")&*"
*&*"#+4)1")&*" 5
67## " 7)1")&"
 B  B  B
 -
. 
/0
2

;  
 :
 DD  
D F
*  9  
#
;
9  6A B 
G ":7
 B :6 B
D
 ( ; HI )1 -

2' 2

;  
" 8 
D  8 ;  ?D;  "6 5 DD

""" B

  A D D
66 B

 

6%&*"

6%&

6%&*"
 
86%&*"
)"5)%

6A
A8
"6A
":
"77
F
:6
F
. 
. ..
. . . 
. ..
. . . 
. ..
. . . 
. ..
. . . 
. ..
. .
TIL er íslenzk þjóðsaga um tvær konur og ýsu og segja máað hún hafi endað illa. Ýsan hefur verið mikið til umræðuað undanförnu og ekki að ástæðulausu. Í ljós hefur komiðað verð á ýsu lækkaði mikið á fiskmörkuðum á vordögum
en sú lækkun skilaði sér ekki inn í fiskbúðirnar. Skýringar á því
voru í mörgum tilfellum einkennilegar en einlægastir voru fisksal-
arnir þegar þeir viðurkenndu að með því að lækka ekki verðið
væru þeir að bæta sér upp „mögru árin“. Verð á mörkuðum hefði
verið svo hátt lengi að þeir hefðu lítið sem ekkert haft út úr fisk-
sölunni.
Það er sjálfsagður hlutur að tengsl séu á milli hráefnisverðs og
afurðaverðs. Sé framboð á tiltekinni fisktegund minna en eftir-
spurnin hlýtur verðið að hækka. Sé það á hinn veginn að fram-
boðið sé meira en eftirspurnin lækkar verðið. Þannig eru lögmál
markaðsins og þannig kemur dæmið út þessa dagana hvað ufsann
varðar. Ufsamarkaðirnir eru yfirfullir og eftirspurn er lítil sem
engin. Verðið fellur á fiskmörkuð-
unum. Sama var í raun um ýsuna að
segja að því undanskildu að alltaf er
ákveðin spurn eftir stórri línuýsu til
útflutnings í flugi. Sá útflutningur
hefur haldið verðinu á þessari ýsu
uppi. Það þarf hins vegar ekki að
þýða að ýsuverð þurfi að vera hátt í fiskbúðum. Það er reyndar
alltaf smekksatriði hvernig ýsu fólk vill. Fæstir vilja þó graðýsuna
svokölluðu sem fer í flugið, nema í fiskbollur. Almennt séð er
smærri ýsan, um eitt og hálft kíló, bezti matfiskurinn og hana er
hægt að bjóða á mun lægra verði í fiskbúðum en þá stærri, neyt-
endum til hagsbóta. Hún kostar mun minna á fiskmörkuðunum.
Leggi fisksalar sig ekki fram um að ástunda ódýr aðföng verður
soðningin einfaldlega of dýr og fólk etur hænur og svín og niður-
greitt lambakjöt í staðinn. Það er athyglisvert í þessu sambandi á
hve lágu verði fisksalar telja sig geta boðið ýsuna í útboðum fyrir
skóla, mötuneyti og stórmarkaði. Í slíkum tilfellum er ekki verið
að tala um kílóverð á roð- og beinlausri ýsu á tæpar þúsund krón-
ur. Þar er talað um 600 krónur eða jafnvel lægra. Hvernig stend-
ur á því? Er verið að bjóða skólabörnum eitthvert rusl? Þvert á
móti, slíkt gengur ekki upp. Þetta sýnir einfaldlega að það er
hægt að bjóða fyrsta flokks ýsu á viðunandi verði, verði sem hvet-
ur til fiskneyzlu. Mikil hollusta fylgir fiskneyzlu. Rannsóknir sýna
að fjölómettuðu fitusýrurnar í fiski eru mjög mikilvægar fyrir fólk
á öllum aldri og því hefur verið haldið fram með gildum rökum að
fiskneyzla auki gáfur. Það er því mikilvægt að þannig sé staðið að
fisksölunni að hún auki neyzluna frekar en að draga úr henni. Það
hlýtur að vera allra hagur.
BRYGGJUSPJALL Hjörtur Gíslason
Ýsa var það heillin
Það er vel hægt að
bjóða fyrsta flokks
ýsu á viðunandi
verði út úr búð
hjgi@mbl.is
MIKLIR erfiðleikar steðja að
rækjuiðnaðinum á Íslandi. Verð-
lækkanir hafa komið afar illa við út-
gerð og vinnslu. Þegar kemur að því
að greina vandann eru menn þó ekki
á eitt sáttir.
„Vandamálið liggur fyrst og
fremst í afurðaverðslækkunum,“
segir Stefán Guðmundsson, fjár-
málastjóri Ljósavíkur hf. í Þorláks-
höfn, sem gerir út rækjutogara og
rekur rækjuvinnsluna Póla á Siglu-
firði. „Það er grunnvandamálið.
Framleiðendur hafa haldið sér á floti
á síðasta ári með tiltölulega veikri
krónu en vandamálið var engu síður
til staðar, þ.e. lækkandi verð í er-
lendri mynt. En þegar krónan fer að
styrkjast verður það miklu sýni-
legra. Þegar krónan var sem veikust
á árunum 2001 og 2002 hækkaði
skilaverð en þegar hún fór að styrkj-
ast aftur fór skilaverðið niður úr öllu
valdi. Það er náttúrlega spurning
hvort ekki sé þörf á einhverjum
stjórnvaldsaðgerðum til þess að
hjálpa einmitt svona grein sem hefur
átt undir högg að sækja um langt
skeið.“
Margþætt vandamál
„Gengisfelling er náttúrlega lausn
sem menn nota bara ekki í dag, það
er bara skammtímalausn,“ segir
Stefán. „Við sjáum að það er flökt í
öllum myntum. Það er ekki bara ís-
lenska krónan sem flöktir.“
Stefán talar um að málið sé flókið
og margþætt. „Það sem skiptir máli
er afurðaverðið sjálft í ákveðinni
mynt og hvort sú mynt sé sterk eða
veik, svo er það skilaverðið sem er
háð því hvort íslenska krónan er veik
eða sterk.“
– Hvert er aðalvandamálið?
„Verðið er númer eitt, tvö og þrjú.
Samkeppni á markaðnum er náttúr-
lega það sem skapar það. Í dag er
markaðurinn í Bretlandi kaupenda-
markaður, það eru kaupendur sem
ráða ferðinni en samt erum við leið-
andi á markaðnum þannig að við
hljótum að vera verðstýrandi, ég trúi
ekki öðru.“
– Er launakostnaður afgerandi
þáttur í rekstrinum?
„Hann er um 12-14% í framleiðsl-
unni en hráefniskostnaður er lang-
stærstur, um 60%, en er mun hærra
hlutfall við núverandi aðstæður.“
Meira framboð á sumrin
Stefán segir að útgerðirnar geti ekki
gert út á mikið lægra verð til þeirra.
„Það er að skapast ákveðin aðstaða
núna hjá kaupendum, þeir geta
keypt hráefnið tiltölulega ódýrt, hrá-
efnið er á um 90 krónur en það er
ekki langt síðan það var 110 krónur
kílóið. Það er alltaf meira framboð
þegar kemur fram á sumarið bæði
erlendis frá og eins héðan innan-
lands.“ Stefán segir að núna bíði
menn fyrst fyrst og fremst eftir að
verðið hækki á Bretlandsmarkaði, að
hann verði meiri sölumarkaður. „Það
má aftur á móti ekki gleyma því, að
það hefur verið unnið mikið í hag-
ræðingu í atvinnugreininni til að
mæta sílækkandi afurðaverði.“
Stefán segir að meira þurfi að líta
til framtíðar og huga meira að
vöruþróun. „Menn mega ekki
gleyma sér. Þegar þeir eru búnir að
selja staðlaðar einingar í mörg ár á
sama tíma og aðrir eru að búa til nýj-
ar framleiðsluvörur, sem seljast æ
meir og taka meira og meira hillu-
pláss, hlýtur að vera að menn hafi
sofnað á verðinum.“
Vöruþróun kostar peninga
„Fyrst verða menn að ákveða að
setja peninga í vöruþróun áður en
þeir fara að tala um að það þurfi að
þróa vöru,“ segir Magni Þór Geirs-
son, framkvæmdastjóri Icelandic
UK, dótturfyrirtækis Sölumiðstöðv-
arinnar í Bretlandi. Hann segir að há
kostnaðarvitund sé einkennandi fyr-
ir rækjuiðnaðinn og menn skeri sér-
staklega við nögl sölukostnað og
þ.a.l. sé enginn afgangur til þess að
leggja fé í vöruþróun.
„Ég hef ekki trú á samvinnu eins
og t.d. Norðurlandanna í vöruþróun
eða markaðssetningu. Menn verða
að vinna á fyrirtækjagrunni. Sam-
vinnan var reynd í Þýskalandi á sín-
um tíma og skilaði því miður ekki
miklum árangri.“
Þegar hver hugsar um sig
Magni Þór var spurður hvort ekki
væri eðlilegt að Íslendingar réðu
verðþróun í Bretlandi þar sem þeir
væru með ráðandi markaðsstöðu.
„Nei, það er mjög erfitt, sérstak-
lega þegar aukningin hefur aðallega
verið frá Íslandi og samstaðan er
engin um að selja. Þegar hver hugsar
um sig er ákaflega erfitt að stjórna
verðinu.“ Magni Þór segir að það hafi
verið einkenni á rækjusölumálum Ís-
lendinga að hver framleiðandi sé
jafnvel með tvo til þrjá aðila til þess
að selja fyrir sig og það byggist á því
hver geri hlutina á ódýrastan hátt.
„Við seljum meira en rækju, við
seljum þorsk og ýsu og fleira og þessi
hugsunarháttur þekkist ekki þar.
Þar er meira hugsað til lengri tíma,
en í rækjunni er því ekki að heilsa.
Sem betur fer erum við með fram-
leiðendur sem hugsa til lengri tíma,
en við mætum alls konar tilboðum
frá Íslandi sem hvetja ekki til lang-
tímaáætlana um sölu- og markaðs-
mál.“
Magni Þór segir að því miður sé
það þannig að ef menn séu með
birgðir eða sjái fram á aukna fram-
leiðslu séu þeir til í allt ef það gefi
einhverja smáframlegð.
Verðlækkanir erlendis vandamál
%; 
D, 

& )HD 
& " .D

"556 /J
HD ;; 
D, @)
& 
"8 ". /HD     H
D
   ;,D D&

J F D
  D
  
"556 "555  "  
"A
":
"8
"7
" 
"
3 '40
5
6 $
78%9:
;<<=
"56:K"
> 
$> D@

HAFRANNSÓKNASKIPIÐ
Bjarni Sæmundsson er komið til
heimahafnar, Reykjavíkur, eftir
gagngerar endurbætur hjá Slipp-
stöðinni á Akureyri. Kostnaður nam
um 200 milljónum króna. Gert er ráð
fyrir að skipið þjóni hlutverki sínu
sem rannsóknarskip næstu tíu til
fimmtán árin.
Undanfarna mánuði hafa staðið
yfir í Slippstöðinni á Akureyri gagn-
gerar endurbætur á rannsóknar-
skipinu Bjarna Sæmundssyni. Skip-
ið, sem var byggt í Bremerhaven í
Þýskalandi árið 1970, var afhent í
desember sama ár og fór í sinn
fyrsta rannsóknarleiðangur í janúar
1971. Það er 56 m langt og 10,6 m
breitt og dýpt að efra þilfari er 7,0 m.
Í skipinu eru þrjár nýjar Deutz-vél-
ar, 550 kw hver. Ganghraði ef keyrt
er á öllum vélum er um 14 sjómílur.
Á skipinu er 13 manna áhöfn og auk
þess er pláss fyrir 13 vísinda- og að-
stoðarmenn.
Kostnaður um 200 milljónir
Árið 2001 var ákveðið að gera endur-
bætur á skipinu þannig að það mundi
þjóna næstu tíu til fimmtán árin
ásamt nýjum Árna Friðrikssyni og
Dröfninni enda var gert ráð fyrir
verulega auknu úthaldi skipanna
skv. áætlun um eflingu haf- og fiski-
rannsókna sem tók gildi árið 2002.
Sjávarútvegsráðherra tók málið upp
á sína arma og fékk stuðning Alþing-
is með sérstökum fjárveitingum, alls
um 170 milljónir króna, og að auki
var ákveðið að söluandvirði Árna
Friðrikssonar gamla rynni til endur-
bótanna.
Meðal þess sem gert var um borð í
Bjarna voru gagngerar endurbætur
í vélarrúmi þar sem var m.a. skipt
um þrjár ljósavélar. Þá voru vinnu-
aðstaða og tækjabúnaður í brú end-
urnýjuð, einnig rannsóknarstofa og
fiskmóttaka. Nýjar hjálparvindur
voru og settar niður. Að auki voru
aðbúnaður og vinnuaðstaða í eldhúsi
og sameiginlegar vistarverur skip-
verja og leiðangursmanna lagfærð-
ar.
Mjög ánægðir með unnið verk
„Við komum norður 30. janúar,“ seg-
ir Ingi Lárusson, skipstjóri á Bjarna
Sæmundssyni. „Verkið var vel unn-
ið, tímasetningar stóðust og við er-
um ánægðir með gæðin á því sem við
vorum að kaupa. Þeir hafa lagt sig
fram við að stunda góð vinnubrögð
fyrir norðan. Við sem að þessu kom-
um teljum að ríkið hafi fengið mikið
fyrir peninginn.“
Ingi er ekki minna ánægður með
skipið sjálft. „Skipið var vel byggt í
upphafi og er í rauninni sannkallaður
dýrgripur. Það var mikið happaspor
að koma þessari klössun í fram-
kvæmd.“
Að sögn skipstjórans hefur Bjarni
Sæmundsson verið meira í umhverf-
isrannsóknum og ýmsum sjórann-
sóknum en Árni Friðriksson var
byggður sem öflugt togveiðiskip.
Bjarni Sæmundsson hélt úr höfn á
mánudag, til síldar- og kolmunna-
mælinga austanlands.
Gagngerum endurbótum á
Bjarna Sæmundssyni lokið
Morgunblaðið/Sverrir
Ingi Lárusson, skipstjóri á Bjarna Sæmundssyni, í brúnni.
Hafrannsóknarskipið Bjarni Sæmundsson í Reykjavíkurhöfn nýkomið frá
Akureyri eftir umfangsmiklar endurbætur hjá Slippstöðinni ehf.