Morgunblaðið - 31.08.2003, Blaðsíða 3

Foreldrafélag
Menntaskólans
í Reykjavík
Á síðustu árum hefur framhaldsskólinn verið
að breytast mikið, ekki síst með tilkomu
nýrrar aðalnámskrár. Foreldrafélag var
stofnað við Menntaskólann í Reykjavík
haustið 2001, en eftir því sem ég best veit
er þetta fyrsta foreldrafélagið sem er stofn-
að við framhaldsskóla í Reykjavík. Við höf-
um lagt áherslu á að efla samstarf forráða-
manna og starfsmanna skólans. Liður í því
er að bjóða forráðamönnum nýnema í sept-
ember á kynningarfund þar sem skólastarf
er kynnt. Skólayfirvöld hafa átt mjög gott
samstarf við stjórn foreldrafélagsins. Vorið
2002 stóð stjórn foreldrafélagsins og stjórn-
ir nemendafélaganna fyrir borgarafundi í
Ráðhúsi Reykjavíkur um húsnæðisvanda
skólans. Það er ekkert launungarmál að
þröngur húsakostur skólans hefur valdið
okkur erfiðleikum. Stuðningur foreldrasam-
takanna er ómetanlegur við að þrýsta á
stjórnvöld til að bæta aðstöðu nemenda til
náms við skólann. Það er skólanum mikill
styrkur að geta leitað til foreldrasamtak-
anna eftir stuðningi og samstarfi.
Yngvi Pétursson,
rektor Menntaskólans í Reykjavík.
Hvað lá að baki þeirri ákvörðun
menntamálaráðuneytisins að styðja
starfsemi Heimilis og skóla með
fjárstyrk?
Menntamálaráðuneytið greiðir Heimili og
skóla árlega samningsbundna upphæð til
ákveðinna verkefna. Meginástæða þess
að ráðuneytið leggur samtökunum lið
með beinu fjárframlagi er sú að í aðal-
námskrá er lögð áhersla á öflugt samstarf
heimila og skóla, þ.e. menntun og velferð
nemenda er sameiginlegt verkefni heimila
og skóla og samstarfið þarf að byggjast á
gagnkvæmri virðingu, gagnkvæmu
trausti, samábyrgð og gagnkvæmri upp-
lýsingamiðlun. Einnig að auðvelda sam-
tökunum að veita foreldrum barna í leik-
skólum, grunnskólum og framhaldsskól-
um leiðbeiningar og ráðgjöf í málum sem
tengjast lögum, reglugerðum og aðal-
námskrám og aðstoða foreldra við að rata
um skólakerfið á sem bestan hátt með hag
barna að leiðarljósi.
Í hverju er þjónustan fólgin?
Í samningnum er sérstök áhersla lögð á
símaþjónustu fyrir foreldra á öllum skólastig-
um. Einnig eru ákvæði um stuðning við út-
gáfustarfsemi Heimilis og skóla á leiðbein-
andi ritum fyrir foreldra um ýmsa þætti
skólahalds, eftir nánara samkomulagi í
hverju tilviki, svo og uppbyggingu á heima-
síðu fyrir foreldra. Loks er áhersla á þjónustu
við foreldraráð í grunnskólum til að þau geti
betur sinnt lögbundnum skyldum sínum og
eflingu foreldrastarfs í framhaldsskólum.
Hvernig hefur samstarfið gengið?
Ég tel að samstarfið við Heimili og skóla
hafi gengið mjög vel og að margir foreldrar
hafi fengið úrlausn með því að hafa sam-
band við samtökin. Einnig hafa samtökin
verið dugleg að gefa út fræðsluefni fyrir
foreldra og starf foreldraráða í grunnskól-
um stendur traustum fótum. Það virðist
hins vegar vera þörf fyrir að gefa út meira
efni fyrir foreldra og byggja upp gagnasafn
á heimasíðu samtakanna og finna leiðir til
að efla foreldrasamstarf í framhaldsskólum.
Hvernig geta foreldrar best haft áhrif
á skólaumhverfið og starfshætti
skólanna?
Með því í fyrsta lagi að vera í mjög góðum
tengslum við skólann varðandi skólagöngu
eigin barna og kynna sér rækilega skóla-
námskrána og koma á framfæri ábending-
um um umbætur í tengslum við nám eigin
barna. Einnig er mikilvægt að foreldrar í
einstökum bekkjum ásamt kennurum og
nemendum hafi gott samstarf
innbyrðis og leggi sitt af mörkum
sameiginlega til að skólabragur-
inn verði sem bestur. Virk þátt-
taka og áhugi á skólastarfinu
með hag barnsins að leiðarljósi
skilar bestum árangri.
Hvernig hefur samstarf
skóla og heimila þróast og
hvert stefnir það að þínu
mati?
Ég hef fylgst með samstarfi
heimila og skóla hér á landi í all-
mörg ár, bæði í starfi mínu í
ráðuneytinu og einnig sem for-
eldri þriggja barna sem nú eru á
aldrinum 10-21 árs. Ég get full-
yrt að á síðustu árum hefur átt
sér stað mjög jákvæð þróun,
m.a. með tilkomu Heimilis og skóla og
annarra svæðasamtaka foreldraráða og
-félaga. Foreldrar eru að mínu viti almennt
mjög áhugasamir um þátttöku í námi eigin
barna og í foreldrastarfi innan bekkjar
barnsins og æ fleiri láta sig einnig varða
skólastarfið í heild og almenna skólastefnu.
Þar hafði tilkoma foreldraráða í grunnskól-
um umtalsverð áhrif. Ég sé fyrir mér æ
virkari tengsl heimila og skóla, t.d. með
notkun tölvu- og upplýsingatækninnar og
einnig með aukinni beinni þátttöku foreldra
í verkefnum skólans, t.d. sem sjálfboðalið-
ar og stuðningsaðilar. Einnig sé ég fyrir
mér að foreldrar vilji koma með ákveðnari
hætti að stjórn skólanna og ákvarðanatöku
og hafa aukið val um skóla fyrir börnin sín.
Slíkt er ekki óeðlileg krafa í nútíma lýðræð-
issamfélagi.
Samstarfssamningur við
menntamálaráðuneyti
Guðni Olgeirsson, deildarstjóri grunn-
og leikskóladeildar menntamálaráðuneytis.
Margir foreldrar kannast við að hafa haft efasemdir um
mikilvægi þess að taka þátt í störfum foreldrafélaga eða
foreldraráða. Fyrir foreldrum er tilgangur og markmið slíks
félagsskapar alls óskýr, og kannski ekki að ósekju. Heimili
og skóli lítur svo á að áhugi foreldra skipti sköpum um
velgengni barna í skóla. Jafningjafræðsla í foreldrahópum
er árangursrík og samráð og samstaða foreldra eru þung
lóð á vogaskálar í átt að aukinni samvinnu heimila og
skóla. Með þetta að leiðarljósi hafa samtökin beitt sér öt-
ullega fyrir stofnun foreldrafélaga við alla leik-, grunn- og
framhaldsskóla. Sömuleiðis hafa samtökin lengi unnið að
eflingu foreldraráða í grunnskólum.
Í grunnskólalögum segir að heimilt sé að starfrækja
foreldrafélög við grunnskóla. Í dag eru foreldrafélög starf-
andi við nær alla grunnskóla á landinu og foreldrafélögum
í leikskólum og framhaldsskólum hefur fjölgað mikið
síðustu ár. Foreldrafélög hafa það að markmiði að veita
skólum lið svo aðstæður til náms og félagslegra starfa
verði samkvæmt kröfum hvers tíma, styðja skólastarfið og
efla tengsl heimila og skóla. Í flestum skólum eru einnig
starfandi bekkjarfulltrúar sem er ætlað að efla bekkj-
aranda og stuðla að auknu samstarfi foreldra, kennara og
nemenda innan hvers bekkjar. Bekkjarfulltrúar víða um
land hafa einnig reynst Heimili og skóla ómetanlegur
stuðningur við að kynna Foreldrasamninginn og leggja
hann fyrir foreldra.
Samkvæmt 16. grein grunnskólalaganna skal foreldra-
ráð starfa við hvern skóla og er skólastjóri ábyrgur fyrir
stofnun þess. Í greininni segir einnig til um hlutverk for-
eldraráðanna. Þar segir „foreldraráð fjallar um og gefur
umsögn til skólans og skólanefndar um skólanámskrá og
aðrar áætlanir sem varða skólahaldið, fylgist með að
áætlanir séu kynntar foreldrum, svo og með framkvæmd
þeirra.“ Lögbinding foreldraráða var mjög mikilvægt skref
í átt að aukinni og virkri þátttöku foreldra innan skólasam-
félagsins og veitti foreldrum aukin tækifæri til að koma
sjónarmiðum sínum á framfæri. Rétt eins og foreldrum
ber að annast uppeldi og sjá fyrir andlegum og líkamleg-
um þörfum barna sinna, bera þeir ábyrgð á menntun
þeirra. Hlutverk skólans er hins vegar fyrst og fremst að
búa börnin undir líf og starf í þjóðfélagi sem er í stöðugri
þróun. Hlutverkaskipanin verður að vera skýr og það er
mikilvægt að allir aðilar skólasamfélagsins líti á sig sem
samherja með sameiginleg markmið og hagsmuni að
leiðarljósi - velferð barnanna.
Heimili og skóli hafa ávallt lagt ríka áherslu á það við
foreldraráð að þau setji sér starfsreglur og móti ákveðna
stefnu til að vinna eftir. Mikilvægt er að markmið slíkrar
stefnu sé að stuðla að jákvæðri samvinnu við skólastjórn-
endur, jafnframt því að veita þeim aðhald við uppbygg-
ingu skólastarfsins. Jákvæðni í garð skólans er forsenda
þess að foreldraráðin geti verið skólastjórnendum bakhjarl
við úrlausn erfiðra mála og við að koma málefnum skólans
á framfæri.
Starfsemi og virkni foreldrafélaga og foreldraráða er
vissulega mjög mismunandi á milli skóla því starfið
mótast af þeim aðilum sem koma að því á hverjum tíma.
Með því að leggja sitt af mörkum á þessum vettvangi
geta foreldrar axlað aukna ábyrgð á velferð og náms-
árangri barna sinna og velgengni skólans.
Foreldrafélög og foreldraráð
- er einhver munur þar á?
„Það þarf enginn
nema ég að...“, „ég er
sá eini sem má ekki...“,
„það leyfa þetta
allir aðrir ...“
Þekkir einhver þessar setningar? Já, sennilega. Ég held að
flest okkar sem eru foreldrar hafi fengið að heyra þær eða álíka
setningar, ekki bara einu sinni heldur oft. Í of mörgum tilfellum
förum við að trúa því að við séum í alvöru öðruvísi en allir aðr-
ir, gamaldags og úrelt með reglur og skoðanir sem löngu eru
fallnar í gleymskunnar dá hjá öllum nútíma foreldrum. En svo
merkilega vill til að þegar okkur foreldrum gefst tækifæri eða
er skapaður grundvöllur til að ræða þessar „úreltu“ reglur okk-
ar, þá komumst við að því að við erum alls ekki ein á báti því
mikill meirihluti annarra foreldra er líka á sama bátnum.
Það er reynsla mín af Foreldrasamningnum að mikilvægi
hans felist fyrst og fremst í því að skapa grundvöll til umræðna
um málefni sem margir eiga erfitt með að hafa frumkvæði að.
Opin og heiðarleg umræða og samskipti okkar sem foreldra,
þar sem við getum, á jafnréttisgrunni, sammælst um leiðir eða
aðgerðir sem henta aðstæðum hverju sinni, er gríðarlega já-
kvætt afl sem við ein getum virkjað og beitt.
Sesselja Sigurðardóttir,
foreldri í Oddeyrarskóla, Akureyri.
Útgefandi: Heimili og skóli - Landssamtök foreldra
Ábyrgðarmaður: Jónína Bjartmarz
Ritstjóri: Sigurþór Gunnlaugsson
Uppsetning og prentun: Morgunblaðið