Morgunblaðið - 06.11.2003, Blaðsíða 4



#
#$#
%
 

#
#$ %



#
#$ %
  

#
#$ %
 &&'(
&)'*
+,('&
-'&
*,'.
+,.'+
/',
+('*
-0',
/',
+*'0
)0'+



 !
!









 





1
"2
32



4
 
  4
 
  
4
 
  &)/
&*/
&&/
&//
+-/
+)/
+*/
+&/
+//
+)/
+*/
+&/
+//
-/
)/
*/
&/
/
+)/
+*/
+&/
+//
-/
)/
*/
&/
/
*//
0(/
0//
&(/
&//
+(/
+//
(/
/
(% )  *  $%+(% )  ,% %-*'$%$%  '% )
#5

#5

#5


 


!
 
 
 


!
 

 


!
 
 
 


!
 
 
 


!
 

 
%++/'(
22
 2


 
0#46#
 
&&-
#5

' +.0

#5


+.(
#5

2 #

78

   !
%&0*'/ 2


9 **#
#2&+.'0
2 .(
#5



*'*2 ,+
#5

  
*
 *  *
 
.%

 00&
&/-
+*0
&*,
+-.
+*0
:
+.(
:
SKYNSAMLEG og sjálfbær nýting lifandi auðlinda er jafn-sjálfsögð í huga Íslendinga og kaþólskan er páfanum. Enþað eru síður en svo allir á sama máli. Út í hinum stóraheimi eru milljónir manna sem eru mjög andsnúnir hvers
kyns nýtingu auðlindanna og starfrækt eru fjölmörg samtök sem
hafa það beinlínis að markmiði að berjast gegn þeim sem hafa lifi-
brauð sitt af auðlindum náttúrunnar, samtök sem starfa í skjóli
umhverfis- og náttúruverndar, svífast oft á tíðum einskis í baráttu
sinni sem byggist alltof oft á mjög vafasömum og ómálefnalegum
grunni. Við Íslendingar höfum fengið smjörþefinn af starfsemi
slíkra samtaka í gegnum tíðina án þess þó að hljóta verulegan
skaða af. Slík dæmi eru þó sannarlega fyrir hendi. Skemmst er að
minnast þess þegar Grænfriðungar
skáru upp herör gegn selveiðum og
notkun selveiða fyrir ekki svo mörg-
um árum. Sú þrautskipulagða áróð-
ursherferð tókst svo vel að hún
kippti stoðunum undan lífi fólks í
fjölmörgum byggðum í Grænlandi
og Kanada, þar sem sjálfbærar sel-
veiðar voru það eina sem gaf eitthvað í aðra hönd. Mörgum árum
síðar komu Grænfriðungar og báðust afsökunar, sögðust ekki
hafa gert sér grein fyrir afleiðingunum. Það var bara of seint.
Skaðinn var skeður.
En umhverfisverndarsamtök eru þó ekki öll undir sömu sök
seld. Eiður Guðnason sendiherra flutti afar athyglivert erindi um
ógn frá öfgasinnuðum umhverfissamtökum á aðalfundi Lands-
sambands íslenskra útvegsmanna á dögunum. Þess ber að geta að
Eiður talaði á fundinum í eigin nafni en ekki í nafni þess ráðu-
neytis sem hann starfar fyrir. Eiður sagði að flokka mætti öfga-
samtök þrjá flokka. Í fyrsta lagi eru samtök sem stundum beita
sér fyrir nýtingu náttúruauðlinda en eru stundum hlutlaus. Þar
má nefna alþjóðlega náttúruverndarsjóðinn World Wildlife Fund
sem starfar í meira en 100 löndum og telur um 4,7 milljónir stuðn-
ingsmanna. Það er einkum Bandaríkjadeild þessa sjóðs sem
gengið hefur lengst í öfgunum, meðal annars mótmælt hval-
veiðum og lagt fram fé til hvalaskoðunarfyrirtækis á Íslandi, auð-
vitað til að vinna gegn því að við hefjum hvalveiðar að nýju.
Í öðru lagi eru samtök sem telja alla villta dýrastofna í hættu
vegna mannlegra umsvifa. Þar má nefna samtök á borð við Spec-
ies Survival Network, sem eru regnhlífarsamtök ríkra samtaka
sem eru andsnúin nýtingu villtra auðlinda. Samanlagðar tekjur
þessara samtaka eru hvorki meira né minna en 76 milljarðar
króna á ári. Í þennan flokk fellur einnig Greenpeace sem Íslend-
ingar þekkja vel en kannski ekki alltaf af góðu.
Í þriðja lagi má nefna til sögunnar samtök sem Eiður kallar
hryðjuverkasamtök, samtök sem beita beinum skemmdarverkum
í baráttu sinni og hafa meira að segja í sumum tilfellum sprengju-
sérfræðinga á sínum snærum. Í þennan flokk falla t.d. PETA
samtökin, People for the Ethical Treatment of Animals, sem eru á
móti allri notkun og nýtingu dýra af öllu taki. Þau hafa m.a. unnið
sér það til frægðar að hafa beitt sér gegn af hörku gegn mjólk-
urneyslu barna! Einnig má nefna „Íslandsvininn“ Paul Watson og
samtök hans Sea Shepard en varla þarf að rifja upp skemmd-
arverkaferil þeirra samtaka hér á landi. Eiður upplýsti að kaffi-
húsakeðjan Starbucks, sem starfrækt er um allan heim, styrkir
m.a. Sea Shepard. Undirritaður ætlar ekki, frekar en Eiður, að fá
sér kaffisopa hjá Starbucks á næstunni.
Og nú bendir ýmislegt til þess að öfgasamtök ætli að beina
spjótum sínum að nýtingu fiskistofna. Það þarf ekki að fjölyrða
um það hverjar afleiðingarnar gætu orðið fyrir okkur Íslendinga.
Eiður hvatti til að óhróðursherferðum öfgasamtaka yrði mætt af
hörku, með því að segja sannleikann um auðlindanýtinguna, um
fiskveiðistjórnunina og orkuvinnsluna og líka til að styrkja starf-
semi samtaka sem berjast fyrir því að skapa skilning á mikilvægi
þess að nýta lifandi auðlindir náttúrunnar með sjálfbærum hætti.
En það kostar auðvitað peninga, mikla peninga. Eiður er hins-
vegar ekki í vafa um að til þess arna eigi að verja umtalsverðum
upphæðum. Hann sló því fram að verja ætti 250 milljónum króna
á ári næstu fjögur ári til að kynna hið sjálfbæra íslenska samfélag
og fullyrti að það væri ekki há upphæð miðað við þá miklu hags-
muni sem í húfi eru. Það gæti reynst miklu dýrara að gera ekki
neitt.
Það er full ástæða til að taka varnaðarorðum Eiðs Guðnasonar
grafalvarlega. Öfgasamtök geta valdið hér verulegum skaða ef
ekkert er að gert. Slík samtök eru í flestum tilfellum mönnuð fólki
sem hefur engin tengsl við náttúruna, fólki sem hefur engan skiln-
ing á viðhorfum þjóða sem eiga allt sitt undir auðlindum náttúr-
unnar og er best trúandi til að varðveita þær og ávaxta fyrir kom-
andi kynslóðir. Það getur aldrei orðið hlutverk þeirra sem búa
víðsfjarri og sjá fiskistofan og sjávarspendýr í rómantísku meng-
unarmistri stórborganna.
BRYGGJUSPJALL Helgi Mar Árnason
Ógn öfganna
Sum samtökin
hafa meira að
segja sprengju-
sérfræðinga á
sínum snærum
hema@mbl.is
KRISTINN Pétursson, fiskverk-
andi á Bakkafirði, segir að offriðun
og svelti kunni að skýra ótímabæran
kynþroska ungþorsks en í togara-
ralli Hafrannsóknastofnunarinnar
sl. vor mældist meira en helmingur
nýliða í þorskstofninum kynþroska.
Kristinn telur að stofnunin hafi með
offriðunarstefnu valdið því að fleiri
hundruð þúsund tonna af þorski hafi
drepist úr hungri og segir óhætt að
auka þorskkvótann nú þegar um að
minnsta kosti 50 þúsund tonn
Í gögnum Hafrannsóknastofnun-
arinnar má sjá ört hækkandi kyn-
þroska smáþorsks á Íslandsmiðum í
mælingum á hrygningartíma. Á ár-
unum 1988–1992 er hlutfall 4 ára
þorsks, svokallaðra nýliða, jafnan
undir 10%. Frá árinu 1992 fram til
ársins 2000 fer hlutfallið allt frá 10%
og upp í 39%. Árin 2001 og 2002 er
41% fjögurra ára þorsks orðið kyn-
þroska. Í togararallinu í mars sl.
hafði hlutfall kynþroska fjögurra ára
þorsks enn hækkað eða í 53%.
Þetta segir Kristinn vera afskap-
lega alvarlega þróun í ljósi þeirrar
staðreyndar að þorskar dragi úr
vexti eftir kynþroska. Það sýni
reynsla úr þorskeldi í Norðfirði og í
Grundarfirði. Ennfremur séu til
dæmi úr fiskeldi, þar sem svelti á
fiski hafi framkallað ótímabæran
kynþroska. „Gögn Hafrannsókna-
stofnunar gefa nú til kynna að offrið-
un smáþorsks kunni að hafa leitt til
fæðuskorts og sá fæðuskortur hafi
framkallað þann ótímabæra kyn-
þroska hjá ungþorski sem nú er
staðreynd samkvæmt gögnum Haf-
rannsóknastofnunar.
Það er afar brýnt að það fari fram
ábyrg umfjöllun um það hvort
„týnd“ 600 þúsund tonn af þorski frá
árunum 2000 og 2001 megi skýra
sem beina afleiðingu af offriðunar-
stefnu Hafrannsóknastofnunar sem
virðist nú líkleg orsök ótímabærs
kynþroska og að öllum líkindum
stórhækkaðrar dánartíðni kyn-
þroska ungþorsks.“
Mistök í veiðiráðgjöf
Kristinn bendir á að í gögnum stofn-
unarinnar komi fram að stærð
þorskstofnsins hafi verið 1.031 þús-
und tonn árið 1999. Samkvæmt áætl-
un hafi stofninn átt að stækka í 1.150
þúsund tonn árið 2002. „En sam-
kvæmt rannsóknum árið 2002 var
stofninn þá aðeins 680 þúsund tonn.
Frávik frá áætlun varð 470 þúsund
tonn í þessu einstaka tilfelli. Þetta al-
varlega frávik tel ég megi rekja til
stórfelldra mistaka við veiðiráðgjöf.
Eina rökrétta skýringin á þessu
fráviki er að dánartíðni kynþroska
ungþorsks hafi stórhækkað. Skýring
Hafrannsóknastofnunar um að of-
mat hafi átt sér stað árið 1999 er að
mínu mati hrein tilraun til fölsunar á
frumgögnum Hafrannsóknastofnun-
ar um rannsóknir á þorski á árinu
1999. Frumgögnum er ekki hægt að
breyta, nema afla nýrra frumgagna,
en það er ekki hægt. Það eru bara til
ein frumgögn ársins 1999. Skilgrein-
ingin „ofmat“ er einungis tölfræðileg
tilgáta, sem styðst ekki við neinar
haldbærar röksemdir. Hækkuð dán-
artíðni kynþroska ungþorsks virðist
mér eina skýringin sem stenst, bæði
stærðfræðilega og rökfræðilega, en
um það fæst engin ábyrg umræða.“
Snúið út úr fyrirspurnum
Kristinn segist hafa talið að endur-
skoðun dr. Andrew Rosenbergs á að-
ferðarfræði Hafrannsóknastofnunar
á árunum 2001 og 2002, hafi átt að
beinast að þessum umdeilda þætti í
aðferðarfræði Hafrannsóknastofn-
unar, þ.e. fallandi kynþroska og
hugsanlegri stórhækkaðri dánar-
tíðni nýkynþroska ungþorsks. „Á
fyrirspurnarþingum, sem sjávarút-
vegsráðherra hélt vegna þessarar
endurskoðunar haustin 2001 og
2002, beittu ráðgjafar Hafrann-
sóknastofnunar og dr. Andrew Ros-
enberg hvað eftir annað ósvífnum út-
úrsnúningum til að komast hjá því að
svara með ábyrgum hætti spurning-
um frá mér um nákvæmlega þessi
tilgreindu grundvallaratriði.“
Kristinn segir að niðurstaða sín af
endurteknum endurskoðunum á
þeim gögnum Hafrannsóknastofn-
unar sé að það þurfi rannsaka og
birta mánaðarlega upplýsingar um
fæðunám hjá ungþorski. Sé smá-
þorskur horaður og lítil fæða, verði
að auka þorskkvóta. Sé mikil fæða og
smáþorskur vel haldinn sé að sama
skapi rökrétt að draga úr veiði. „Nið-
urstaða mín er sem sagt sú að auka
beri þorskvótann nú þegar um 50
þúsund tonn, jafnvel meira, til að
bregðast við frekara falli í kyn-
þroska,“ segir Kristinn.
Offriðun þorsksins
leiðir til fæðuskorts
Kristinn Pétursson segir svelti valda ótímabærum kyn-
þroska og vill auka þorskkvótann um 50 þúsund tonn
(/
*/
0/
&/
+/
+.-( +../ +..( &///

"   #$  %  $   &
'()*+,--*


24
2
;