Morgunblaðið - 11.12.2003, Blaðsíða 4



%
%&%
'
 

%
%& '



%
%& '
  

%
%& '
 
()*(
+,*-
(..*/
)*/
/)*/
(--*-
(*-
(/*.
0)*/
1*+
(0*0
-(*(


 #
#
#
#






%
&  %
'



2
"3
43
(


5
 
  )
5
 
  * 
5
 
  6.1
601
661
611
()1
(.1
(01
(61
(11
(.1
(01
(61
(11
)1
.1
01
61
1
(.1
(01
(61
(11
)1
.1
01
61
1
011
/-1
/11
6-1
611
(-1
(11
-1
1
$$
"$%& 

 '
%7

%7

%7

  #         #         #         #         #      
 
'6.,
33
 3


 
)%%
 
66(
%7

* ()-

%7


6((
%7

3 %

89

   !
'6/- 3


: 0,%
%361+*,
3 (/0
%7



/*+3 )/
%7

 
 ($   ($
  ($ 
) ($ 
$+
6,0
660
(0+
6--
(+6
(6)
/6.
(,6
((-
Einhver sértækasta aðgerð stjórnvalda af öllum sértækumaðgerðum hefur nú verið kynnt í formi frumvarps um línu-ívilnun til dagróðrabáta sem róa með línu, sem beitt er ílandi. Ekki verður betur séð en þetta frumvarp sé klæð-
skerasaumað fyrir tiltölulega fámennan hóp trillukarla á Vest-
fjörðum, því beitning í landi heyrir til undantekninga annars stað-
ar á landinu. Hin margumtalaða línuívilnun kemur því ekki til
góða fyrir dagróðrabáta sem beita um borð, jafnvel þótt línan sé
stokkuð upp í landi.
En hver voru rökin fyrir línuívilnun? Er það rétt munað að hún
hafi átt að treysta atvinnu í sjávarbyggðum landsins? Er það rétt
munað að hún hafi átt að tryggja að betri fiskur bærist að landi?
Hvorugt stenzt í þeim hugmyndum sem fram hafa komið um
framkvæmd línuívilnunar. Útgerð smábáta getur aldrei tryggt
stöðugleika í fiskvinnslu í landi. Íslenzkt veðurfar leyfir það ekki.
Óstöðugleiki í fiskvinnslu í landi leiðir til þess að fólk leitar annað
eftir vinnu og sé ekki hægt að bjóða stöðugleika í afhendingu af-
urða á markaði, leiðir það til þess að viðskiptin geta fallið niður
eða lakara verð fæst fyrir afurðirnar. Sé það markmiðið að
styrkja einstakar sjávarbyggðir með sértækum úthlutunum á
aflaheimildum og stuðla að stöðugleika verður að úthluta afla-
heimildum til þeirra sem geta tryggt stögugt flæði hráefnis til
vinnslunnar í landi. Dæmi um slíkt er nýting kvóta Byggðastofn-
unar á Þingeyri.
Það er staðreynd að fiskur af smábátum er að jafnaði lakari en
af öðrum og stærri fiskiskipum,
sama hvaða veiðarfæri er notað og
þó veiðiferðir séu lengri en einn dag-
ur, allt upp í viku eða jafnvel meira.
Tölur um meðalverð á fiski á fisk-
mörkuðum sýna þetta svart á hvítu
og staðreyndin er einfaldlega sú, að
fái fiskvinnslan fisk af stærri bátum
og skipum tekur hún hann frekar en trillufiskinn vegna gæða og
betri útkomu í vinnslu. Skýringin er einföld; Aðstaða til góðrar
aflameðferðar um borð í smábátum er lakari en í stærri bátunum.
Sé fiskurinn ekki slægður strax og kældur, verður hráefnið lak-
ara. Þetta vita allir. Fiskur, sem veiddur er að morgni og landað
óslægðum og lítt eða ekkert ísuðum að kvöldi, er ekki góður fisk-
ur. Ennfremur má benda á það að fiskur veiddur af smábátum er
yfirleitt tekinn á grynnra vatni, þar sem mun meira er af hring-
ormi í fiski. Það leiðir til enn meiri óhagkvæmni í vinnslunni, en
skapar kannski meiri vinnu!
Staðreyndin er sú, að stærri skipin koma að öllu jöfnu með betri
og verðmætari fisk að landi. Þau geta tryggt stöðugleika í veiðum
og vinnslu, þann stöðugleika að hægt sé að veita fólki fasta at-
vinnu við fiskvinnslu. Útgerð stærri línuskipa er gott dæmi um
þetta. Þau hafa á undanförnum árum stóraukið afla sinn og skilað
megninu af honum til vinnslu í landi. Þetta geta útgerðir ísfisktog-
ara líka gert. Staðreyndin er sú að þær hafa aukið veiðar fyrir
fiskvinnslu í landi verulega síðustu misserin. Til dæmis hefur
Samherji um það bil þrefaldað bolfiskvinnslu í frystihúsi sínu á
Dalvík á síðustu árum. Svipaða sögu má segja af Vísi í Grindavík,
sem nú stendur undir stöðugleika í fiskvinnslu í Grindavík, á Þing-
eyri, á Húsavík og á Djúpavogi með útgerð stórra línubáta sem
beita línuna um borð. Þetta er að tryggja stöðugleika í veiðum og
vinnslu í íslenzkum sjávarbyggðum. Eiga þessir aðilar þá ekki
rétt á ívilnun og jafnvel meiri en hinir?
Því hefur verið haldið fram að útgerð smábáta skapi meiri
vinnu en önnur útgerð. Það skapar ekkert fleiri störf að vinna fisk
af smábátum í landi en af öðrum bátum, nema þá við að orma-
hreinsa fiskinn. Það er einkennilegt að heyra menn tala um að það
sé kostur að þurfa fleira fólk til að gera það sama og aðrir gera
með færra fólki. Er ekki alltaf verið að reyna að draga úr kostnaði
og er ekki erfitt að fá fólk til að vinna í fiski?
Niðurstaðan er tiltölulega einföld. Það er ekkert sem réttlætir
það að smábátaflotanum sé hyglað umfram aðra útgerðarflokka.
Það er ekkert sem réttlætir það að ákveðnum hópi smábáta á
Vestfjörðum sé hyglað umfram aðra hópa smábáta. Smábáta-
menn eiga sér öfluga forystu, sem náð hefur að bæta hag sinna
manna meira en nokkur önnur forysta hagsmunasamtaka á síð-
ustu árum. Smábátaflotinn hefur margfaldað veiðiheimildir sínar
á kostnað annarra án þess að haldbær rök hafi legið þar að baki.
Enn er höggvið í sama knérunn. Því er rétt að spyrja hvort ekki sé
of langt gengið. Hverra úrlausna eiga smábátamenn von á þegar
þeir koma til stjórnvalda og fara fram á það enn einu sinni að ekki
verði farið að lögum og reglum um veiðar dagabáta? Eiga þeir von
á samúð þá? Leiðir þetta ekki bara til sundrungar meðal trillu-
karla, þegar upp verður staðið? Er ekki hætt við að forystumenn
smábátaeigenda hafi gengið of langt nú í baráttu sinni fyrir tak-
markaðan hóp félagsmanna sinna? Er ekki hætt við að hin róm-
antíska mynd sem hefur verið máluð af trillukarlinum sé farin að
fölna og aðdáunin og samúðin með honum farin að minnka? Verða
menn ekki að átta sig á því hvenær skal staðar numið?
BRYGGJUSPJALL Hjörtur Gíslason
Það sértækasta
af öllu sértæku?
Stærri skipin koma
að öllu jöfnu með
betri og verðmæt-
ari fisk að landi
hjgi@mbl.is
YFIR 500 þúsund þorskseiði voru
veidd í Ísafjarðardjúpi í haust og
komið í eldi í fiskeldisstöðinni á
Nauteyri. Þetta er tífalt meira magn
en veitt var á síðasta ári og segir
Þórarinn Ólafsson, sjávarútvegs-
fræðingur hjá Hraðfrystihúsinu-
Gunnvöru, að seiðin dafni vel en þau
verða síðan færð í sjókvíar næsta vor
eða sumar til frekara eldis.
Seiðin eru frá því í klaki sl. vor og
vógu því aðeins um 2-3 grömm þegar
þau voru veidd til áframeldis. Þór-
arinn segir að þrátt fyrir smæðina
séu seiðin ekki viðkvæm og afföll í
veiðum og flutning nær engin, enda
eldisstöðin alveg við veiðisvæðið.
„Afföllin eru fyrst og fremst fyrstu
2-3 mánuðina í eldinu. Í fyrra lentum
við í afföllum sem við röktum til
hungurs, en í ár eru hafa öll seiðin
verið að éta vel, hinsvegar komu
seiðin mjög sýkt inn úr náttúrunni,
allt upp í 30% sýking. Þessi sýking
sást ekki fyrra og tengjum við það
hækkandi hitastigi í sjónum í ár. Dr.
Sigurður Helgason ásamt fleiri sér-
fræðingum á tilraunastöð H.Í. að
Keldum hafa rannsakað þessa sýk-
ingu og hafa þeir aldrei séð hana fyrr
hér við land, en þessi sýking er víst
þekkt í Norðursjónum á ungþorski.
Við erum því nú með um 350 til 400
þúsund villt þorskseiði í stöðinni.“
Þorskseiðin eru að sögn Þórarins
fyrst um sinn fóðruð með þurrfóðri
en fyrstu mánuðina sé fóðrið blandað
hakkaðri loðnu. Seiðin eru síðan alin
á Nauteyri fram á sumar en þá eru
þau flutt til eldis í sjókvíum Hrað-
frystihússins-Gunnvarar, Eskju og
Útgerðarfélags Akureyringa sem
eru helstu eigendur fiskeldisstöðvar-
innar á Nauteyri. Á síðasta ári voru
veidd um 60 þúsund villt þorskseiði
til áframeldis á Nauteyri og segir
Þórarinn að um 25 þúsund seiði hafi
síðan farið í sjókvíar síðastliðið sum-
ar. Þá hafi meðalþyngd þeirra verið
um 160 grömm. Þau hafi dafnað
mjög vel í sjónum og séu nú hátt í
700 gramma þung.
Auk þess segist Þórarinn vera
með um 9 þúsund áframeldisþorska í
kvíum, þorsk sem veiddur var sum-
arið 2002 og verður slátrað á næstum
vikum. „Við erum einnig með um 10
þúsund þorska sem voru veiddir síð-
astliðið sumar og um 6 þúsund fiska
sem ég keypti „á fæti“ af aðilum sem
reka þorskeldi í Skutulsfirði.“
Þórarinn segir að almennt hafi
eldisþorskur komið vel út í vinnslu.
Þó hafi borið á losi í þorski sem verið
hafi stutt í eldinu, hafi vaxið hratt og
vel í 3 til 4 mánuði. „Losið virðist
hinsvegar vera á hröðu undanhaldi
ef fiskurinn fær tíma til að jafna sig á
þessum vexti. Við höfum jafnan verið
með fiskinn í kvíum í 4-5 mánuði áð-
ur en honum er slátrað en þá er með-
alþyngdin yfirleitt 3,5 til 4 kíló. Við
þurfum kannski að vera aðeins þol-
inmóðari og slátra fiskinum eftir ár
þegar þyngdin er 5 til 6 kíló, enda er
fiskurinn þá orðinn verðmætari.“
Seiðaeldið mikilvægt
Þórarinn segir að menn séu þannig
að læra sífellt meira í þessu áfram-
eldi á þorski. Eldið sé samt sem áður
á rannsókna- og þróunarstigi og
verði það næstu árin. „En ef menn
hafa yfir höfuð áhuga á að ná tökum
á þorskeldi tel ég það forgangsverk-
efni að ná tökum á seiðaeldinu, sér-
staklega klakinu. Við erum nú með
um 40 þúsund seiði frá tilraunaeld-
isstöð Hafrannsóknastofnunarinnar
á Stað og erum að gera samanburð-
artilraun á eldi villtra seiða og seiða
úr klaki. Seiðin sem við fengum frá
Stað í haust lofa mjög góðu og ljóst
að þar er verið að vinna gott starf.
Við bindum miklar vonir að þar verði
haldið áfram á sömu braut og lögð
verði rækt við seiðaklakið, ásamt
kynbótum. Að mínu mati verður ekki
hægt að byggja stórfellt þorskeldi í
framtíðinni á villtum seiðum. Ekki
aðeins ríkir ætíð óvissa með það
magn sem hægt er að ná til eldis,
heldur vakna líka spurningar um
áhrif seiðaveiðanna á lífríkið. Ég get
þó ekki ímyndað mér að 500 þúsund
seiði hafi áhrif, hin náttúrulegu afföll
eru hvort sem er gríðarlega mikil á
fyrsta ári seiðanna. En það gæti far-
ið að skipta máli ef margir aðilar
færu að taka árlega jafn mikið eða
meira magn,“ segir Þórarinn
Bjargað frá bráðum dauða
Ólafur Karvel Pálsson, fiskifræðing-
ur á Hafrannsóknastofnuninni, segir
það hafa afar lítil áhrif á vistkerfið þó
veidd séu 500-600 þúsund þorskseiði
á tilteknu svæði. „Mín skoðun er sú
að áhrifin séu hverfandi og varla
mælanleg miðað við núverandi að-
ferðir og þekkingu. Hafa ber í huga
að þriggja ára árgangur þorsks á Ís-
landsmiðum telur um 200 milljónir
fiska. Eins árs árgangur á fyrsta
hausti gæti hinsvegar talið einn
milljarð fiska og raunar enn þá
meira. Þarna er því um að ræða lítið
brot árgangs, jafnvel af því magni
sem kann að vera í Ísafjarðardjúpi.
Það þarf því ekki að valda áhyggjum
þó þessi fjöldi seiða sé tekinn einu
sinni. Verði hinsvegar um meira
magn að ræða árlega til lengri tíma
þyrfti líklega að skoða þessi mál bet-
ur.“
Ólafur segir að afföll þorskseiða á
fyrsta ári séu gríðarlega mikil. Hann
bendir á að gert sé ráð fyrir um 20%
náttúrulegum árlegum afföllum á
fullorðnum fiski og líklega skipti af-
föll seiða mörgum tugum prósenta á
ári, sérstaklega sé talið að afföll á
fyrsta vetri séu mikil. „Það má því
jafnvel halda því fram að með þess-
um veiðum sé verið að bjarga seið-
unum frá bráðum dauða.“
Gráðugur eldisþorskur fóðraður við Nauteyri.
Þorskseiðin dafna vel
Þorskseiðin voru flokkuð þegar þau komu í fiskeldisstöðina á Nauteyri.
Áframeldi á villt-
um þorskseiðum
reynt á Nauteyri í
Ísafjarðardjúpi