Morgunblaðið - 18.12.2003, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 18. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
























































































NVIÐSKIPTI ATHAFNALÍF
Útlán, peningamagn og ójafnvægi aukast og því er haldið fram að
ástandið sé farið að minna á árið 2000. Fjandsamlegar yfirtökur
eru ekki fjandsamlegar hluthöfum heldur stjórnendum.
Eru útlánin ólán en ekki lán og er
fjandskapur betri en vinskapur?
Á
hugi á bréfum í deCODE
hefur aukist mikið ef marka
má þróun veltu með bréfin á
Nasdaq-markaðnum í
Bandaríkjunum þar sem þau
hafa verið skráð síðan í júlí
árið 2000. Frá því í lok sept-
ember í ár hefur veltan á dag
að meðaltali verið rúmlega 700.000 dalir, sem
jafngildir rúmum 50 milljónum króna, en frá
skráningu hefur meðalveltan verið rúmlega
220.000 dalir á dag. Veltan um þessar mundir er
því rúmlega þreföld meðalvelta.
Eins og sjá má á meðfylgjandi línuriti var
gengi deCODE á bilinu 25 til 30 dalir fyrst eftir
skráningu, en þegar leið á haustið 2000 fór það að
lækka hratt og um eða upp úr áramótum fór
gengið undir tíu dali. Gengið hélst nálægt tíu döl-
um árið 2001, en í ársbyrjun 2002 lækkaði það aft-
ur og fór að þessu sinni í um og innan við tvo dali.
Síðastliðið vor tók gengið að silast upp á við á ný
og í september tók það loks rækilega við sér og
fór í fyrsta skipti í meira en ár yfir fimm dali. Um
miðjan nóvember fór gengið yfir níu dali, en hef-
ur gefið nokkuð eftir síðan. Markaðsverð fyrir-
tækisins er nú um 30 milljarðar króna, sem er
svipað og markaðsverð Bakkavarar, en ekki
nema um fjórðungur af markaðsverði Pharmaco,
svo tvö innlend dæmi séu nefnd.
Ýmsar ástæður geta verið fyrir þessum auknu
viðskiptum með bréf deCODE og hækkandi
gengi fyrirtækisins, og hér að neðan verða nefnd-
ar einhverjar af hugsanlegum ástæðum. Eitt af
því sem vekur athygli er að áhugi útlendinga á
fyrirtækinu hefur vaxið umtalsvert að undan-
förnu. Þeir sem til þekkja telja jafnvel að öll við-
bótarveltan stafi af auknum áhuga útlendinga.
Áður hafi veltan að stórum hluta verið vegna við-
skipta Íslendinga, en nú sé svo komið að einungis
um fimmtungur viðskiptanna sé frá Íslendingum
kominn, þó að um þetta sé ekki hægt að fullyrða
nákvæmlega. Áhuga erlendra fjárfesta má meðal
annars merkja af góðri þátttöku þeirra á kynn-
ingu fyrirtækisins og hann má einnig sjá þegar
nýlegir hluthafar eru skoðaðir, en meðal þeirra
eru Price (T.Rowe) Associates, Barclays Bank og
American Express Financial. Allir þessir og fleiri
stofnanafjárfestar og verðbréfasjóðir hafa keypt
hlutabréf í deCODE á síðustu mánuðum. Þessi
aukni áhugi erlendra fjárfesta er ánægjulegur
fyrir fyrirtækið, enda hlýtur tilgangurinn með
skráningunni á erlendan markað meðal annars
að hafa verið að vekja áhuga þeirra á því.
Þrátt fyrir að hlutur Íslendinga hafi minnkað í
viðskiptum með bréf deCODE mun áhugi þeirra
hafa aukist, þó að það hafi ekki skilað sér í jafn
miklum kaupum og hjá erlendu fjárfestunum. Þá
má í þessu sambandi nefna að fyrir hálfum öðrum
mánuði seldi aðstoðarforstjórinn, Hannes
Smárason, rúmlega 240.000 hluti á 7,69 dali hlut-
inn, eða samtals á rúmar 1,8 milljónir dala, sem
jafngildir um 135 milljónum króna miðað við nú-
verandi gengi dalsins. Eign Hannesar í fyrirtæk-
inu eftir söluna eru tæpir 320.000 hlutir.
Þá skiptir máli um viðskipti með bréf deCODE
að fyrirtækið var 24. nóvember síðastliðinn tekið
inn í líftæknivísitölu Nasdaq. Þetta hefur meðal
annars í för með sér að ýmsir sjóðir sem hafa það
að markmiði að fylgja vísitölunni kaupa nú í de-
CODE og þar með aukast viðskiptin með bréfin.
Önnur afleiðing er að gengi fyrirtækisins ætti að
þróast meira í takt við líftæknigeirann í heild,
sem kann að eiga sinn þátt í að gengið hefur
lækkað frá því upp úr miðjum nóvember.
Það sem óneitanlega hefur orðið til að auka
áhugann á bréfum deCODE, bæði innan lands og
utan, hafa verið þær fréttir sem borist hafa frá
fyrirtækinu á þessu ári, en þær hafa verið nokkuð
tíðar og jákvæðar. Hægt er að sjá að stundum í
það minnsta hafa þær haft áhrif á gengi bréfa fyr-
irtækisins, en erfitt er þó að meta hver langtíma-
áhrif fréttanna hafa verið. Á línuritinu hér að of-
an má sjá gengisþróunina og flestar af helstu
fréttum af árangri fyrirtækisins.
Tíðar fréttir af rannsóknum
Nýjasta fréttin sem fyrirtækið sendi frá sér birt-
ist fyrir réttri viku, en þá var greint frá því að tek-
ist hefði að einangra tvö meingen sem tengjast
offitu í rannsóknasamtarfi við alþjóðlega lyfjafyr-
irtækið Merck. Í frétt frá fyrirtækinu var haft
eftir forstjóra þess, Kára Stefánssyni, að fyrir-
tækin væru nú í „ótrúlega sterkri stöðu til að
hefja þróun á nýjum lyfjum gegn offitu“. Þrátt
fyrir þessa jákvæðu frétt er ekki hægt að segja að
gengi bréfa fyrirtækisins hafi tekið teljandi
breytingum, en skýringin kann að vera sú að í lok
september hafði verið tilkynnt um áfanga í þess-
um sömu rannsóknum, og í framhaldi af þeirri til-
kynningu hækkaði gengið töluvert.
Endurvak
Viðskipti með hlutabréf deCODE hafa aukist mikið á síðustu
Tíðar fréttir hafa að undanförnu borist af rannsókn-
arárangri deCODE og uppgjör fyrirtækisins sýna
rekstrarbata. Haraldur Johannessen fjallar um geng-
isþróun deCODE og þrjár meginskýringar hennar.
<1  =%1 2 
>!
? #
@
<
,A
(" 8 " ( <1 <1  =%
4-
43
0-
03
5-
53
-
3
,))) ,))-

 

     

 
 
    
 
    
 
   

   
  !


 
  "#$  % 
 %  &
 %'(  !)
& 


 * +,


    
 

 !  
!
- . %

.

)
!)
& 

 
  
 * 
 
  ! &
   #
  

  

  
0   
 &
1 23  4  
  6 
   - 
     -  **   . &       )  -
 
 ! -) 

 **%

   % 
0  -



'*
    I %#
**!7
J %#
**!7
6**!7
% B,,,
; %#
**!7
I %
**
Í NÝLEGU Tilefni, sérútgáfu greiningar-
deildar Kaupþings Búnaðarbanka, segir að
ýmsar vísbendingar séu komnar fram í hag-
kerfinu um aukna þenslu og ójafnvægi. Grein-
ingardeildin segir að Seðlabankinn þurfi að
grípa mjög fljótt í taumana til að varðveita
stöðugleikann og segir vaxtahækkun virðast
augljósasta kostinn.
Eins og bent er á í Tilefni greiningardeild-
arinnar þá tekur töluverðan tíma fyrir vaxta-
breytingar að hafa áhrif, ef til vill eitt til tvö ár.
Þá er bent á að hærri vextir muni jafnvel auka
við þensluna í fyrstu með því að stuðla að
hærra gengi og auka innflæði erlends fjár-
magns inn í hagkerfið. Síðar muni vextirnir
hins vegar draga úr neyslu og fjárfestingu og
þannig koma í veg fyrir ofhitnun hagkerfisins.
Í umræðum um vaxtahækkun hér á landi
hefur verið bent á að verðbólga sé lítil og kalli
ekki á hærri vexti, en í Tilefninu segir að leið-
andi vísbendingar hafi borist um aukna verð-
bólgu í framtíðinni. Vísbendingarnar hafi vak-
ið litla athygli, en veki þó ugg, sérstaklega
þegar horft sé til þess að verðbólga hafi farið
vaxandi að undanförnu og sé komin upp fyrir
verðbólgumarkmiðið. Jákvætt sé þó að svo
virðist sem eitthvað sé að hægja á gríðarlegri
hækkun húsnæðisverðs, en hækkun þess hafi
haldið verðbólgu uppi síðastliðið ár.
Greiningardeildin hefur augsýnilega
áhyggjur af að vaxtahækkun muni ekki hafa
áhrif nægilega skjótt og veltir upp þeirri
spurningu hvort mögulegt væri að fara aðrar
og jafnvel fljótlegri leiðir til að slá á útlána-
aukningu og aukningu peningamagns.
Nefndar eru tvær leiðir sem deildin telur
ákjósanlegar og báðar snúast þær um að beita
Fjármálaeftirlitinu til að draga úr útlána-
þenslu bankanna. Önnur leiðin væri að Fjár-
málaeftirlitið setti fram kröfu um hærra eig-
infjárhlutfall banka, annað hvort einstakra eða
allra. Gallinn við þá hugmynd væri, að sögn
deildarinnar, að með henni væri ekki gerður
greinarmunur á mismunandi áhættu útlána.
Hin leiðin gerir þennan greinarmun, því hún
snýst um að fjölga áhættuflokkum útlána og
setja strangari reglur um vægi einstakra
áhættuflokka í áhættugrunni bankanna.
Greiningardeildin segir að þessa leið megi
gagnrýna vegna þess að hún geri ráð fyrir að
til sé eitt „rétt“ verð á áhættu og að hægt sé að
meta það annars staðar en á markaði. Á móti
komi að allar reglugerðir um fjármálastofn-
anir þurfi á einn eða annan hátt að styðjast við
þá forsendu og núverandi eftirlit með bönkum
sé opinbert en ráðist ekki á markaði.
Eins og áður segir eru ástæður þess að hug-
myndirnar koma fram þær, að greiningar-
deildin telur hagkerfið nú sýna merki um
aukna þenslu og ójafnvægi. Og deildin gengur
raunar svo langt að segja óþægilega margt nú
minna á ástandið á árinu 2000, það er að segja
sterkt gengi með vaxandi viðskiptahalla sem
haldið sé uppi með erlendri lántöku. Mikill
vöxtur virðist vera í neyslu sem sé fjármögnuð
með lántöku en sterkt gengi virki sem útsala á
innfluttan neysluvarning. Halli á vöruskiptum
virðist óðfluga nálgast hallann árið 2000. Það
sem skilji á milli séu erlendir vextir, sem verið
hafi óvenju lágir. Þess vegna hafi vaxta-
greiðslur til útlanda verið lægri, sem hafi
minnkað viðskiptahallann.
ll PENINGAMÁL ll Haraldur Johannessen
Aðgerðir gegn
útlánaþenslu
Er hægt að beita Fjármálaeftirlitinu í stað Seðlabankans til að draga
úr útlánaþenslu og aukningu peningamagns?
haraldurj@mbl.is
FYRIRTÆKIÐ DaimlerChrysler hefur
verið dregið fyrir dómstóla. Forstjóri þess,
sem kemur frá Daimler-hluta fyrirtækisins,
er sakaður um að hafa beitt blekkingum til að
fá samþykktan samruna fyrirtækjanna á
jafnréttisgrundvelli, en í raun hafi verið um
að ræða yfirtöku Daimler-Benz á Chrysler.
Fyrrum stærsti hluthafi í Chrysler krefst
himinhárra bóta vegna þessarar meintu
blekkingar, en á móti er því annars vegar
haldið fram að þetta sé misskilningur Kerk-
orians og hins vegar að hann hafi í raun grætt
á þessu, því líkur séu á að án samrunans væri
Chrysler nú afar illa statt.
Þetta er út af fyrir sig áhugavert mál, en að
mati The Wall Street Journal er þó fleira í því
en virðist vera í fyrstu. WSJ spyr hvers vegna
málið hafi lent fyrir dómstólum og svarar því
til að það sé vegna þess að fjandsamlegar yf-
irtökur séu nánast liðin tíð í Bandaríkjunum.
Hugtakið „fjandsamleg yfirtaka“ sé raunar
rangnefni, því yfirtökur séu yfirleitt aðeins
fjandsamlegar stjórnendum hins yfirtekna
fyrirtækis, en hluthafarnir geti grætt vel.
WSJ segir að allt frá því á sjöunda áratugn-
um hafi þróun reglna, þróun löggjafar og
dómaþróun verið á þann veg að styrkja stöðu
stjórnenda og gera hluthöfum erfiðara fyrir
að selja til þeirra sem vilja yfirtaka fyrirtæk-
in. Blaðið vitnar til hagfræðingsins Henry
Manne sem það segir að hafi bent á að afleið-
ingin hafi ekki aðeins orðið að fækka fjand-
samlegum yfirtökum heldur líka að flytja til
yfirverðið sem greitt er fyrir að ná stjórn á
fyrirtæki, en um það snúist einmitt dómsmál-
ið gegn DaimlerChrysler nú. Yfirverðið hafi
áður runnið til hluthafa en renni nú til stjórn-
enda svo þeir samþykki samrunann.
Að mati WSJ má færa fyrir því rök að þessi
styrkta staða stjórnenda fyrirtækja hafi ýtt
undir þau hneykslismál fyrirtækja sem dunið
hafa yfir á síðustu misserum. En í stað þess
að bregðast við því með því að auðvelda fjand-
samlegar yfirtökur, hafi komið fram lög sem
styrki stöðu stjórnendanna enn frekar.
„Það að búa til virkan markað fyrir yfirtök-
ur er ekki til þess gert að auðvelda fjárfestum
eða framkvæmdastjórum að efnast hratt.
Þetta er leið til að halda stjórnendum heið-
arlegum og fyrirtækjum samkeppnishæfum.
Og þetta er líka leið til að halda deilum um
góða eða slæma stjórnun frá dómstólum,“
segir í The Wall Street Journal.
ll YFIRTÖKUR ll Haraldur Johannessen
Of lítill fjandskapur
haraldurj@mbl.is
Fjandsamlegum yfirtökum hefur fækkað mikið og það er talið stafa
af sterkari stöðu stjórnenda á kostnað hluthafa