Pressan - 11.01.1990, Page 4

4
Fimmtudagur 11. jan. 1990
litilræði
af Tomma og Jenna
Ungur nam ég þaö aö skilningarvitin væru
fimm: sjón, heyrn, ilman og smekkur.
Af hverju leiðir aö margs er hægt að njóta án
þess aö berja þaö augum í leiðinni.
Hægt er aö njóta blómaanganar, fagurrar
tónlistar og volgrar kerlaugar meö augun lukt
og kvenna hafa margir notiö meö lokuö augu
án.teljandi vandraeöa, enda lokuö augu stund-
um meginforsenda þess aö gagnkvæm ást nái
aö festa rætur.
Kappakstur, flugeldasýningar og magadans
þarf maður hinsvegar bæöi aö sjá og heyra ef
njóta á til fullnustu.
Sama er aö segja um Tomma og Jenna.
Þetta hef ég sannreynt að undanförnu þegar
ég hef ætlað aö njóta klukkustundar siglingar
meö Akraborginni uppá Skaga.
Þaö er ægileg lífsreynsla aö þurfa aö hlusta
á Tomma og Jenna á hæsta styrk á þessari
notalegu siglingu og satt best aö segja meiri
þraut en aö göslast á bílnum fyrir Hvalfjörö í
hálku, ófærö og hraglanda.
Kannske hætti ég aö fara meö Akraborginni
vegna Tomma og Jenna, nema þeir hjá Akra-
borginni útvegi farþegum sem reykja einhvern
staö um borö í skipinu þar sem hægt er að fá
sér smók án þess aö hlusta á Tomma og Jenna
i leiðinni.
í bili hef ég brugðið á það ráö aö horfa á
Tomma og Jenna alla leiöina uppá Skaga því
einsog áöur segir er óbærilegt aö hafa þennan
menningarauka glymjandi í eyrunum án þess
aö sjá hann í leiðinni.
Fróðir menn telja aö menningarneysla ís-
lendinga hafi breyst dulítiö frá því þjóöin lá í
Eddunum, Sturlungu og íslendingasögum og
seinna svo riddarakvæðum, rímum af köpp-
um, konungum og öörum ofurhugum, trúar-
Ijóðum og rómantískum kveöskap.
Líkt og golfstraumurinn sem ber hingað yl
frá fjarlægum ströndum hafa menningar-
straumar leikiö um landið og fleytt hingaö
hverjum hvalrekanum af öörum og nært þann-
ig og satt menningarhungur íslensku bóka-
þjóöarinnar og þá eftilvill oftar á öldum Ijós-
vakans en í rituöu máli.
Stundum hefur þó þjóöin boriö gæfu til þess
að meðtaka vestræna hámenningu bæöi í máli
og myndum.
Varla er þaö barn til í dag, sem ekki drekkur
í sig Tomma og Jenna fyrst meö móðurmjólk-
inni, síöan í sérprentuöum, myndskreyttum
heftum og loks í sjónvarpinu og ekki fjarri lagi
aö segja aö Tommi og Jenni séu sporgöngu-
menn Óöins og Þórs, Gunnars og Njáls, Trist-
ans og ísoldar og síöast þeirra himnafeöga;
fööur, sonar og heilags anda.
Menn hafa lengi þóst vita þaö fyrir víst aö
þjáningin sé aflgjafi trúarinnar og listarinnar í
leiöinni, tildæmis talið að Nýja testamentiö
væri bragðdauf lesning ef ekki heföi þaö risið
upp aö þeim hápunkti sem pínudauði frelsar-
arns er, aö ekki sé nú talað um Fjalla-Eyvind,
Skuggasvein og Frænku Sjarles.
Heföi veriö til lítils aö færa örlög þessa góöa
fólks i leikbúning án þjáningarinnar, þegar
ganga þurfti gegnum súrt og sætt, detta á
rassinn, fá hníf í brjóstiö eöa rjómatertu í and-
litiö.
Hinn kunni franski leikhúsmaður Antonin
Artrout skrifaði um þetta þykkan doðrant ein-
hverntímann milli heimsstyrjaldanna og kall-
aöi „Théatre Cruel", sem gæti nokkurnveginn
þýtt „Leikhús grimmdarinnar".
í þessu merka riti heldur Artrout því fram aö
leikrit sem ekki hafi innbyggða þjáningu falli
flatt, einfaldlega vegna þess aö þaö höföi ekki
til nokkurs manns.
Með öörum orðum.
Listin veröur aö hafa þaö aö markmiði aö
svala kvalalosta þess sem hennar vill njóta.
Hafi einhver einhverntímann efast um aö
kvöl og þjáning séu sprengikraftur og aflvaki
sannrar listar ætti sá hinn sami aö setjast niður
í góöu tómi og horfa á Tomma og Jenna.
Þar er skrefið stigiö til fulls.
Leikhús grimmdarinnar í allri sinni dýrö og
svalar í menningarhungruðum heimi sárum
listaþorsta og kvalalosta hvítvoöunga, pela-
barna, smákrakka, unglinga, fulloröinna, kalla
og kellinga, ungra og gamalla, ríkra og fátækra,
geldkalla og ástlausra kvenna.
Viö þaö aö setjast niður, horfa á og njóta
Tomma og Jenna fær allt þetta góöa fólk and-
lega, líkamlega, listræna, menningarlega og
langþráöa fullnægingu.
Og til þess var leikurinn gerður.
Þegar ég var krakki blöskraði mér stundum
framferði strákanna í Fischersundinu, en þeir
léku sér aö því aö dýfa heimilisköttunum í
Grjótaþorpinu ofaní olíu og síöan tjöru, kveikja
svo í þeim og láta þá hlaupa í Ijósum logum um
vesturbæinn og hengja svo helbrunnin og
hálfdauö kvikindin upp á afturfótunum á
þvottasnúrurnar hjá eigendunum og láta þau
geispa þar síðustu golunni meö ægilegum
kvalahljóðum meöan þau voru að brenna til
kaldra kola.
En þaö verð ég aö segja aö þessar aðferðir
vaskra sveina í Fischersundi voru einsog guös-
barnamjálm hjá því sem maöur fær aö njóta í
Tomma og Jenna.
Ef ekki er verið aö aka yfir köttinn á valtara,
eða sprengja af honum hausinn meö dýnamíti,
er -það .vegna þess aö .söguþráöuririn krefst
þess að rekiö sé kústskaft uppí kvikindið, niö-
urum vélindað, gegnum þarmana og útum
rassgatið og stendur þá stundum glóandi
straujárn í gegnum hausinn á kettinum.
Vinsælt er aö aka yfir þessa kisulóru meö
garðsláttuvél og steikja hana svo lifandi á teini
og setja hana síðan í glóandi vöfflujárn en viö
þaö spýtast augun gjarnan útúr hausnum og í
gapandi tóttunum hringlar eitthvaö sem gætu
verið kvarnir.
Mér er sagt aö búiö sé aö banna Tomma og
Jenna í Svíþjóö á þeim forsendum aö þættirnir
séu ekki nægilega trúveröug spegilmynd af
venjulegu heimilislífi þar í landi.
Á íslandi horfir þetta svolítið ööruvísi viö.
Þaö er staðreynd aö margir sem sigla meö
Akraborginni gera þaö til aö hvíla sig frá erli og
átökum hins séríslenska heimilislífs.
Mér finnst aö forráðamenn Akraborgarinnar
ættu aö sjá sóma sinn i aö hætta að minna
menn á samskiptin heima meö því aö sýna
Tomma og Jenna svona viðstöðulaust.
Einfaldasta lausnin á þessu flókna máli er aö
finna afdrep um borö í Akraborginni fyrir þá
sem þurfa aö horfa á Tomma og Jenna á leið-
inni uppá Skaga, en leyfa okkur hinum aö njóta
ferðarinnar án sjónvarps.
Kodak
Express
JVTÍIVÚTUR
rc
LJOSMYNDAÞJONUSTAN HF
LAUGAVEGI 178 ■ SÍMI 68 58 11
.....................
3X13