Vísir Sunnudagsblað - 17.01.1937, Page 4

4
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
Oscar Clánsen;
Harðæri í Vestmannaeyjum
Það bar oft við fyrr iá öldum
að kaupskipin til verslunarstað-
anna hér á landi strönduðu eða
fórust í hafi og kom þá ekkert
skip það árið svo að vöruskort-
ur og jafnvel neyð gat af því
leitt. — Þetla var ekki óalgengt
á Norðurlandi þegar liafisinn
lokaði öllum fjörðum og flóum
svo að allar siglingar teptust, en
á höfnunum á Suðurlandi var
aldrei liafísnum um að kenna.
Árin eftir aldamótin 1800 þegar
Napóelonsstríðin stóðu gengu
allar siglingar hér til lands illa
og með miklum truflunum,
mest vegna þess að Danir, sem
þá töldust stórveldi, fylgdu
Frökkum að málum og urðum
við íslendingar að gjalda þeirra
í viðskiftum okkar við umheim-
inn. —
Kaupmennirnir Petræus &
Svane, sem um þessar mundir
áttu stærstu verslunina í
Reykjavík áttu líka verslunina i
Vestmannaeyjum. Sumarið
1801 kom engin sigling í eyj-
arnar og var þar þvi yfirvofandi
hungursneyð um haustið, svo
að eyjarskeggjar tóku sig til,
skrifuðu stiplamtmanni og
beiddu hann að sjá um, að þeim
yrðu sendar vörur upp á vetur-
inn, þegar um haustið. — Þá
voru engin tök á að koma bréfi
úr eyjum til Reykjavikur, önn-
ur en þau, að manna út opinn
bát til lands og senda svo gang-
andi mann með hréfið til stipt-
amtmanns, sem þá var Ólal'ur
Stephensen í Viðey. — Þetta
var gert og bréfið dags. 5. októ-
ber 18011)- Bréf þetta er ekki
ómerkilegt plagg af þvi, að það
lýsir vel því ógurlega neyðar-
ástandi, sem í eyjunum hefir
verið. —
Frá því á krossmessu1) um
vorið og alt sumarið til höfuð-
dags var haldinn vörður alla
daga og vakað á hverri nóttu
„að boði sýslunianns og fornum
siðvana“, til þess, að gæta að
skipum ef þau skyldu sjást það-
an og fara fram hjá eyjunum,
en alt var þetta að árangurs-
lausu. Ekkert kaupfaranna,
sem fóru til suður- og vestur-
landsins alt vorið og sumarið
fór svo nærri Vestmannaeyjum,
að það sæist þaðan. Loks sást
1) Landsskjs: Stiftsskjala-
stofu A 13.
1) 14. maí.
skip þann 10. september um
liaustið, á að giska 2 vikur sjáv-
ar undan eyjunum og varð þá
uppi fótur og fit hjá eyjamönn-
um, þvi að allir héldu að þarna
kæmi loks hið langþráða kaup-
skip til þeirra með öll heimsins
gæði. — Þá var óðar mannaður
út sexæringur og reynt að kom-
ast út í skip þetta en það tókst
ekki. Bæði var svo mikið í sjó-
inn að báturinn varð ekici var-
inn áföllum og svo skall á nátt-
myrkur svo að ekkert varð að-
hafst. Þegar svo birti aftur var
skipið horfið úr augsýn og ekk-
ert eftir nema sár vonbrigði
ejrjarskeggja. Eftir að þetta
skeði, segjast þeir liafa „forgef-
ins mænt eflir skipi“, en ekkert
skip liafi samt komið þrátt fyrir
loforð í mörgum hréfum frá
Petræusi til Klog, sem var
verslunarstjóri hans i eyjunum.
Þessi skipavörður var ekkert
einsdæmi í Vestmannaeyjum.
Iiann var liafður á fleiri versl-
unarstöðum á landinu, að vor-
inu þegar eftirvæntingin var
orðin mikil eftir þvi að vor-
skipið kæmi. Þannig var það
t. d. fremst á Snæfellsnesi. —
Þegar kaupstaðurinn í Ólafsvík
var orðinn allslaus af öllu og
farið var að líða að sumarmál-
um fóru menn að vonast eftir
Ólafsvíkur-Svaninum, sem á
hverju vori í heila öld kom fær-
andi varninginn heim. — Iíarl-
arnir undir jöklinum fóru þá
að ganga á fellin og undirfjöll
jökulsins til þess, að vita hvort
þeir ekki kæmu auga á gamla
Svaninn, en siá sem fyrstur sá
til hans, hljóp til Ólafsvikur til
þess, að boða kaupmanninum
þau góðu tíðindi og fékk þá tíð-
indamaðurinn altaf brennivíns-
flösku að launum og það enda
þótt löngu væri hætt að láta úti
brennivín í búðinni.
Ástandinu i Vestmanna-
eyjum, vorið 1801, er lýst þann-
ig í bréfum,' að fæstir bændur
þar eigi nema 1 kú, en sumir
að eins hálfa og vegna þess live
mjólkin sé þar litil sé augljós
nauðsyn þess, að fá mjöl eða
lcornmat til „lífsviðurhalds“.
Veiðarfæraskortur var þar lika
svo mikill, að margir bændur
höfðu ekki getað róið af þvi, að
þeir höfðu ekkert færi átt síðan
í ágústmánuði. — Það var
lieldur ekki að furða þó lítið
væri orðið um veiðarfæri, þar
sem hvorki höfðu fluttst færi
né járn eða steinkol í heilt ár
til eyjanna, en járnið og kolin
var livorutveggja nauðsynlegt
til þess að hægt væri að smíða
öngla. Þetta var ekki glæsilegt
ástand í þessari aflasælustu
veiðistöð landsins. —
Fuglatekjan var eyjamönnum
löngum drjúg, en þetta sumar
liafði hún misheppnast svo
vegna sífeldra rigninga að
margir bændur náðu ekki nema
þriðjung af fugli samanborið
við það, sem venjulegt var. —
Eitt af því sem eyjamenn
kvörtuðu yfir, var það „að fólk-
ið hafi orðið að vera án þess
lieilaga kvöldmáltiðar sakra-
mentis nú i 2 misseri“ — vegna
þess að i kaupslaðnum hafi
elcki verið til vín siðan vetur-
inn áður. —
Ein vandræðin, sem hæítust
ofan á alt annað stöfuðu af því,
að um vorið höfðu 4 fjölskyld-
ur með 12 börnum flutt til eyj-
anna ofan af landi, eða úr
Rangárvallasýslu og var alt
þetta fólk gjörsamlega hjarg-
þrota, því að þeir sem fyrir
voru höfðu ekkcrt handa sjálf-
ur sér, hvað þá lieldur til þess
að miðla öðrum.
í þessu merkilega skrifi sínu
lýsa Vestmannaeyingar megnri
óánægju sinni yfir atliæfi þeirra
kaupmannanna Petræusar og
Svane, þar sem þeir liafi sent
lieil þrjú „liöndlunarskip“ til
annara kaupstaða er þeir eiga á
Suðurlandi, en þeim eklci eitt og
svo komast þeir þannig að orði,
að þeir geti „ekki undanfelt að
láta í ljósi sína sérdeilis furðu
og óánægju á þeim undandrætti
á því að tilsenda oss þau nauð-
synlegustu lífsmeðul“. -—- Loks
enda þeir bréfið með því, að
hiðja stiftamtmann um að hlut-
ast til þess að þeir fái horgað-
ann kostnaðinn við scndiferð-
ina með hréfið, en þar er ekki
ÞRÍR FRÆGIR KÍNVERJAR.
T. v. Chiang Kai-shek forsætisráðherra Kínverja, i miðið H. H. Kung fjármálaráðherra og t. h.
Chang Hsue-liang hershöfðingi, sem hafði Chiang Kai-shek í haldi um tíma, en var sviftur stöðu
sinni fyrir.