Vísir Sunnudagsblað - 14.09.1941, Blaðsíða 3

VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
3
Hvar seni loftvarnabyssur eru á Bretlandi eru lika menn, sem hafa það starf, að reikna út liæð
og hraða þeirra flugvéla, sem eru að gera árás. Hér sjást menn, sem hafa þetta starf með höndum.
sem skoða átti, Iaugardaginn
þann 19. júlí, og fór Benedikt
með mér þangað.
Jökulsá á Fjöllum. rennur
um Axarfjörðinn til sjávar og
hefir myndað þarna stóra sanda
af framburði sínum, mikla að
viðáttu og enginn veit hvedjúpa.
Þarna veltur hún kohnórauð,
og hleður undir sig eins og jök-
ulárnar í Fljótshlíð hér syðra
og niyndar farvegi hér og þar
sem hún byltir sér í til skiptis,
nokkra áratugi hér, aðra ára-
tugi þar. En óreið mun hún
vera allslaðar. Fyrir nokkrum
áratugum lá hún í farvegi á
milli Bakka og Skóga og heitir
sá farvegur enn Jökulsá, en i
honum er nú aðeins lítið vatn.
En aðalvatnsmagn árinnar
hljóp þá í gamlan farveg hjá
Bakka og liggur þar enn.og er
nú kallað Bakkahlaup. Um 4
km. frá bænum Bakka var þá
heit laug, en hún var víst held-
ur vatnslítil. Nú hefir Bakka-
hlaup tekið hana af. En þarna
í nám,unda við, þar sem laugin
var, er víðáttumikið hitasvæði,
sem heita má að sé lítt rann-
sakað og fáir munu hafa um
vitað og hefir þess ekki verið
víða getið. En menn i nærsveit-
unum hafa um það vitað, og
liin síðari ár hafa þeir hagnýtt
sér það til kartöfluræktar, því
það kom i ljós, að kartöflur
frusu þar mun síður en annars-
staðar, á hinu kalda landi. Eru
þarna nú allstórir kartöfluakr-
ar og mun þó síðar verða meira.
Hitinn þarna er ekki hár, en
hvar sem grafið er niður að
grunnvatni, er það svo heitt, að
tæplega verður haldið hendi
niðri i þvi, eða ekki. Kunnugir
telja, að svona sé það á 50—100
hektara svæði og mætti minna
gagn gera. Er slíkur mildur
jarðhiti afar mikils verður fyrir
hverskonar garðyrkju. En ó-
kostir þessa svæðis eru, hve það
er afskekt, skjóllaust og afar
sendið, leir virðist ekki vera þar
til. Vestan vert er Jökla, og brýt-
ur hún. heita landið, en að ausl-
an er Sandá og er þar oft sund-
vatn, svo að mjög eru óhægar
samgöngur við hitasvæðið. Er
hér ekki staður til að gera nán-
ari grein fyrir hitasvæði þessu
frá- sjónarmiði ræktunar, en
vænta má, að það verði stór-
þýðingarmikið fyrir sveitir við
Axarfjörð í framtíðinni. Bene-
dikt á Þvei’á hefir ritað um hita-
•svæði þetta í blað Kaupfélags
N.-Þingeyinga, og þó sumym
þar nyrðra þyki vonir Benedikts
máske nokkuð loftkastala-
kenndar, þá má vera að í veru-
leikanum verði farið fram úr
jþejjm, ) ókominni tíð, þegar
menn læra að sigrast á örðug-
leikunum og draga úr ókostum.
Nú voru þarna sæmilega
vaxnar kartöflur, svo að gjör-
legt var að taka upp sumstaðar,
eftir fáa daga — með tilliti til
hins háa vei'ðs á kartöflunum.
Mun eg gera grein fyrir athug-
unum okkar Benedikts á þessu
hitasvæði annarsstaðar, síðar.
En stórkostleg hlýtur sú
hitauppspretta að vera, sem liit-
ar vatn, sem stendur kyrrt á
þessu víðáttumikla svæði upp í
40—50°. Er þarna stærsti hver
landsins undir? Því verður víst
ekki svarað.
Á Bakka fengum við góða
hressingu hjá Gunnlaugi bónda,
sem var’með okkur við Bakka-
hlaup og þau hjónin fvlgdu
okkur út að hinum gamla far-
vegi Jökidsár og Benedikt fer
með mig um hlaðið í Skógum
til að sýna mér hinn myndar-
lega trjágarð, sem Gunnar
bóndi, er bjó þar um langt skeið
gróðursetti þar fyrir um 20 ár-
um. Eru þau nú slór og fögur.
Enn annars eru engin tré á
þessum slóðum, cnda þótt ör-
nefni eins og Skógar og Skóg-
areyrar bendi lil hvernig þar
hafi verið fyrrum.
Á austursandinum —- austan
Jökulsárfarvegs, eru 4 bæir. Þar
komum við að Ærlækjarseli, til
.Tóns bónda Björnssonar. Erind-
"ið er að lita á jarðhitasvæði i
hans landareign, út við lón hjá
ströndinni. Hitasvæði þessi hefi
eg ekki heyrt getið um áður. En
þetta er þar sem landið er lægsf,
og teppist í afrennsli lón-
anna; verður þarna stundum
metersdjúpt vatn. Hiti vatnsins
þarna er mun meiri en í Bakka-
tdaupssvæðinu, en víðáttan víst
mildu minni, og vegna þess, hve
landið er lágt og stundum undir
vatni, virðist mér ógjörlegt að
hagnýta hitann. Trúað gæti eg
að fleiri hitasvæði væru á þess-
um stöðvum, ef vel væri leitað.
Fráeinu sagði Jón bóndi mér,
sem mér þykir frásagnarvert,
og gæti máske fengið þýðingu
fyrir aðra en hann. Á bæjunum
á sandinum eru vatnsból slæm,
aðeins jökulskólp til neyzlu. Ó-
gjörlegt að grafa brunna í laus-
um sandinum. Vestur-Islending-
ur kom til Jóns fyrir fáum ár-
um og sagði, að aðstaða til
vatnsöflunar væri þarna mjög
svipuð og hjá sér í Ameríku.
Þar reka þeir pípur með sér-
stökum oddi, með vandlega
gerðuni síum, niður í jörðina
og dæla siðan vatninu upp. Úl-
vegaði hann Jóni þar til gerðan
pípuödd og nú fór liann að bora
honum niður. Hann varð að
skrúfa pípu við pípu og niður
gengu. þær, því þarna virðist
Iireinn og smágerður sandur, en
ekkert vatn kom, aðeins jölcul-
skólp. En þegar komið var 1<S
metra niður þá gaf dælan hrein-
asta og tærasta vatn og það
voru mikil umskipti frá því
sem áður var og telur Jón þetta
eitt mesta ha,pp, sem fyrir gat
komið á hænum. Vatnsleysi er
illþolandi, vont vatn er óþol-
andi. Viða í Kelduhverfi er illl
um vatn og a einum bænum er
ekkert vatnsból og verður því
að sækja vatn daglega til næsta
bæjar.
.Tón i Ærlækjarseli bauð okk-
ur kvöldverð og þar var á borði,
ásamt öðru góðu, harðfiskur,
og þóttist eg ekki betri bragðað
hafa. Han var úr Grímsey.
Margar tilraunir gerði Jón
bóndi til að fá okkur Benedikt
til að setjast að í Ærlækjarseli
yfir nóttina. En þar urðum við
þó að neita góðu boði. Vorum
við nú allnærri Núpi, þar sem
kona mín dvaldi, meðan við
vorum í Axarfirði, lijá Guð-
mundi bónda Kristjánssyni, en
áin var á milli. Þar neðra eru
sandbleytur og auk þess sund-
vatn, og ekki mun Benedikt á
Þverá hafa þótt álitlegt að
leggja mig i svoleiðis drasl. Fór
hann því með mig upp á Vest-
urhúsavað, sömu leið og við
höfðum farið um morguninn,
en það er langur krókur. En
fagurt var þaðan að liorfa yfir
Axarfjörðinn, síðkveklis, svo
að ekki mun sá því gleyma, er
eftir því tekur.
Ilin sendna jörð er allvel gró-
in og það er grávíðirinn, sem
gefur landinu svip með sinum
silfruðu blöðum. Eg minnist
ekki að hafa séð stórvaxnari
gráviði annarsstaðar en í sand-
græðslugirðingunni, sem við
riðum lengi fram með. Þar má
líta, og það glöggt, liin undur-
samlegu áhrif friðunarinnar á
náttúruna. Silfurvíðirinn er viða
meir, en mannhæð þar sem